Tổ chức trò chơi xây dựng nhằm phát triển tính sáng tạo cho trẻ khuyết tật trí tuệ nhẹ 5-6 tuổi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

-----
-----

TRẦN THỊ MINH THÀNH

Tæ CHøC TRß CH¥I X¢Y DùNG

NH»M PH¸T TRIÓN TÝNH S¸NG T¹O

CHO TRÎ KHUYÕT TËT TRÝ TUÖ NHÑ 5 - 6 TUæI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC

HÀ NỘI – 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

-----
-----

TRẦN THỊ MINH THÀNH

Tæ CHøC TRß CH¥I X¢Y DùNG

NH»M PH¸T TRIÓN TÝNH S¸NG T¹O

CHO TRÎ KHUYÕT TËT TRÝ TUÖ NHÑ 5 - 6 TUæI

Chuyên ngành: Lí luận và lịch sử giáo dục học

Mã số: 62.14.01.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

1. GS.TS. NGUYỄN QUANG UẨN

2. PGS.TS. NGUYỄN THỊ HOÀ

HÀ NỘI – 2013

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai

công bố trong bất cứ công trình nào khác. Nếu có gì sai, tôi xin hoàn toàn chịu

trách nhiệm.

Tác giả luận án

Trần Thị Minh Thành

MỤC LỤC

Trang

CHÚ GIẢI CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................................... i

DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................................... ii

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ ............................................................................ iii

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................................... 1

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ............................................................................................. 2

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ............................................................ 3

3.1. Khách thể nghiên cứu ..................................................................................................... 3

3.2. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................................................... 3

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ............................................................................................. 3

5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ............................................................................................. 3

6. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................. 3

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 4

7.1. Phương pháp luận ........................................................................................................... 4

7.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 5

7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận .................................................................................................. 5

7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................................................. 5

7.2.3. Phương pháp xử lí số liệu ............................................................................................................ 8

8. LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ ..................................................................................................... 8

9. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................................... 8

10. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN ......................................................................................... 9

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG NHẰM PHÁT TRIỂN

TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 – 6 TUỔI ................ 10

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ............................................................................. 10

1.1.1. Những nghiên cứu về TST của trẻ KTTT .................................................................. 10

1.1.2. Những nghiên cứu về giáo dục và phát triển TST cho trẻ KTTT .................................... 12

1.1.3. Nghiên cứu về mối quan hệ giữa chơi và phát triển TST của trẻ .......................................... 14

1.1.4. Những nghiên cứu về đặc điểm chơi của trẻ KTTT .................................................. 16

1.1.5. Những nghiên cứu về việc tổ chức TCXD cho trẻ KTTT trong trường mầm non .... 17

1.2. TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ .................................................................................... 21

1.2.1. Khái niệm và tiêu chí chẩn đoán KTTT .................................................................... 21

1.2.2. Đặc điểm tâm lí của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi ............................................................ 23

MỤC LỤC

1.2.3. Đặc điểm trò chơi của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi ........................................................ 24

1.3. TÍNH SÁNG TẠO VÀ PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ KHUYẾT TẬT

TRÍ TUỆ NHẸ 5 – 6 TUỔI ................................................................................................. 26

1.3.1. Khái niệm TST và sự phát triển TST của trẻ KTTT nhẹ ........................................... 26

1.3.2. Đặc điểm TST của trẻ KTTT nhẹ 5–6 tuổi ................................................................ 31

1.4. TRÒ CHƠI XÂY DỰNG CỦA TRẺ MẪU GIÁO ...................................................... 33

1.4.1. Khái niệm TCXD ....................................................................................................... 33

1.4.2. Đặc điểm của TCXD ................................................................................................. 34

1.4.3. Vai trò của TCXD đối với sự phát triển chung và sự phát triển TST của trẻ em ...... 36

1.5. LÍ LUẬN VỀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG NHẰM PHÁT TRIỂN TÍNH

SÁNG TẠO CHO TRẺ KTTT NHẸ 5 – 6 TUỔI ............................................................... 39

1.5.1. Khái niệm về tổ chức TCXD và biện pháp tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho

trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi ....................................................................................................... 39

