Tỉnh Hòa Bình trong công cuộc vận động Cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành Chính quyền (1930 - 1945)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

------------------------

NGUYỄN THUỲ CHI

TỈNH HOÀ BÌNH TRONG CÔNG CUỘC VẬN ĐỘNG

CÁCH MẠNG VÀ KHỞI NGHĨA VŨ TRANG GIÀNH

CHÍNH QUYỀN (1930 – 1945)

Chuyên ngành: LỊCH SỬ VIỆT NAM

Mã số: 60.22.54

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Ngọc La

Thái Nguyên - 2009

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

------------------------

NGUYỄN THUỲ CHI

TỈNH HOÀ BÌNH TRONG CÔNG CUỘC VẬN ĐỘNG

CÁCH MẠNG VÀ KHỞI NGHĨA VŨ TRANG

GIÀNH CHÍNH QUYỀN (1930 – 1945)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Thái Nguyên - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

------------------------

NGUYỄN THUỲ CHI

TỈNH HOÀ BÌNH TRONG CÔNG CUỘC VẬN ĐỘNG

CÁCH MẠNG VÀ KHỞI NGHĨA VŨ TRANG

GIÀNH CHÍNH QUYỀN (1930 – 1945)

Chuyên ngành: LỊCH SỬ VIỆT NAM

Mã số: 60.22.54

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Ngọc La

Thái Nguyên - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Mục lục

Mở đầu……………………………………………………………………… 1

1 Lý do chọn đề tài……………………………………………………………. 1

2 Lịch sử nghiên cứu vấn đề…………………………………………………... 3

3 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài…………………….. 5

4 Nguồn tài liệu, phương pháp nghiên cứu…………………………………… 5

5 Đóng góp của luận văn……………………………………………………… 6

6 Cấu trúc luận văn……………………………………………………………. 6

Chương 1 Khái quát về tỉnh Hoà Bình trước năm 1930……………………………… 7

1.1 Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên……………………………………………… 7

1.1.1 Vị trí địa lý…………………………………………………………………... 7

1.1.2 Điều kiện tự nhiên…………………………………………………………... 9

1.2 Đặc điểm cư dân và văn hoá………………………………………………… 13

1.2.1 Đặc điểm cư dân…………………………………………………………….. 13

1.2.2 Đặc điểm văn hoá, xã hội…………………………………………………… 23

1.3 Truyền thống yêu nước của nhân dân các dân tộc tỉnh Hoà Bình trước năm

1930………………………………………………………………………… 28

Chương 2 Quá trình vận động cách mạng tiến tới khởi nghĩa vũ trang giành chính

quyền (1930 – 3/1945)……………………………………………………… 33

2.1 Cơ sở Đảng đầu tiên được thành lập………………………………………... 33

2.2 Vượt qua khủng bố, đẩy mạnh xây dựng lực lượng và đấu tranh cách mạng

(1931-1939)…………………………………………………………………. 34

2.3 Công cuộc chuẩn bị lực lượng tiến tới khởi nghĩa vũ trang giành chính

quyền (1939-3/1945)………………………………………………………... 38

2.3.1 Bối cảnh lịch sử và chủ trương mới của Đảng……………………………… 38

2.3.2 Công cuộc chuẩn bị lực lượng………………………………………………. 43

Chương 3 Xây dựng chiến khu chống Nhật tiến lên tổng khởi nghĩa tháng Tám

năm 1945……………………………………………………………………. 69

3.1 Tình hình sau ngày Nhật đảo chính Pháp…………………………………… 69

3.2 Xây dựng và đẩy mạnh mọi hoạt động trên chiến khu Quang Trung……….. 76

3.3 Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945……………………………………… 89

Kết luận……………………………………………………………………... 101

Tài liệu tham khảo…………………………………………………………. 107

Phụ lục……………………………………………………………………… 113

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

TỈNH HOÀ BÌNH TRONG CÔNG

CUỘC VẬN ĐỘNG CÁCH MẠNG

VÀ KHỞI NGHĨA VŨ TRANG

GIÀNH CHÍNH QUYỀN

(1930 – 1945)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.Lrc-tnu.edu.vn

Lời cảm ơn

Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới TS. Hoàng Ngọc La

đã nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình nghiên

cứu đề tài này.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa

Lịch sử, Sở văn hoá thông tin tỉnh Hoà Bình, Ban tuyên giáo

tỉnh Hoà Bình, Phòng tuyên giáo Thành ủy Hoà Bình đã tạo

điều kiện cho em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài.

