Tình hình dịch cúm gia cầm và kết quả tiêm vacxin h5n2, h5n1 của trung quốc để phòng bệnh cho gà,

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i

--------------

NINH V¡N HIÓU

T×nh h×nh dÞch cóm gia cÇm vµ KÕt qu¶ tiªm vacxin

h5n2, h5n1 cña Trung Quèc ®Ó phßng bÖnh cho gµ, vÞt

trªn ®Þa bµn tØnh Nam §Þnh

LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : Thó y

M· sè : 60.62.50

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. t« long thµnh

Hµ néi - 2006

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h i ọc Nông nghiệp ------------------------------- i

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan r»ng:

- C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc,

kh¸ch quan vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

- Mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n ®· ®−îc c¶m

¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®· ®−îc chØ râ

nguån gèc.

Hµ néi, th¸ng 9 n¨m 2006

T¸c gi¶ luËn v¨n

Ninh V¨n HiÓu Ninh V¨n HiÓu

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h ii ọc Nông nghiệp ------------------------------- ii

Lêi c¶m ¬n

Trong suèt 2 n¨m häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n, víi nç lùc cña b¶n th©n,

t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì, h−íng dÉn tËn t×nh cña nhiÒu c¸ nh©n vµ tËp thÓ,

cho phÐp t«i ®−îc tá lßng biÕt ¬n vµ c¶m ¬n ch©n thµnh tíi:

Ban Gi¸m hiÖu Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, khoa Sau §¹i häc, khoa Ch¨n

nu«i-Thó y, Trung t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng, c¸c thÇy c« gi¸o ®· gióp ®ì, t¹o

®iÒu kiÖn ®Ó t«i häc tËp, tiÕp thu kiÕn thøc cña tr−¬ng tr×nh häc.

C¸c thÇy c« gi¸o trong bé m«n Vi sinh vËt-TruyÒn nhiÔm-BÖnh lý khoa

Ch¨n nu«i-Thó y Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I; c¸c c¸n bé thuéc bé m«n Virus,

Trung t©m ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng.

Trùc tiÕp lµ thÇy h−íng dÉn TS. T« Long Thµnh, Phã gi¸m ®èc Trung t©m

ChÈn ®o¸n Thó y Trung −¬ng.

Ban L·nh ®¹o vµ toµn thÓ c¸n bé Chi côc Thó y, ®ång nghiÖp ®ang lµm

viÖc trong lÜnh vùc Ch¨n nu«i-Thó y cña tØnh Nam §Þnh.

Nh©n dÞp hoµn thµnh luËn v¨n, cho phÐp t«i ®−îc göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c

tíi gia ®×nh, ng−êi th©n cïng b¹n bÌ ®· ®éng viªn gióp ®ì t«i v−ît qua mäi khã

kh¨n trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu, thùc hiÖn ®Ò tµi.

Mét lÇn n÷a t«i xin ®−îc bµy tá lßng biÕt ¬n, c¶m ¬n ch©n thµnh tíi nh÷ng

tËp thÓ, c¸ nh©n ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i hoµn thµnh ch−¬ng tr×nh häc tËp.

Hµ Néi th¸ng 9 n¨m 2006

T¸c gi¶ T¸c gi¶

Ninh V¨n HiÓu Ninh V¨n HiÓu

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h iii ọc Nông nghiệp ------------------------------- iii

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t vi

Danh môc c¸c b¶ng vii

Danh môc c¸c h×nh viii

1. Më ®Çu 1

1.1. §Æt vÊn ®Ò 1

1.2. Môc tiªu cña ®Ò tµi 2

1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn 3

2. Tæng quan tµi liÖu 4

2.1. Giíi thiÖu chung vÒ bÖnh cóm gia cÇm 4

2.2. LÞch sö bÖnh cóm gia cÇm 4

2.3. T×nh h×nh dÞch cóm gia cÇm trªn thÕ giíi vµ trong n−íc 6

2.4. §Æc ®iÓm sinh häc cña virus cóm typ A 11

2.5. DÞch tÔ häc bÖnh cóm gia cÇm 24

2.6. TriÖu chøng, bÖnh tÝch cña bÖnh cóm gia cÇm 27

2.7. ChÈn ®o¸n bÖnh 29

2.8. KiÓm so¸t bÖnh 29

2.9. Vacxin cóm gia cÇm 30

2.10. Nghiªn cøu trong n−íc vÒ bÖnh cóm gia cÇm 33

3. §èi t−îng, ®Þa ®iÓm, néi dung, nguyªn liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 35