1.5.2. Tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi trong lớp mẫu

giáo hòa nhập ....................................................................................................................... 40

1.5.3. Vai trò của việc tổ chức TCXD đối với việc phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi

trong lớp mẫu giáo hòa nhập ............................................................................................................... 44

1.5.4. Biểu hiện TST và đánh giá TST của trẻ trong TCXD ................................................. 46

1.5.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức TCXD nhằm phát triển TST của trẻ KTTT

nhẹ trong lớp mẫu giáo hòa nhập......................................................................................... 49

Kết luận chương 1 ................................................................................................................... 51

Chương 2

CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG NHẰM PHÁT

TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 – 6 TUỔI ... 53

2.1. VÀI NÉT VỀ GIÁO DỤC HÒA NHẬP Ở BẬC MẦM NON CHO TRẺ KTTT VÀ

CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC MẦM NON ...................................................................... 53

2.1.1. Vài nét về giáo dục hòa nhập mầm non cho trẻ KTTT ............................................. 53

2.1.2. Vài nét về chương trình giáo dục mầm non ............................................................... 55

2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG CHO TRẺ KTTT NHẸ

TRONG LỚP MẪU GIÁO 5 – 6 TUỔI .............................................................................. 56

2.2.1. Một số vấn đề chung về khảo sát thực trạng ............................................................. 56

2.2.2. Kết quả khảo sát thực trạng ....................................................................................... 59

2.2.3. Đánh giá chung về thực trạng .................................................................................... 86

Kết luận chương 2 ................................................................................................................... 88

Chương 3

BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG NHẰM PHÁT TRIỂN

TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 – 6 TUỔI VÀ

THỰC NGHIỆM ................................................................................................................... 89

3.1. NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI XÂY DỰNG

NHẰM PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ KTTT NHẸ 5 – 6 TUỔI ................... 89

3.2. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TCXD NHẰM PHÁT TRIỂN TÍNH SÁNG TẠO CHO TRẺ

KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ NHẸ 5 – 6 TUỔI ....................................................................... 91

3.2.1. Nhóm biện pháp chuẩn bị trước khi chơi .................................................................. 92

3.2.2. Nhóm biện pháp tổ chức, hướng dẫn trò chơi cho trẻ KTTT nhẹ theo hướng phát

triển TST .............................................................................................................................. 98

3.2.3. Nhóm biện pháp đánh giá, nhận xét trẻ chơi ........................................................... 105

3.2.4. Điều kiện thực hiện các biện pháp ........................................................................... 108

3.3. THỰC NGHIỆM VÀ PHÂN TÍCH KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ............................ 110

3.3.1. Những vấn đề chung về quá trình thực nghiệm ....................................................... 110

3.3.2. Thực nghiệm và kết quả thực nghiệm ..................................................................... 114

TRƯỜNG HỢP 1 ................................................................................................................................ 114

TRƯỜNG HỢP 2 ................................................................................................................................ 124

TRƯỜNG HỢP 3 ................................................................................................................................ 133

Kết luận chương 3 ................................................................................................................. 145

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................................. 146

I. KẾT LUẬN .................................................................................................................... 146

II. KIẾN NGHỊ .................................................................................................................. 147

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ...................................... 149

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 150

PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 160

CHÚ GIẢI CÁC CHỮ VIẾT TẮT

AAIDD: American Association on Intelectual and Developmental Disability

(Hiệp hội khuyết tật trí tuệ và khuyết tật phát triển Mĩ)

DSM - IV: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – 4th Edition

(Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần – tái bản lần thứ 4)

ICD: International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems

(Thống kê phân loại bệnh và các vấn đề về sức khỏe quốc tế)