Em xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn tới gia đình, bạn bè,

người thân đã tạo điều kiện giúp đỡ em trong suốt thời gian qua

để hoàn thành đề tài này.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cách mạng tháng Tám là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dựng nước và giữ

nước của dân tộc Việt Nam. Nó đã đập tan hai xiềng nô lệ Nhật – Pháp và chế

độ phong kiến tồn tại hàng ngàn năm, dựng lên nước Việt Nam dân chủ cộng

hoà, một nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân.

Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nước ta thực sự bước vào một

trang sử mới, từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập, nhân dân ta

từ thân phận nô lệ trở thành chủ nhân của nước nhà. Cách mạng tháng Tám

đánh dấu bước nhảy vọt trong tiến trình lịch sử của dân tộc Việt Nam, mở ra

một kỉ nguyên mới - kỉ nguyên độc lập tự do gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Cách mạng tháng Tám là thắng lợi đầu tiên của một nước nhược tiểu tự giải

phóng mình khỏi ách ngoại bang, đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần đấu tranh của

nhân dân các nước thuộc địa trên thế giới. Thắng lợi của Cách mạng tháng

Tám là kết quả của sự kết hợp đúng đắn lí luận chủ nghĩa Mác – Lênin về

chiến tranh cách mạng với thực tiễn cách mạng Việt Nam. Thành tựu đó

không những là bài học kinh nghiệm lịch sử quý báu của chúng ta mà còn

đóng góp vào kho tàng cách mạng giải phóng dân tộc trên thế giới.

Hơn 60 năm đã trôi qua, nhưng ý nghĩa và bài học kinh nghiệm của

Cách mạng tháng Tám vẫn còn giữ nguyên giá trị lịch sử của nó. Cách mạng

tháng Tám đã thể hiện sức mạnh to lớn của khối đoàn kết toàn dân, khả năng

cách mạng, tính chủ động và sáng tạo của các địa phương trong cả nước.

Nhân dân các dân tộc tỉnh Hoà Bình có truyền thống yêu nước đấu

tranh chống giặc ngoại xâm, bảo vệ quê hương đất nước. Ngay từ những năm

đầu khi thực dân Pháp xâm lược tỉnh Hoà Bình, nhân dân Hoà Bình đã đứng

lên khởi nghĩa đánh đuổi bọn xâm lược, bảo vệ quê hương để giành lại nền

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

độc lập. Đặc biệt, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, truyền

thống đánh giặc cứu nước được phát huy cao độ, nhân dân các dân tộc Hoà

Bình đã tiến hành cuộc vận động cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành

chính quyền ở Hoà Bình (1930 – 1945).

Hoà Bình là mảnh đất có chiều dày lịch sử, ánh sáng cách mạng của

Đảng đến với nhân dân các dân tộc trong tỉnh khá sớm. Dưới sự lãnh đạo của

Đảng, phong trào cách mạng ở Hoà Bình được xây dựng và ngày càng phát

triển mạnh mẽ, nhanh chóng hoà nhịp với phong trào cách mạng chung trong

cả nước, với đỉnh cao là thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám 1945 ở Hoà Bình là một bộ

phận khăng khít không thế tách rời công cuộc vận động Cách mạng tháng

Tám trong cả nước. Nghiên cứu cuộc vận động cách mạng và khởi nghĩa vũ

trang giành chính quyền ở Hoà Bình có ý nghĩa lí luận và thực tiễn to lớn, làm

phong phú thêm hình thái vận động Cách mạng tháng Tám ở Việt Nam.