3.1. §èi t−îng, ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 35

3.2. Néi dung nghiªn cøu 35

3.3. Nguyªn liÖu dïng trong nghiªn cøu 35

3.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 36

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h iv ọc Nông nghiệp ------------------------------- iv

4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 41

4.1. DiÔn biÕn dÞch cóm gia cÇm vµ kÕt qu¶ phßng chèng dÞch cña tØnh

Nam §Þnh 41

4.1.1. §Æc ®iÓm, t×nh h×nh ch¨n nu«i cña tØnh giai ®o¹n 2001- 2005 41

4.1.2. DiÔn biÕn dÞch cóm gia cÇm t¹i tØnh Nam §Þnh 43

4.1.3. C«ng t¸c chèng dÞch cña tØnh 46

4.1.4. ThiÖt h¹i do dÞch cóm gia cÇm g©y ra ë Nam §Þnh 46

4.1.5. KÕt qu¶ kh¶o s¸t triÖu chøng l©m sµng cña gµ, vÞt m¾c bÖnh cóm

gia cÇm trªn ®Þa bµn tØnh Nam §Þnh 49

4.1.6. C¸c biÕn ®æi bÖnh tÝch ®¹i thÓ cña gµ, vÞt m¾c bÖnh cóm gia cÇm 50

4.2. KÕt qu¶ tiªm thö nghiÖm vacxin H5N2 cho gµ, H5N1 cho vÞt t¹i

Nam §Þnh n¨m 2005 52

4.2.1. C«ng t¸c chØ ®¹o 52

4.2.2. C«ng t¸c tËp huÊn kü thuËt, chuÈn bÞ vËt t− dông cô 54

4.2.3. KÕt qu¶ tiªm vac xin cóm gia cÇm mòi 1 n¨m 2005 54

4.2.4. KÕt qu¶ tiªm vacxin cóm gia cÇm mòi 2 n¨m 2005 56

4.2.5. KÕt qu¶ kh¶o s¸t møc ®é an toµn cña vacxin qua l©m sµng 57

4.3. §¸p øng miÔn dÞch vµ ®é dµi miÔn dÞch cña gµ, vÞt ®−îc tiªm vacxin

H5N2 vµ H5N1 n¨m 2005 59

4.3.1. Gi¸m s¸t huyÕt thanh vµ virus cóm gia cÇm tr−íc khi tiªm phßng 59

4.3.2 Kh¶o s¸t ®¸p øng miÔn dÞch vµ ®é dµi miÔn dÞch cña gµ ®−îc tiªm

vacxin H5N2 Trung Quèc t¹i Nam §Þnh n¨m 2005 60

4.3.3. Kh¶o s¸t ®¸p øng miÔn dÞch vµ ®é dµi miÔn dÞch cña vÞt ®−îc tiªm

vacxin H5N1 Trung Quèc t¹i Nam §Þnh n¨m 2005 68

4.3.4. Kh¶o s¸t ®¸p øng miÔn dÞch cña gµ, vÞt ®−îc tiªm vacxin H5N2,

H5N1 Trung Quèc ®ît 1 n¨m 2006 76

4.4. KÕt qu¶ gi¸m s¸t virus häc 79

5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 82

Tµi liÖu tham kh¶o 84

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h v ọc Nông nghiệp ------------------------------- v

Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t

KN: Kh¸ng nguyªn

KT: Kh¸ng thÓ

TN: ThÝ nghiÖm

ARN: Acid ribonucleic

cADN: Complementary ADN

GMT: Geographic Mean Titre

HA: Hemagglutination test

HI: Hemagglutination inhibitory test

HPAI: High Pathogenicity Avian Influenza

LPAI: Low Pathogenicity Avian Influenza

OIE: Office Internationale des Epizooties

PBS: Phosphate - Buffered - Saline

RT - PCR: Reverse Transcription - Polymerase Chain Reaction

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h vi ọc Nông nghiệp ------------------------------- vi