KTTT: Khuyết tật trí tuệ

MGHN: Mẫu giáo hòa nhập

STN: Sau thực nghiệm

TCXD: Trò chơi xây dựng

TST: Tính sáng tạo

TTN: Trước thực nghiệm

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.2. So sánh đặc điểm chơi của trẻ không khuyết tật và trẻ KTTT 5 – 6 tuổi ......... 25

Bảng 1.1. TST của trẻ không có khuyết tật và trẻ KTTT nhẹ ............................................. 32

Bảng 2.1a. Phân bố của mẫu nghiên cứu là giáo viên ......................................................... 56

Bảng 2.1.b. Kinh nghiệm dạy trẻ KTTT ............................................................................... 57

Bảng 2.1c. Trình độ đào tạo của giáo viên ............................................................................ 57

Bảng 2.2a. Nhận thức của giáo viên về khả năng của trẻ KTTT nhẹ ................................ 59

Bảng 2.2b. Ý nghĩa của TCXD đối với sự phát triển nhân cách của trẻ ............................ 60

Bảng 2.2c. Biểu hiện của TST của trẻ trong TCXD ............................................................ 61

Bảng 2.3. Sự quan tâm của giáo viên về các biện pháp tổ chức TCXD ............................ 63

Bảng 2.4. Các biện pháp tổ chức trước khi trẻ chơi ............................................................. 68

Bảng 2.5. Vật liệu chơi xây dựng .......................................................................................... 70

Bảng 2.6. Các biện pháp hướng dẫn trẻ trong khi chơi ....................................................... 71

Bảng 2.7. Cách thức nhận xét, đánh giá của giáo viên ........................................................ 74

Bảng 2.8. Những khó khăn khi tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ KTTT ...... 75

Bảng 2.9a. Thống kê mô tả đánh giá TST qua trắc nghiệm TSD–Z .................................. 79

Bảng 2.9b. Thống kê điểm của trẻ KTTT qua trắc nghiệm TSD–Z .................................. 80

Bảng 2.9c. Tổng hợp mức độ sáng tạo của trẻ KTTT nhẹ qua TSD-Z ............................. 80

Bảng 2.10a. TST của trẻ KTTT nhẹ trong TCXD ............................................................... 83

Bảng 2.10b. Thống kê điểm các tiêu chí TST của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi qua TCXD . 83

Bảng 3.1a. Thống kê điểm các tiêu chí của hai lần đo trong quá trình thực nghiệm ...... 118

Bảng 3.1b. TST của H qua test TSD–Z .............................................................................. 121

Bảng 3.2a. Điểm TSD–Z của NA qua 2 lần đánh giá ....................................................... 128

Bảng 3.2b. Thống kê mô tả kết quả thực nghiệm của trường hợp N.A ........................... 129

Bảng 3.3a. TST của T qua test TSD–Z trước và STN ....................................................... 136

Bảng 3.3b. Thống kê kết quả đánh giá TST của trẻ T qua TCXD STN .......................... 137

DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ

Trang

Hình 1.1. Phân bố chuẩn điểm IQ và mức độ KTTT .......................................................... 22

Hình 1.2. Quá trình phát triển TCXD .................................................................................... 34

Biểu đồ 2.3. So sánh mức độ TST giữa trẻ KTTT nhẹ và trẻ không có khuyết tật 5 – 6

tuổi qua trắc nghiệm TSD–Z ................................................................................................. 81

Biểu đồ 2.4. Mức độ phát triển TST của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi ..................................... 82

Biểu đồ 2.5. TST trong TCXD của trẻ không có khuyết tật và trẻ KTTT ......................... 85

Biểu đồ 3.1a. Kết quả đánh giá TST trong TCXD theo đề tài của H qua 3 lần đo ......... 119

Biểu đồ 3.1b. TST của H trong trò chơi theo ý thích ......................................................... 120

Đồ thị 3.1. So sánh tổng điểm trung bình TST của H trước và STN ............................... 120

Biểu đồ 3.1c. Vùng phát triển TST của H TTN và STN ................................................... 123

Biểu đồ 3.2a. So sánh điểm TTN và STN trong TCXD theo đề tài của NA .................. 130