Tỉnh Hoà Bình là một trong những tỉnh có vị trí vai trò quan trọng

trong quá trình chuẩn bị lực lượng góp phần thắng lợi trong Cách mạng tháng

Tám năm 1945. Thông qua việc nghiên cứu và tìm hiểu lịch sử cuộc vận động

cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở Hoà Bình (1930 –

1945), góp phần làm sáng rõ truyền thống yêu nước của nhân dân các dân tộc

trong tỉnh, về sự sáng tạo của Đảng trong việc sử dụng và kết hợp các hình

thức bạo lực cách mạng để giành chính quyền về tay nhân dân.

Từ những lí do trên tôi quyết định chọn: “Tỉnh Hoà Bình trong công

cuộc vận động cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền (1930

– 1945)” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Tìm hiểu về công cuộc vận động cách mạng và khởi nghĩa vũ trang

giành chính quyền ở Hoà Bình là một vấn đề khoa học thu hút sự quan tâm

của giới nghiên cứu Trung ương cũng như địa phương.

Trong nhiều thập kỉ qua, đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều cuốn

sách, bài viết, hồi kí… được công bố về các vấn đề liên quan tới Cách mạng

tháng Tám ở Hoà Bình.

Liên quan tới đề tài là các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam bao

gồm: Văn Kiện Đảng (1930- 1945), các chủ trương, chỉ đạo về cách mạng của

Hồ Chí Minh, Trường Chinh. Các Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh Hoà Bình từ

1930 – 1945. Đó là những tài liệu có tính định hướng làm cơ sở cho việc

nghiên cứu đề tài.

Cuộc vận động của nhân dân tỉnh Hoà Bình được đề cập đến trong các

sách: Tổng khởi nghĩa tháng Tám, Lịch sử Việt Nam (1930 – 1945), Lịch sử

quân đội. Và thu hút sự quan tâm của nhiều cơ quan, các nhà nghiên cứu khoa

học lịch sử xã hội nhân văn.

Ở Trung ương, năm 1957, Trần Văn Giàu biên soạn cuốn “Từ cách

mạng tháng Mười đến Cách mạng tháng Tám”; Trần Huy Liệu và Văn Tạo

biên soạn “Tổng khởi nghĩa tháng Tám - tập 12”.

Trong những năm 60, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử đã công bố nhiều bài

viết có giá trị bàn về Cách mạng tháng Tám. Viện Sử học biên soạn “Cách

mạng tháng Tám: Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội và các địa phương - quyển I”

(Nxb Sử học, 1960); Văn Tạo, Thành Thế Vỹ, Nguyễn Công Bình biên soạn

“Lịch sử Cách mạng tháng Tám” (Nxb Sử học, 1960); Ban nghiên cứu lịch

sử Đảng Trung ương biên soạn “Tìm hiểu tính chất và đặc điểm của Cách

mạng tháng Tám” (Nxb Sự Thật, 1963); Viện Lịch sử Đảng biên soạn cuốn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

“Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945” (Nxb Sự Thật, 1985)… và nhiều công

trình nghiên cứu khác có liên quan.

