Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng theo luật hình sự Việt Nam.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG THỊ BÍCH THƯ

TỘI VI PHẠM CÁC QUY ðỊNH VỀ KHAI THÁC

VÀ BẢO VỆ RỪNG THEO LUẬT HÌNH SỰ

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP.HCM, NĂM 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG THỊ BÍCH THƯ

TỘI VI PHẠM CÁC QUY ðỊNH VỀ KHAI THÁC

VÀ BẢO VỆ RỪNG THEO LUẬT HÌNH SỰ

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự.

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hồ Thế Hòe

TP.HCM, NĂM 2012

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan Luận văn với ñề tài “Tội vi phạm các quy ñịnh về khai

thác và bảo vệ rừng theo Luật Hình sự Việt Nam” này là công trình do chính tôi

nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sỹ Hồ Thế Hòe. Các

tài liệu tham khảo ñều có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; các số liệu, thông tin sử dụng

trong luận văn này là trung thực.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm với lời cam ñoan của mình.

Tác giả

Trương Thị Bích Thư

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật hình sự

TTLT : Thông tư liên tịch

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

TNHS : Trách nhiệm hình sự

UBND : Ủy ban nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1: Số liệu xử lý hành chính và hình sự ñối với hành vi vi phạm các quy

ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng từ năm 2007-2011 tại tỉnh Gia Lai (Tổng hợp

nguồn số liệu thống kê từ Chi cục Kiểm lâm và Cơ quan Cảnh sát ñiều tra - Công an

tỉnh Gia lai).

Bảng 2: Số liệu xử lý hành chính và hình sự ñối với hành vi vi phạm các quy

ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng từ năm 2007-2011 tại tỉnh ðăk Lăk (Tổng hợp

nguồn số liệu thống kê từ Chi cục Kiểm lâm và Cơ quan Cảnh sát ñiều tra - Công an

tỉnh ðăk Lăk).

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ðẦU ................................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ðỀ CHUNG VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ðỊNH VỀ

KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ RỪNG ...................................................................................... 6

1.1. Lịch sử lập pháp hình sự về tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng ........... 6

1.2. Khái niệm tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng và ý nghĩa của việc

quy ñịnh tội phạm này trong Luật Hình sự Việt Nam ............................................................ 15

1.3. Tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng trong pháp luật hình sự của một

số nước trên thế giới ............................................................................................................. 22

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................................... 27

CHƯƠNG 2. QUY ðỊNH CỦA BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 1999 VỀ TỘI VI PHẠM

CÁC QUY ðỊNH VỀ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ RỪNG ................................................ 28

2.1. Dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng ................... 28

2.2. Phân biệt tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng với một số tội phạm

khác có dấu hiệu tương ñồng trong Bộ luật hình sự năm 1999 .............................................. 35

2.3. Hình phạt ....................................................................................................................... 42

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................................... 48

CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN KHỞI TỐ, ðIỀU TRA VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN,

NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI VI PHẠM CÁC QUY

ðỊNH VỀ KHAI THÁC VÀ BẢO VỆ RỪNG .................................................................. 49

3.1. Thực tiễn khởi tố, ñiều tra tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng tại

tỉnh Gia Lai và ðăk Lăk ....................................................................................................... 49

3.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng Luật Hình sự về tội vi phạm

các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng .............................................................................. 58

3.3. Kiến nghị hướng hoàn thiện và giải pháp khác nâng cao hiệu quả áp dụng Luật Hình

sự về tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng .................................................. 60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................... 73

KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 75

1

PHẦN MỞ ðẦU

1. Tính cấp thiết của ñề tài

Cương lĩnh xây dựng ñất nước trong thời kỳ quá ñộ lên chủ nghĩa xã hội (bổ

sung, phát triển năm 2011) của ðảng Cộng sản Việt Nam nhận ñịnh: “Nhân dân thế

giới ñang ñứng trước những vấn ñề toàn cầu cấp bách có liên quan ñến vận mệnh

loài người. ðó là… bảo vệ môi trường và ứng phó với biến ñổi khí hậu toàn

cầu…”(1). Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương ðảng khóa X về các văn kiện

ðại hội XI của ðảng xác ñịnh một trong tám phương hướng cơ bản ñể thực hiện

mục tiêu tổng quát khi kết thúc thời kỳ quá ñộ ở nước ta là “ñẩy mạnh công nghiệp

hóa, hiện ñại hóa ñất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên, môi

trường”(2). Báo cáo cũng khẳng ñịnh: “Bảo vệ môi trường là trách nhiệm của cả hệ

thống chính trị, toàn xã hội và của mọi công dân. Kết hợp chặt chẽ giữa kiểm soát,

ngăn ngừa, khắc phục ô nhiễm với khôi phục và bảo vệ môi trường sinh thái. Phát

triển năng lượng sạch, sản xuất sạch, tiêu dùng sạch…”(3)

.