Biểu đồ 3.2b. So sánh điểm trước và STN trong TCXD theo ý thích của NA ............... 131

Đồ thị 3.2. Tổng hợp kết quả đánh giá TST của NA STN ................................................ 131

Biểu đồ 3.2c. Vùng phát triển TST của NA trong quá trình TN ...................................... 132

Biểu đồ 3.3a. TST của T trong TCXD theo đề tài ............................................................. 138

Biểu đồ 3.3b. TST của T trong TCXD theo ý thích trước và STN .................................. 138

Đồ thị 3.3. So sánh điểm trước và STN của T .................................................................... 139

Biểu đồ 3.3c. Vùng phát triển TST của T ở 3 lần đo ......................................................... 140

Đồ thị 3.3. Sự phát triển TST của 3 trường hợp nghiên cứu trước và sau thực nghiệm 142

1

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Ngày nay, vấn đề giáo dục cho trẻ em khuyết tật đã được quan tâm như một

lĩnh vực khoa học chứ không chỉ mang tính nhân đạo. Trên thế giới cũng như ở Việt

Nam, người ta bắt đầu chú trọng hơn đến quyền lợi, khả năng tiềm ẩn và những

đóng góp của người khuyết tật đối với cộng đồng và xã hội. Tạo điều kiện cho trẻ

khuyết tật được phát triển tối đa khả năng là một mục tiêu giáo dục quan trọng.

Trẻ KTTT mức độ nhẹ có nhiều khả năng học tập, sống độc lập và hòa nhập xã

hội. Vì vậy việc nghiên cứu các biện pháp giúp trẻ KTTT nhẹ phát triển tối đa khả

năng và hòa nhập xã hội là một việc làm có ý nghĩa thiết thực đối với công tác giáo

dục trẻ. TST được coi là một vấn đề lớn của trẻ KTTT và phát triển TST cho trẻ được

coi là một mục tiêu thực tiễn trong nhà trường [93], [106]. Trên thế giới, nhiều nhà

giáo dục học và tâm lí học đã quan tâm nghiên cứu các biện pháp giáo dục nhằm phát

triển TST cho trẻ KTTT như Ford, Barbara G. [48], Collette Drife [51], Stasinos,

Demetrios P [61], Katazyna Parys [93]… Ở Việt Nam, nghiên cứu về TST nói chung

còn khá mới mẻ và vấn đề phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ chưa được nghiên cứu.

Lứa tuổi mầm non là giai đoạn quan trọng để hình thành và phát triển TST

[59], [71], [73], [96]. Trong đó 5 – 6 tuổi là giai đoạn mà TST đã bộc lộ rõ nét hơn

qua các hoạt động và trò chơi. Đồng thời đây là giai đoạn quan trọng, giai đoạn

chuyển tiếp từ mầm non lên tiểu học, ở đó trẻ em nói chung và trẻ KTTT nhẹ nói

riêng cần phát triển những năng lực quan trọng như nhận thức, kĩ năng giải quyết

vấn đề, TST… để chuẩn bị cho việc học tập ở trường phổ thông.

Trò chơi đã sớm được khẳng định là có vai trò kích thích động cơ học tập

và TST của trẻ em mầm non. L.X.Vưgôtxky đã viết “Chúng ta có thể xác định

quá trình sáng tạo ở trẻ từ rất sớm, đặc biệt là trong trò chơi của chúng” [101,

tr.3]. TCXD là một loại trò chơi sáng tạo, trong đó trẻ sử dụng các vật liệu chơi để

tạo ra một công trình hoặc một đồ vật nào đó. Qua TCXD trẻ em sẽ phát triển các

lĩnh vực như nhận thức, vận động, TST… [19], [46].

2

Ở nước ta, việc triển khai Dự án Giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật mầm non và

Đề án Phổ cập giáo dục mầm non trẻ 5 tuổi đã tạo điều kiện cho trẻ em khuyết tật

nói chung và trẻ KTTT nói riêng được đến trường, vui chơi, học tập cùng các bạn,

tạo cơ hội tốt cho trẻ phát triển và hòa nhập xã hội.

