Tip cn phng phap khoa hc trong dy

BÁO CÁO KHOA HỌC VỀ NGHIÊN CỨU VÀ GIẢNG DẠY SINH HỌC Ở VIỆT NAM - HỘI NGHỊ KHOA HỌC QUỐC GIA LẦN THỨ 5

DOI: 10.15625/vap.2022.0120

TIẾP CẬN PHƯƠNG PHÁP KHOA HỌC TRONG DẠY HỌC SINH HỌC

Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

Nguyễn Thị Hằng1,*, Nguyễn Thị Thu Hà1, Lưu Thị Hà1, Nguyễn Ánh Hồng1

Tóm tắt. Trong Chương trình Giáo dục phổ thông mới, Sinh học là một môn học

lựa chọn trong nhóm môn Khoa học tự nhiên ở giai đoạn định hướng nghề

nghiệp. Mang đặc điểm của khoa học thực nghiệm, quá trình dạy học nhiều loại

kiến thức trong môn Sinh học sẽ có hiệu quả nếu vận dụng phương pháp khoa

học. Lựa chọn và sử dụng phương pháp khoa học trong dạy học Sinh học sẽ đáp

ứng được mục tiêu hình thành và phát triển năng lực của học sinh. Bài báo sử

dụng phương pháp nghiên cứu lí thuyết, giới thiệu đặc điểm của phương pháp

khoa học phù hợp với nội dung dạy học, quy trình vận dụng phương pháp khoa

học trong dạy học môn học thông qua ví dụ trong dạy học chủ đề “Trao đổi chất

và chuyển hóa năng lượng ở thực vật” và đề xuất đánh giá năng lực của học sinh

khi tham gia vào quá trình học tập theo hướng tiếp cận phương pháp khoa học.

Từ khóa: Dạy học, năng lực, năng lực sinh học, phương pháp khoa học, Sinh học.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 môn Sinh học đã xác định: Sinh học là môn

khoa học thực nghiệm, chương trình được xây dựng theo hướng phát triển năng lực, gắn lí

thuyết với thực hành, học lí thuyết bằng thực hành (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2018). Thực

nghiệm là phương pháp khoa học (PPKH) và cũng là phương pháp dạy học (PPDH) đặc

trưng của môn Sinh học. PPKH được chứng minh là một sự lý tưởng hóa hợp lệ có thể

dùng làm hệ quy chiếu cho nhập môn các lớp khoa học và để HS tìm hiểu cách thức các

nhà khoa học nghiên cứu thế giới tự nhiên (Markus Emden, 2021), từ đó, chương trình đã

đưa nội dung “Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học” vào phần mở đầu

để HS trình bày và vận dụng được một số phương pháp nghiên cứu sinh học và phát triển

qua việc tìm hiểu các nội dung sinh học thuộc các chủ đề cốt lõi, sẽ giúp HS làm quen với

các tư duy khoa học để học cách tư duy, suy luận logic và cách nghiên cứu khoa học

(NCKH). Vận dụng PPKH trong dạy học không phải là để HS trở thành các nhà khoa học

mà HS được lặp lại con đường mà các nhà khoa học đã phát hiện ra kiến thức bằng thực

nghiệm (Phan Đức Duy, 2012) để HS được phát triển tính tích cực, tự lực, được tạo điều

kiện làm chủ thể của quá trình dạy học, được rèn luyện các phương pháp và kĩ năng

NCKH và các kĩ năng tư duy bậc cao (Nguyễn Văn Khải và Nguyễn Văn Nghiệp, 2018);

người học được tự mình phát hiện, biểu đạt vấn đề thuộc các lĩnh vực tri thức hoặc thực

tiễn khác nhau, vạch ra hướng giải quyết, thiết kế các nghiên cứu để giải quyết vấn đề và

phát hiện vấn đề mới (Nguyễn Văn Hồng và Vũ Thị Thanh Thủy, 2018).

Vận dụng PPKH trong dạy học Sinh học sẽ giúp HS nhận thức được các dữ liệu về

đặc điểm sống của sinh vật, thực chất đã có từ trước, nhưng những dữ liệu đó có thể có

1 Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên

*

Email: [email protected]