Danh môc c¸c b¶ng

B¶ng 4.1. BiÕn ®éng sè l−îng gia sóc, gia cÇm tõ n¨m 2001- 2005 41

B¶ng 4.2. DiÔn biÕn dÞch cóm gia cÇm t¹i Nam §Þnh n¨m 2004 45

B¶ng 4.3. Sè l−îng gia cÇm tiªu huû ë Nam §Þnh trong ®ît dÞch thø nhÊt 48

B¶ng 4.4. KÕt qu¶ mæ kh¸m gµ, vÞt m¾c bÖnh cóm gia cÇm 50

B¶ng 4.5. KÕt qu¶ tiªm vac xin cóm gia cÇm mòi 1 n¨m 2005 55

B¶ng 4.6. KÕt qu¶ tiªm vac xin cóm gia cÇm mòi 2 n¨m 2005 57

B¶ng 4.7. Sè gia cÇm ph¶n øng sau tiªm vacxin 58

B¶ng 4.8. KÕt qu¶ gi¸m s¸t ®µn gia cÇm tr−íc khi tiªm vacxin 60

B¶ng 4.9. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña gµ ®−îc tiªm vacxin H5N2 61

B¶ng 4.10. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ ®−îc tiªm vacxin H5N2 63

B¶ng 4.11. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ vµ ®é dµi miÔn dÞch cña ®µn gµ TN 65

B¶ng 4.12. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh, tØ lÖ b¶o hé cña ®µn gµ TN

vµ cña c¸c ®µn trong tØnh 67

B¶ng 4.13. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña vÞt ®−îc tiªm vacxin H5N1 69

B¶ng 4.14. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt tiªm vacxin H5N1 70

B¶ng 4.15. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña ®µn vÞt thÝ nghiÖm ®−îc tiªm

vacxin H5N1 73

B¶ng 4.16. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh, tØ lÖ b¶o hé cña ®µn vÞt TN

vµ cña c¸c ®µn trong tØnh 75

B¶ng 4.17. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy

sau tiªm vacxin H5N2 mòi 1 n¨m 2005 vµ 2006 76

B¶ng 4.18. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy

sau tiªm vacxin H5N1 n¨m 2005 vµ n¨m 2006 78

B¶ng 4.19. KÕt qu¶ gi¸m s¸t virus cóm gia cÇm H5N1 trªn gµ, vÞt

®−îc tiªm vacxin 80

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h vii ọc Nông nghiệp ------------------------------- vii

Danh môc c¸c biÓu ®å, ®å thÞ

¬

BiÓu ®å 4.1. BiÕn ®éng sè l−îng gia cÇm tõ n¨m 2001-2005 42

§å thÞ 4.1. BiÕn ®éng hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña gµ ®−îc tiªm

vacxin H5N2 62

BiÓu ®å 4.2. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy

sau tiªm vacxin H5N2 mòi 1 n¨m 2005 64

BiÓu ®å 4.3. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 60 ngµy

sau tiªm vacxin H5N2 mòi 1 n¨m 2005 64

BiÓu ®å 4.4. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ t¹i thêi ®iÓm 150 ngµy

sau tiªm vacxin H5N2 mòi 1 n¨m 2005 65

§å thÞ 4.2. BiÕn ®éng hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña ®µn gµ thÝ nghiÖm 66

§å thÞ 4.3. So s¸nh biÕn ®éng hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña ®µn gµ