Tuy nhiên, thực tiễn giáo dục hòa nhập cho trẻ KTTT nhẹ trong trường mầm

non còn nhiều bất cập và gặp nhiều khó khăn. Hầu hết giáo viên mầm non đều chưa

được đào tạo chuyên sâu về giáo dục trẻ KTTT nên thiếu kinh nghiệm và kĩ năng

làm việc với trẻ KTTT, thiếu các biện pháp tổ chức hoạt động trong lớp mẫu giáo

hòa nhập. Khi tổ chức hoạt động giáo viên chủ yếu dựa trên kinh nghiệm dạy trẻ

không có khuyết tật và sử dụng các biện pháp như đối với trẻ không có khuyết tật.

Ngoài ra giáo viên cũng chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc phát

triển TST cho trẻ và chưa thực sự sáng tạo trong tổ chức trò chơi.

Trong khi đó, nguồn tài liệu tham khảo và các nghiên cứu phục vụ cho việc giáo

dục trẻ KTTT nhẹ và giáo dục hòa nhập mầm non cho trẻ KTTT hiện nay rất ít. Cho

đến nay ở nước ta vấn đề phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ và tổ chức trò chơi nhằm

phát triển TST cho trẻ chưa được quan tâm nghiên cứu.

Đề tài “Tổ chức TCXD nhằm phát triển TST của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi”

được lựa chọn nghiên cứu để đáp ứng nhu cầu thực tiễn hiện nay ở các trường

mầm non có trẻ KTTT học hòa nhập. Nghiên cứu này sẽ giúp giáo viên mầm non

có thái độ tích cực hơn về trẻ KTTT nhẹ, tin tưởng vào khả năng của trẻ và sự

thành công trong giáo dục trẻ. Đồng thời dựa trên những thành tựu nghiên cứu

tiên tiến trên thế giới về TCXD và vấn đề phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ,

nghiên cứu này cung cấp những gợi ý cho giáo viên trong việc phát huy vai trò

của TCXD và phát triển TST của trẻ em. Đặc biệt, luận án cung cấp một số biện

pháp giúp giáo viên tổ chức TCXD cho trẻ KTTT nhẹ trong lớp mẫu giáo hòa

nhập nhằm phát triển TST của trẻ, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc - giáo

dục trẻ.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Xây dựng các biện pháp tổ chức TCXD cho trẻ KTTT mức độ nhẹ 5 – 6 tuổi

nhằm phát triển TST cho trẻ, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ

KTTT ở các trường mầm non hòa nhập.

3

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình tổ chức TCXD cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp tổ chức TCXD ở trường mầm non nhằm phát triển TST cho trẻ

KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi.

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

TCXD có vai trò to lớn đối với sự phát triển TST của trẻ em nói chung và trẻ

KTTT nhẹ nói riêng. Nếu đề xuất được biện pháp tổ chức TCXD phù hợp với trẻ

KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi và theo hướng sáng tạo thì sẽ giúp trẻ phát triển TST tốt hơn.

5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ

KTTT mức độ nhẹ 5 – 6 tuổi.

5.2. Nghiên cứu thực trạng tổ chức TCXD cho trẻ KTTT và mức độ TST của

trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi trong trường mầm non.

5.3. Đề xuất biện pháp và thực nghiệm biện pháp tổ chức TCXD nhằm phát

triển TST cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi trong trường mầm non.

6. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU

– Giới hạn về khách thể khảo sát: 35 trẻ KTTT mức độ nhẹ 5 – 6 tuổi, 120

giáo viên dạy ở trường mầm non có trẻ KTTT tại Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương và

Nam Định.

– Giới hạn về khách thể nghiên cứu sâu và tổ chức thực nghiệm tác động:

3 trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi.

– Giới hạn về địa bàn nghiên cứu:

+ Tiến hành khảo sát ở một số trường mầm non có trẻ KTTT nhẹ học hòa

nhập tại Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương và Nam Định.