Nhận thức ñược tầm quan trọng của rừng ñối với sự phát triển bền vững của

quốc gia và trước tình trạng rừng ngày càng bị xâm hại nghiêm trọng, thời gian qua,

thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng ñã có nhiều nỗ lực trong công tác bảo vệ

rừng, trong ñó có việc sử dụng biện pháp hình sự. Một trong các hành vi mà các nhà

lập pháp hình sự Việt Nam tội phạm hóa và hình sự hóa là hành vi vi phạm các quy

ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng. Tuy nhiên, qua nghiên cứu, khảo sát thực tiễn,

việc áp dụng các quy ñịnh của pháp luật hình sự về tội phạm này tại một số ñịa

phương còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế. Thực tế, tình hình tội phạm vi phạm các

quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng vẫn diễn ra ngày càng phức tạp với những thủ

ñoạn tinh vi và hậu quả tội phạm gây ra hết sức nặng nề. ðặc biệt trong thời gian

gần ñây, tình trạng xâm hại rừng càng trở nên nghiêm trọng và có chiều hướng gia

tăng do nhu cầu về gỗ và lâm sản ngày càng lớn, lợi nhuận tăng cao, kích thích lòng

tham của một số ñối tượng ñầu nậu. Chúng ñã bất chấp mọi thủ ñoạn, cấu kết với

người dân sống gần khu vực rừng tiến hành khai thác, mua bán, vận chuyển trái

(1) ðảng Cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh xây dựng ñất nước trong thời kỳ quá ñộ lên chủ nghĩa xã hội (bổ

sung, phát triển năm 2011) - Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.

69.

(2) ðảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị quốc gia,

Hà Nội, tr. 26.

(3) ðảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị quốc gia,

Hà Nội, tr. 42-43.

2

phép lâm sản và ñộng vật quý hiếm ñể thu lợi bất chính, khiến tình hình khai thác

rừng trái phép càng “nóng” lên.

Thiệt hại do tội phạm vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng gây

ra ảnh hưởng xấu trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Về kinh tế, làm thất thoát lượng

lâm sản ñáng kể, vì thế gây thiệt hại lớn cho nguồn thu nhập quốc dân; xâm phạm

các quy ñịnh của Nhà nước về trật tự quản lý kinh tế, gây thiệt hại, ñe dọa gây thiệt

hại lợi ích của Nhà nước, tổ chức, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Về an

ninh quốc phòng, làm ảnh hưởng ñến thế trận phòng thủ ñất nước. Về môi trường,

hành vi phạm tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng là một trong

những nguyên nhân gián tiếp gây nên tình trạng ngày càng giảm diện tích rừng ở

nước ta, ñẩy nhiều loài ñộng vật ñi ñến tuyệt chủng, làm mất cân bằng sinh thái, ảnh

hưởng nghiêm trọng ñến môi trường, gây ra nhiều tác hại như hạn hán, lũ lụt, mưa

gió, vì vậy, ảnh hưởng tiêu cực ñến ñời sống kinh tế, văn hoá xã hội của nhân dân.

Trên mặt trận ñấu tranh với tội phạm này, các lực lượng chức năng phải ñối

mặt với nhiều khó khăn bởi hoạt ñộng của bọn tội phạm ngày càng tinh vi, xảo

quyệt. Trước những khó khăn, các lực lượng chức năng ñã phối hợp chặt chẽ và ñã

phát hiện, bắt giữ, lập hồ sơ, ñồng thời phối hợp ñiều tra, xác minh, xử lý nhiều vụ

vi phạm pháp luật về khai thác và bảo vệ rừng. Tuy nhiên, tỉ lệ truy tố, xét xử ñối

với tội phạm vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng là không cao, thậm

chí ở một số ñịa phương có diện tích rừng ñáng kể, tỉ lệ này là rất thấp. Các ñối

tượng vi phạm hầu như chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính, bởi ña số các trường hợp

sau khi khởi tố vụ án ñều bị ñình chỉ ñiều tra (trong ñó, có nhiều nguyên nhân khách

quan và chủ quan khác nhau), sau ñó, hồ sơ ñược chuyển ñến cơ quan có thẩm

quyền xử phạt vi phạm hành chính. Một trong những nguyên nhân quan trọng của

tình trạng này là tội vi phạm các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng theo Bộ luật

hình sự năm 1999 (sửa ñổi, bổ sung năm 2009) chưa ñược quy ñịnh một cách phù

hợp ñể phát huy tác dụng thật sự trong ñấu tranh với tội phạm này, tạo ñiều kiện sót

lọt tội phạm.

Tình hình tội phạm về môi trường nói chung và tội vi phạm các quy ñịnh về

khai thác và bảo vệ rừng nói riêng trên ñây ñòi hỏi phải nhận diện ñầy ñủ và xây

dựng, thực hiện hệ thống giải pháp ñồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả công tác ñấu

tranh phòng, chống trong thời gian tới. Vì lẽ ñó, tác giả chọn vấn ñề “Tội vi phạm

các quy ñịnh về khai thác và bảo vệ rừng theo Luật Hình sự Việt Nam” làm luận

văn thạc sỹ luật học.