TN víi c¸c ®µn gµ trong tØnh 68

§å thÞ 4.4. BiÕn ®éng hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh vµ ®é dµi miÔn dÞch

cña vÞt ®−îc tiªm vacxin H5N1 70

BiÓu ®å 4.5. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy sau

tiªm vacxin H5N1 mòi 1 n¨m 2005 71

BiÓu ®å 4.6. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt t¹i thêi ®iÓm 60 ngµy sau

tiªm vacxin H5N1 mòi 1 n¨m 2005 72

BiÓu ®å 4.7. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt t¹i thêi ®iÓm 150 ngµy

sau tiªm vacxin H5N1 mòi 1 n¨m 2005 72

§å thÞ 4.5. HiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña ®µn vÞt TN ®−îc tiªm

vacxin H5N1 74

§å thÞ 4.6. So s¸nh biÕn ®éng hiÖu gi¸ kh¸ng thÓ trung b×nh cña ®µn vÞt

TN víi c¸c ®µn trong tØnh 75

BiÓu ®å 4.8. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña gµ ®−îc tiªm vacxin H5N2

t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy n¨m 2005 vµ n¨m 2006 77

BiÓu ®å 4.9. Ph©n bè c¸c møc kh¸ng thÓ cña vÞt t¹i thêi ®iÓm 30 ngµy sau

tiªm vacxin H5N1 n¨m 2005 vµ n¨m 2006 79

Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Luận văn Thạc sỹ khoa h 1 ọc Nông nghiệp ------------------------------- 1

1. Më ®Çu

1.1. §Æt vÊn ®Ò

BÖnh cóm gia cÇm chñng ®éc lùc cao (HPAI) lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm

nguy hiÓm, cã tèc ®é l©y lan rÊt nhanh víi tØ lÖ g©y chÕt cao trong ®µn gia cÇm

nhiÔm bÖnh [6]. BÖnh do virus cóm typ A thuéc hä Orthomyxoviridae víi

nhiÒu ph©n typ kh¸c nhau g©y nªn [41]. Virus g©y bÖnh cho gµ, vÞt, ngan,

ngçng, ®µ ®iÓu, c¸c loµi chim vµ cßn g©y bÖnh cho c¶ con ng−êi. Víi nh÷ng

tÝnh chÊt nguy hiÓm cña bÖnh, Tæ chøc Thó y ThÕ giíi (OIE) xÕp bÖnh vµo

B¶ng A-B¶ng danh môc c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm nguy hiÓm nhÊt [6].

HiÖn nay dÞch cóm gia cÇm ®ang lµ mèi quan t©m vµ ®¸ng lo ng¹i cña

toµn cÇu, ®Õn nay ®t cã h¬n 50 n−íc trªn thÕ giíi xuÊt hiÖn dÞch, dÞch cã chiÒu

h−íng diÔn biÕn phøc t¹p.

ë ViÖt Nam, theo b¸o c¸o cña Côc Thó y, cuèi n¨m 2003 dÞch cóm gia

cÇm lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë n−íc ta. §Õn nay ®t x¶y ra 4 ®ît dÞch víi sè gia

cÇm bÞ chÕt do dÞch vµ ph¶i tiªu hñy kho¶ng 47 triÖu con, −íc thiÖt h¹i lªn tíi

hµng ngh×n tØ ®ång. Theo th«ng b¸o cña Bé Y tÕ, tõ khi xuÊt hiÖn dÞch cóm gia

cÇm ®Õn nay ®t cã 93 tr−êng hîp ng−êi bÞ nhiÔm virus cóm A (H5N1), trong

®ã cã 42 tr−êng hîp bÞ tö vong.

T¹i Nam §Þnh, æ dÞch ®Çu tiªn ®−îc ph¸t hiÖn ngµy 12/1/2004, ®Õn ®Çu

th¸ng 2 dÞch ®t x¶y ra trªn diÖn réng, víi 38 xt ph−êng ë 9/10 ®¬n vÞ huyÖn,

thµnh phè cã dÞch. Sè gia cÇm tiªu huû trong ®ît dÞch nµy lµ 817.720 con, −íc

thiÖt h¹i trùc tiÕp kho¶ng 24 tØ ®ång. MÆc dï ®t tÝch cùc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p

phßng chèng dÞch nh−ng ®Õn cuèi n¨m 2004, ®Çu n¨m 2005 dÞch l¹i t¸i bïng

ph¸t trë l¹i. Theo th«ng b¸o cña Së Y tÕ Nam §Þnh, tõ khi xuÊt hiÖn dÞch cóm

gia cÇm ®Õn cuèi n¨m 2004 cã 4 tr−êng hîp ng−êi bÞ tö vong do virus cóm A

(H5N1).