+ Tổ chức thực nghiệm tại 2 trường mầm non công lập tại Hải Phòng và

Nam Định.

4

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

7.1. Phương pháp luận

Luận án dựa trên các quan điểm tiếp cận sau đây để lựa chọn các phương pháp

nghiên cứu: tiếp cận phát triển; tiếp cận tổng hợp, tiếp cận thực tiễn, tiếp cận giáo

dục hòa nhập và tiếp cận cá nhân.

7.1.1. Tiếp cận phát triển

Mọi trẻ em kể cả trẻ KTTT đều phát triển theo một trình tự giống nhau từ thấp

đến cao, giai đoạn trước làm tiền đề để phát triển cho giai đoạn sau. Việc tổ chức

các hoạt động giáo dục cho trẻ là hướng tới vùng phát triển gần nhất của trẻ để giúp

trẻ đạt được những năng lực cao hơn. Trong khi nghiên cứu xây dựng các biện pháp

tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi, luận án phải dựa

trên sự phát triển chung và sự phát triển TST của trẻ em 5 – 6 tuổi.

7.1.2. Tiếp cận tổng hợp

Khi nghiên cứu các biện pháp tổ chức TCXD, luận án cần tìm ra những mối liên

hệ biện chứng giữa các biện pháp cũng như các yếu tố có liên quan nhằm đảm bảo

các biện pháp đạt được hiệu quả tối ưu. Đồng thời cần tiến hành đồng bộ các biện

pháp tổ chức TCXD nhằm đảm bảo hiệu quả phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ.

7.1.3. Tiếp cận thực tiễn

Khi nghiên cứu biện pháp tổ chức TCXD nhằm phát triển TST của trẻ KTTT

nhẹ 5 – 6 tuổi, luận án phải dựa trên những cơ sở thực tiễn về đặc điểm đối tượng,

địa bàn nghiên cứu, điều kiện thực hiện...

7.1.4. Tiếp cận giáo dục hòa nhập

Mọi trẻ kể cả trẻ KTTT đều phải được đối xử bình đẳng, được cung cấp những hỗ

trợ phù hợp với khả năng và nhu cầu để phát triển tối đa khả năng của bản thân. Việc

xây dựng biện pháp tổ chức TCXD không chỉ xem xét việc đáp ứng nhu cầu và khả

năng của trẻ KTTT mà cần xem xét đến nhu cầu của tất cả trẻ trong lớp, đảm bảo

không ảnh hưởng đến hoạt động chung và sự phát triển của những trẻ khác.

7.1.5. Tiếp cận cá nhân

Mỗi trẻ KTTT nhẹ là khác nhau và có những đặc điểm riêng về nhu cầu, khả

5

năng, hoàn cảnh sống, tốc độ phát triển, mức độ trưởng thành, vốn kinh nghiệm…

vì vậy việc xây dựng và sử dụng các biện pháp tổ chức TCXD nhằm phát triển TST

cho trẻ cần dựa trên việc đánh giá khả năng và nhu cầu của trẻ và dựa trên đặc điểm

cá nhân của từng trẻ. Lập kế hoạch chơi và hỗ trợ cá nhân đối với trẻ KTTT nhẹ là

vô cùng cần thiết, đảm bảo được nguyên tắc cá biệt hóa trong giáo dục.

7.2. Phương pháp nghiên cứu

7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận

7.2.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết

– Mục đích: nhằm xây dựng các luận cứ khoa học cho đề tài luận án, xây dựng

cơ sở lí luận và định hướng cho công việc nghiên cứu luận án.

– Nội dung nghiên cứu: các lí thuyết, các vấn đề lí luận cơ bản có liên quan đến đề

tài luận án, các kết quả nghiên cứu thực tiễn về lĩnh vực này…

– Cách thực hiện: tra cứu, thu thập thông tin, tài liệu từ thư viện, internet, và

các phương tiện thông tin đại chúng. Tổng hợp, phân tích các tài liệu, các công trình

nghiên cứu có liên quan đến luận án.

