Tội vô ý làm chết người theo luật hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ MỸ XUÂN

TỘI VÔ Ý LÀM CHẾT NGƢỜI

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TỘI VÔ Ý LÀM CHẾT NGƢỜI

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hƣớng nghiên cứu

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Phƣơng Hoa

Học viên: Lê Thị Mỹ Xuân

Lớp: Cao học luật, Khóa 25

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn “Tội vô ý làm chết người theo Luật Hình sự

Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và

trích dẫn trong Luận văn bảo đảm độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết

luận khoa học của Luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

LÊ THỊ MỸ XUÂN

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BLHS: Bộ luật Hình sự

CTTP: Cấu thành tội phạm

TAND: Tòa án nhân dân

TANDTC: Tòa án nhân dân tối cao

TNHS: TNHS

VKS: Viện kiểm sát

VKSND: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC: Viện kiểm sát nhân dân tối cao

VYLCN: Vô ý làm chết người

MỤC LỤC

PHẦN MỞ DẦU........................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI VÔ Ý LÀM

CHẾT NGƢỜI...........................................................................................................9

1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của Tội vô ý làm chết ngƣời..............9

1.1.1. Khái niệm Tội vô ý làm chết người ..........................................................9

1.1.2. Các dấu hiệu định tội của Tội vô ý làm chết người ...............................11

1.1.3. Dấu hiệu định khung của Tội vô ý làm chết người ................................20

1.1.4. Hình phạt của Tội vô ý làm chết người..................................................20

1.2. Phân biệt Tội vô ý làm chết ngƣời với một số tội khác ............................22

1.2.1. Phân biệt Tội vô ý làm chết người với Tội giết người (Điều 123).........23

1.2.2. Phân biệt Tội vô ý làm chết người với Tội làm chết người trong khi thi

hành công vụ (Điều 127)..................................................................................24

1.2.3. Phân biệt Tội vô ý làm chết người với Tội vô ý làm chết người do vi

phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính (Điều 129).....................26

1.2.4. Phân biệt Tội vô ý làm chết người với Tội cố ý gây thương tích hoặc gây

tổn hại cho sức khỏe của người khác dẫn đến hậu quả chết người (Khoản 4, 5

Điều 134)..........................................................................................................28

1.2.5. Phân biệt Tội vô ý làm chết người với tội vi phạm quy định về tham gia

giao thông đường bộ (Điều 260)......................................................................29

1.3. Quy định về Tội vô ý làm chết ngƣời của một số quốc gia trên thế giới và

kinh nghiệm cho Việt Nam.................................................................................31

1.3.1. Tội vô ý làm chết người trong Bộ luật Hình sự nước Cộng hoà Nhân

dân Trung Hoa .................................................................................................32

1.3.2. Tội vô ý làm chết người trong Bộ luật Hình sự Thái Lan ......................34

1.3.3. Tội vô ý làm chết người trong Bộ luật Hình sự Thuỵ Điển....................36

1.3.4. Tội vô ý làm chết người trong Bộ luật Hình sự Cộng hoà Liên bang Đức39

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................44

CHƢƠNG 2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI VÔ Ý

LÀM CHẾT NGƢỜI VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ................................................45

2.1. Thực tiễn áp dụng quy định về Tội vô ý làm chết ngƣời theo Luật hình

sự Việt Nam .........................................................................................................45

2.1.1. Tổng quan về tình hình áp dụng pháp luật xử lý Tội vô ý làm chết người45

2.1.2. Thực tiễn định tội danh Tội vô ý làm chết người và một số hạn chế .....46

2.1.3. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với Tội vô ý làm chết người và một

số hạn chế.........................................................................................................61

2.2. Hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự về Tội vô ý làm chết ngƣời....

..............................................................................................................................68

2.2.1. Sự cần thiết trong việc hoàn thiện các quy định pháp luật của Bộ luật

Hình sự Việt Nam về Tội vô ý làm chết người..................................................68

2.2.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định của Luật hình sự Việt Nam

về Tội vô ý làm chết người ...............................................................................69