Những năm gần đây, nhiều công trình nghiên cứu có giá trị lớn về cuộc

vận động Cách mạng tháng Tám được công bố, như: “Cách mạng tháng Tám

một số vấn đề lịch sử” năm 1995, Gs. Văn Tạo chủ biên; năm 1999 Hội thảo

quốc tế về Việt Nam được tổ chức tại Hà Nội, trong đó có nhiều công trình

nghiên cứu về Cách mạng tháng Tám. Nhiều báo cáo khoa học có giá trị được

tuyển chọn và in thành sách “Việt Nam trong thế kỉ XX”; “Cách mạng tháng

Tám nhứng sự kiện” của tác giả Trần Hữu Đính và Lê Trung Dũng, năm

2000; Kỷ yếu hội thảo khoa học “Kỷ niệm 55 năm Cách mạng tháng Tám và

Quốc khánh 2-9 (1945 – 2000)” do tập thể tác giả Trường Đại học Khoa học

Xã hội và Nhân văn biên soạn… Các tác phẩm trên ít nhiều có đề cấp tới cuộc

vận động Cách mạng tháng Tám ở Hoà Bình. Ngoài ra còn có hàng trăm bài

báo, tạp chí, thông tin khoa học cũng nghiên cứu các vấn đề mà đề tài quan

tâm.

Ở địa phương, có các công trình khoa học: “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Hoà

Bình” - tập 1 của Tỉnh Uỷ Hoà Bình, xuất bản năm 1993; “Hoà Bình lịch sử

kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ (1945 – 1975)” của Bộ chỉ

huy quân sự tỉnh Hoà Bình, xuất bản năm 1999; “Lịch sử cuộc kháng chiến

chống thực dân Pháp (1945- 1954)”, tập 2 của Viện lịch sử quân sự Việt

Nam, xuất bản năm 1986; “Địa chí Hoà Bình” của Tỉnh uỷ - Hội đồng nhân

dân - Uỷ ban nhân dân tỉnh Hoà Bình, xuất bản năm 2005; “Hồi ký cách

mạng Hoà Bình” của Ban tuyên giáo tỉnh uỷ Hoà Bình, xuất bản năm 2005.

Ngoài các công trình nói trên còn có Lịch sử cách mạng của Đảng bộ nhân

dân các huyện, thị: Thị xã Hoà Bình, Lương Sơn, Kỳ Sơn, Kim Bôi, Đà Bắc,

Mai Châu, Lạc Sơn, Lạc Thuỷ, Yên Thuỷ, Tân Lạc. Các sách viết về lịch sử

các ngành, các tổ chức xã hội như: phụ nữ, quân đội, công an, thanh niên, anh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.Lrc-tnu.edu.vn

hùng lực lượng vũ trang,… cũng lần lượt được biên soạn và xuất bản, trong

đó ít nhiều có liên quan đến thời kỳ Cách mạng tháng Tám 1945.

Các công trình trên đã đề cập đến công cuộc vận động cách mạng và

khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở Hoà Bình ở những mức độ khác

nhau. Song, cho đến nay vẫn chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu

riêng và trình bày một cách có hệ thống về vấn đề này. Tôi đánh giá cao

những công trình trên và coi đó là nguồn tài liệu quý giá giúp tôi trong quá

trình thực hiện đề tài: “Tỉnh Hoà Bình trong công cuộc vận động cách

mạng và khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền (1930 – 1945)”.

3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài

3.1. Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu về Công cuộc vận động

cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở Hoà Bình (1930 –

1945).

3.2. Phạm vi nghiên cứu: Để làm rõ về Công cuộc vận động cách mạng

và khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền ở Hoà Bình (1930 – 1945), đề tài

còn đề cập điều kiện tự nhiên, con người và truyền thống đấu tranh của nhân

dân các dân tộc trong tỉnh.

3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về truyền thống đấu

tranh của nhân dân các dân tộc tỉnh Hoà Bình. Trình bày một cách có hệ

thống Công cuộc vận động cách mạng và khởi nghĩa vũ trang giành chính

quyền ở Hoà Bình (1930 – 1945). Từ đó, khẳng định rõ vị trí, vai trò của nhân

dân các dân tộc trong cuộc vân động Cách mạng tháng Tám năm 1945, góp

phần thắng lợi vào thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

4. Nguồn tài liệu, phƣơng pháp nghiên cứu

4.1. Nguồn tư liệu:

Thực hiện đề tài này, tôi tham khảo và sử dụng các tài liệu sau: các văn

kiện Đảng, Chỉ thị, Nghị quyết, Lịch sử Đảng bộ các địa phương; các công