Tình hình sở hữu ruộng đất công ở huyện Hà Châu, tỉnh Hà Tiên qua nghiên cứu tư liệu địa bạ năm Minh Mạng thứ 17 (1836)

Bui Hoing Tan Tap chi KHOA HOC & CONG NGHE 175(15): 3-8

TINH HINH s d HUtJ RUQNG BAT CONG 6 HUYEN HA CHAU, TINH HA TIEN

QUA NGHIEN CtTU TU* LIEU DLV B ^ NAM MINH MANG THtT 17 (1836)

BaiHoikngTSn'

Trudng Dgi hoc Cdn Tha

TOM TAT

Huyen Ha Chiu, tinh Ha Tien 6 niia d^u the ki XIX la m§t trong nhftng vCmg dat mai dycrc khai

pha nhung di^n tich canh tac thirc su chua nhigu. Ngurai tu li?u dia bg trieu Nguyen da gop phan

phan anh nhiing net dSc tnmg trong ca cdu sa hiJu rugng dat cong 6 huyen Ha Chau vk di?n tich

va quy mo scr him. O khia canh khac, b^i viet con ggi mcr hudng nghien cii'u mdi ve van de chii

quyen lanh tho quoc gia 6 vung bien gidi Tay Nam Viet Nam diroi trieu Nguyen trong moi quan

he vdi Chan Lap va Xiem d mia d§u the kl XIX.

Tir khda: hicy^n Hd Chdu; tinh Hd Tien; tu lieu dia bg; rugng ddt; Minh Mgng

KHAI QUAT VE VUNG DAT HA CHAU

Ha ChSu la dem vi hanh chinh cap huyeti

thupc tinh Ha Tien dugc thiet lap vao nam

1832. Tuy vay, vung dat nay nhieu lan dugc

thay doi ten gpi va dia gioi nen lich sii diSn

each kha phiic t^p.

Truac the ki VII, vung dat nay thugc dia phan

cua Phu Nam. Sau do, bi ngirai Chan Lap

chiem dung tu the ki VII - XVII nhung hp

khong thyrc su lam chii va to churc hoat dpng

canh tac, ve co ban van la mpt viing dat hoang

v6 chu. Cuoi the ki XVII, Mac Ciiii vi bat

m3n vol trieu dai Man Thanh (Trung Quoc)

da vugt bien ve phucmg Nam de tim kiem nai

cu tru mai. Theo ket qua nghien ciiu cua tac

gia Truang Minh Dat thi nam 1708 Mac CiJru

mai thuc su ma mang dat Ha TiSn - Rach Gia

- Ca Mau va Phu Quoc, trong do bao gom ca

phtn dat thupc Ha Chau [1, tr.49].

Nam 1708, Mac Ciiu da dang toan bp dat Ha

Tien cho chfnh quyen chua Nguyin a Dang

Trong va dugc sSc phong lam Tong binh trin

Ha Tien. Nhu vay, toan bp dat dai tran Ha

Tien, trong do bao gom ca phan dat Ha Chau

chinh thiic thupc chu quyen ciia Viet Nam

dual thai chiia Nguyen. Trong gan mpt the ki

(diu the ki XVIII ~ cuoi the ki XVIII), dong

hp Mac da ra sue xay dung va phat trien tran

Ha Tien tra thanh tn;ng tam kinh tS, van hoa

thinh vu'gng a phia Nam xi> Dang Trong.

TeL 01667700588; Email: [email protected]

Cuoi the ki XVIII, vimg dat nay chiu nhieu

anh huang bai s\r xam chiem ciia Xiem, Chan

Lap va cac bien dpng chinh tri dac biet la

cupc npi chien Tay Son vai chinh quyen Chiia

Nguyen. Nam 1777, chfnh quyen Tay San da

lam chu tran Ha Tien, Mac Thien Tich da bo

ch^y sang Xiem cau vien va ty van d Xiem

nam 1780. Nam 1780, Nguyen Anh tai chiem

dugc tran Ha Tien nhimg van giao M^c Tu

Thiem lam cai ca tran Ha Tien. Duai th6i vua

Gia Long thi viing dat Ha Chau ve ca ban van

thupc quyen quan ly ciia tran Ha Tien.

Nam 1825, vua Minh Mang cho lap huyen Ha

Tien. Nam 1826, cho sap nhap huyen Ha Tien

vao phu An Bien. Nam 1832, cho doi ten phii

An Bien thanh phii Khai Bien va huyen Ha

Tien thanh huyen Ha Chau, giao cho phii

Khai Bien quan ly. Nam 1834, cho doi phu

Khai Bien thanh phu An Bien nhu cu. Nam

1836, trieu Nguyen da thuc hien do dac rupng

dat va Igp dia bei Nam Ky. Trong do co huyen

Ha Chau thupc tinh Ha Tien bao gom 5 tong

vai 44 xa, thon: Ha Nhuan, Ha Thanh, Nhuan

Diic, Thanh Di va Phii Quoc. Can cii: vao ghi

chep cua Bgi Nam nhdt thong chi, thi giai han

huyen Ha Chau 6 niia dau the ki XIX: "huyen

Hd Chdu: dong tdy cdch nhau 27 dam, nam

bdc cdch nhau 42 dam, phia dong den dia

gidi huyen Hd Am tinh An Giang 25 dam,

phia tdy gidp bien 2 dgm, phia nam gidp dia

gidi huyen Kien Giang 22 ddm, phia bdc den

dia gidi Cao Mien 20 dgm" [4, tr.8].

Ve CO ban, huyen Ha Chau a niia dau the ky

XIX dugc giai han bai phan dat thupc tfing