7.2.1.2. Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lí thuyết

– Mục đích: nhằm khái quát hóa các hướng nghiên cứu của đề tài luận án và định

hướng cho việc nghiên cứu thực tiễn và xây dựng hướng nghiên cứu của luận án.

– Nội dung: Các lí thuyết, tài liệu, các báo cáo kết quả nghiên cứu có liên quan

đến đề tài luận án

– Cách thực hiện: phân chia, sắp xếp các tài liệu khoa học về các vấn đề có

liên quan đến đề tài luận án vào một hệ thống nhất định thành các nhóm hoặc các

hướng nghiên cứu.

7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.2.1. Phương pháp quan sát

– Mục đích: Tìm hiểu biện pháp tổ chức TCXD cho trẻ KTTT trong lớp mầm

non bình thường của giáo viên; tìm hiểu khả năng thực tế của trẻ không có khuyết tật

và trẻ KTTT, kĩ năng chơi của trẻ, khả năng sáng tạo của trẻ KTTT thông qua trò chơi.

– Nội dung nghiên cứu: quy trình và biện pháp tổ chức trò chơi của giáo viên,

kĩ năng chơi của trẻ, mức độ TST của trẻ trong trò chơi.

6

– Cách tiến hành: Xây dựng các mẫu biên bản quan sát (Phụ lục số 3)

Quan sát và phân tích các giờ tổ chức TCXD. Ghi chép lại những thông tin thu

được qua quan sát theo các cách: ghi chép tự do, ghi chép có cấu trúc, ghi chép bán

cấu trúc. Đồng thời quay video và phân tích băng.

7.2.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi

– Mục đích: khảo sát ý kiến của giáo viên mầm non dạy hòa nhập về vấn đề tổ

chức TCXD nhằm phát triển TST của trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi.

– Nội dung nghiên cứu: Nhận thức, thái độ của giáo viên về TST của trẻ

KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi và vấn đề phát triển TST cho trẻ KTTT; Quy trình tổ chức và

biện pháp tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ của giáo viên; Những thuận

lợi và khó khăn của giáo viên khi tổ chức trò chơi cho trẻ KTTT nhẹ 5 – 6 tuổi.

– Cách tiến hành: Xây dựng phiếu hỏi và phát phiếu cho các giáo viên đang dạy

lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi có trẻ KTTT nhẹ học hòa nhập (Phụ lục số 1 và 2)

7.2.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu

– Mục đích: nhằm tìm hiểu sâu về thực trạng phát triển của trẻ KTTT nhẹ và

quá trình tổ chức TCXD nhằm phát triển TST cho trẻ; bổ sung thông tin và khẳng

định thêm kết quả xử lí định lượng.

– Nội dung nghiên cứu: thông tin chung về trẻ và gia đình của trẻ, chức năng

hiện tại của trẻ; quy trình và biện pháp tổ chức TCXD cho trẻ KTTT trong trường

mầm non, quan điểm giáo dục, phát triển TST cho trẻ KTTT nhẹ của giáo viên và

phụ huynh.

– Cách thực hiện: Xây dựng bảng phỏng vấn và tiến hành phỏng vấn sâu 10 giáo

viên mầm non dạy lớp mẫu giáo 5 – 6 tuổi có trẻ KTTT nhẹ học hòa nhập (Phụ lục số 4).

7.2.2.4. Phương pháp trắc nghiệm

– Mục đích: Xác định mức độ phát triển, chỉ số thông minh, TST của trẻ và

đánh giá khả năng và nhu cầu của trẻ KTTT.

– Nội dung nghiên cứu: Mức độ phát triển, chỉ số thông minh IQ, chỉ số hành

vi thích ứng, mức độ TST.

– Cách tiến hành: Sử dụng các bài trắc nghiệm trên từng cá nhân trẻ (phụ lục 7):

+ Đánh giá chỉ số thông minh bằng trắc nghiệm vẽ hình người Goodenough