2.2.3. Một số giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của

Bộ luật Hình sự về Tội vô ý làm chết người.....................................................74

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................79

KẾT LUẬN..............................................................................................................81

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ DẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong cuộc sống của con người, lợi ích về nhân thân (tính mạng, sức khỏe,

danh dự, nhân phẩm) là những lợi ích quý giá và quan trọng nhất. Chính vì vậy

trong Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày

02/9/1945 – Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi người đều sinh ra

có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được;

trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh

phúc”. Tuyên ngôn thế giới về quyền con người ngày 10/12/1948 của Đại Hội đồng

Liên hợp quốc cũng tuyên bố: “Mọi người đều có quyền sống và quyền an toàn về

cá nhân”. Điều 20 Hiến pháp năm 2013 nêu rõ: “Mọi người có quyền bất khả xâm

phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm;

không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác

xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”. Như vậy, quyền

sống, quyền được bảo hộ về tính mạng, sức khỏe là một trong những quyền cơ bản

nhất của con người được ghi nhận, bảo vệ trong Hiến pháp và pháp luật. Mọi hành

vi xâm phạm quyền sống của con người đều bị coi là hành vi phạm tội nghiêm trọng

và phải bị nghiêm trị theo quy định của pháp luật. Trên cơ sở đó, Bộ luật Hình sự

Việt Nam (BLHS) năm 2015 đã quy định hẳn Chƣơng XIV Các tội xâm phạm

tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con ngƣời thể hiện sự quan tâm

đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với vấn đề bảo đảm tính mạng, sức khỏe của

con người cũng như sự kiên quyết trong công tác đấu tranh phòng, chống loại tội

phạm này.

Trước xu thế hội nhập và toàn cầu hóa, nền kinh tế nước ta có sự phát triển

vượt bậc. Song, các thách thức của cuộc sống đã dẫn đến tình trạng suy thoái đạo

đức, tội phạm ngày càng mở rộng nhiều hơn, thủ đoạn tinh vi và tính chất man rợ

hơn. Do đó, pháp luật được xem là công cụ hữu hiệu nhất nhằm hạn chế sự xuất

hiện của tội phạm, đặc biệt là các tội phạm xâm phạm sức khỏe, danh dự và nhân

phẩm. Tuy vậy, một trong những vướng mắc hiện nay khi áp dụng pháp luật vào

thực tiễn đó là xác định ranh giới giữa các tội phạm, nhất là các tội với lỗi vô ý thì

càng khó xác định hơn nữa bởi nó hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí chủ quan và đánh

giá của con người.

2

Việc áp dụng pháp luật hình sự trong giai đoạn hiện nay, cho thấy các cơ

quan tiến hành tố tụng đã phấn đấu, nỗ lực giải quyết tốt các vụ án hình sự xâm hại

tính mạng của con người, trong đó có các vụ án về các Tội vô ý làm chết người.

Điều này đã góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, tạo điều

kiện thuận lợi để phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Mặc dù vậy, các cơ

quan tiến hành tố tụng vẫn còn gặp không ít khó khăn khó khăn, và cả những sai sót

trong việc định tội danh, quyết định hình phạt đối với loại tội này. Ở một chừng

mực nhất định, xuất phát từ các quy định của Luật hình sự Việt Nam về Tội vô ý

làm chết người còn chưa cụ thể, rõ ràng, chưa bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ; đặc

biệt là thiếu quy phạm định nghĩa và các quy định liên quan về việc định tội danh và

định khung hình phạt nên dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau, không thống nhất

trong việc nhận thức các dấu hiệu pháp lý. Chẳng hạn, có trường hợp không làm

sáng tỏ được ranh giới giữa tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật khác, không

phân biệt được Tội vô ý làm chết người với một số tội phạm khác có cùng tính chất

lỗi vô ý trong BLHS, hoặc nhầm lẫn giữa các tội với lỗi vô ý và cố ý. Do đó, trong

quá trình học tập và nghiên cứu, nhận thấy những điểm bất cập của pháp luật về Tội

vô ý làm chết người, tác giả đã chọn đề tài: “Tội vô ý làm chết người theo luật hình

sự Việt Nam” để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu

Tội vô ý làm chết người là một trong những tội phạm xảy ra thường xuyên

trong đời sống xã hội. Do đó, đề tài này cũng đã được nhiều tác giả nghiên cứu ở

nhiều khía cạnh khác nhau. Quá trình nghiên cứu các tài liệu liên quan đến Tội vô ý

làm chết người, tác giả hệ thống như sau:

2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

2.1.1. Nhóm các luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp

Ở góc độ luận văn, tác giả đã tiếp cận với luận văn:

- Luận văn Tội vô ý làm chết người trong luật hình sự Việt Nam (2011),,

Luận văn Thạc sỹ - Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội của tác giả Phí Thị Ngọc

Hương. Trong luận văn này tác giả đã làm rõ những dấu hiệu pháp lí đặc trưng của

Tội vô ý làm chết người; chỉ ra một số hạn chế trong thực tiễn giải quyết các vụ án

vô ý làm chết người và có những giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật, nâng cao

hiệu quả điều tra, truy tố, xét xử đối với các loại tội phạm này. Tuy nhiên, phần thực

tiễn của luận văn tác giả chưa đi sâu nghiên cứu những bất cập về quy định của điều

3

luật đối với Tội vô ý làm chết người mà chỉ tập trung vào việc nên quy định bào thai

trở thành đối tượng điều chỉnh của Tội vô ý làm chết người hay không.

- Luận văn Các Tội vô ý làm chết người theo luật hình sự Việt Nam và thực

tiễn xét xử ở nước ta hiện nay (2011), của tác giả Hà Hồng Sơn, Luận văn Thạc sỹ

luật học, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, với luận văn này tác giả tập trung

nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn các Tội vô ý làm chết người trong BLHS

năm 1999 từ đó đưa ra một số điểm hạn chế trong thực tiễn và kiến nghị hoàn thiện

pháp luật. Nhìn chung, luận văn đã khái quát được các vấn đề lý luận và thực tiễn

đối với các Tội vô ý làm chết người. Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu đề tài này

rộng hơn so với đề tài mà tác giả nghiên cứu nên cũng chưa khai thác sâu sắc và

toàn diện các vấn đề pháp lý và thực tiễn về Tội vô ý làm chết người tại Điều 98

BLHS năm 1999.

- Luận văn Định tội danh và quyết định hình phạt đối với các Tội vô ý làm

chết người trong Luật hình sự Việt Nam (2017) của tác giả Phạm Thị Nhạn, Luận

văn Thạc sỹ - Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội. Luận văn nghiên cứu Tội vô ý

làm chết người theo quy định tại Điều 98 và Điều 99 BLHS năm 1999 dưới góc độ

Luật hình sự. Đồng thời, nghiên cứu hoạt động áp dụng pháp luật hình sự trong

phạm vi các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và đặc biệt là Tòa án thực hiện những

chức năng điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự về Tội vô ý làm chết người và vô ý

làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính. Đề tài này

chủ yếu tập trung vào việc định tội danh và quyết định hình phạt của các Tội vô ý

làm chết người cho nên việc nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về Tội vô ý

làm chết người tại Điều 98 BLHS năm 1999 còn khá chung chung. Hơn nữa các

kiến nghị và hoàn thiện cũng chủ yếu xoay quanh Điều 99 các Tội vô ý làm chết

người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính BLHS năm 1999.

2.1.2. Nhóm sách chuyên khảo, giáo trình, bài báo

Sau khi ban hành BLHS năm 1985 và BLHS năm 1999, Tội vô ý làm chết

người đã được đề cập, phân tích trong các giáo trình, sách chuyên khảo và các bài

báo đăng trên các tạp chí chuyên ngành.

Ở cấp độ sách chuyên khảo, gồm có:

Tác giả Đinh Văn Quế với các quyển như: Bình luận khoa học Bộ luật Hình

sự năm 1999 (2000), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh; Bình luận khoa học Bộ luật

Hình sự - phần các tội phạm, tập I - Các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, Bình

luận chuyên sâu, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh; Thực tiễn