Tình cảm yêu nước của Vũ Phạm Hàm qua một số bài thơ chữ Hán

Ngô Thị Thu Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 98(10): 121 - 124

121

TÌNH CẢM YÊU NƯỚC CỦA VŨ PHẠM HÀM

QUA MỘT SỐ BÀI THƠ CHỮ HÁN

Ngô Thị Thu Trang*

Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Vũ Phạm Hàm (1864 – 1906) quê ở làng Đôn Thư, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà

Nội). Ông là người có nhiều đóng góp cho nền văn hoá, giáo dục nước nhà. Ông sống và hoạt

động trong một giai đoạn đất nước từng bước rơi vào tay bọn thực dân. Qua những bài thơ chữ

Hán của ông chúng ta cảm nhận được tâm sự u hoài trước thời cuộc và một tấm lòng yêu nước kín

đáo. Tuy chưa bộc lộ thành những hành động cụ thể nhưng thái độ và tình cảm của ông đối với đất

nước cũng là một điều đáng trân trọng.

Từ khóa: Vũ Phạm Hàm, cuối thế kỉ XIX, thơ chữ Hán, yêu nước, danh nhân văn hóa.

Vũ Phạm Hàm (1864 – 1906), tự là Mộng

Hải, hiệu Thư Trì, người làng Đôn Thư,

huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà

Nội). Ngay từ nhỏ ông đã được ngợi ca là “rất

thông minh, học giỏi có tiếng, mọi người vẫn

gọi ông là thần đồng” [4, 922]. Ông là một

trong ba vị Tam nguyên của lịch sử thi cử

Hán học (cùng với Nguyễn Khuyến, Trần

Bích San) và là danh nhân có nhiều đóng góp

cho nền văn hoá, giáo dục nước nhà thời kỳ

cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Dù tuổi đời

ngắn ngủi nhưng ông đã để lại nhiều áng thơ

ca, câu đối tuyệt tác được người đời sau yêu

mến và đánh giá cao. Tác phẩm của ông có cả

chữ Hán và chữ Nôm, trong đó chủ yếu là

những sáng tác viết bằng chữ Hán. Sự nghiệp

trước tác của Vũ Phạm Hàm tuy không phải

đồ sộ nhưng những gì ông để lại rất đáng

được trân trọng.*

Vũ Phạm Hàm sống và hoạt động trong giai

đoạn rối ren đầy biến động. Lúc bấy giờ, thực

dân Pháp đã chiếm được nước ta, triều đình

nhà Nguyễn vẫn tồn tại song thực chất chỉ là

bù nhìn tay sai. Ở vào thời kỳ vận nước gian

nan như vậy, nhà Nho chân chính như Vũ

Phạm Hàm chắc hẳn không thể không có

những tâm sự, những nỗi niềm về nước, về

dân. Qua các bài thơ chữ Hán của ông người

đọc có thể nhận thấy tấm lòng yêu nước kín

đáo. Mặc dù niềm ái quốc ấy đôi khi còn chưa

bộc lộ rõ thành những hành động cụ thể

*

Tel: 0915 176762, Email: [email protected]

nhưng xét trong bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ

thì đó cũng là điều đáng ghi nhận. Đây chính

là một trong những mặt tích cực góp phần

khẳng định giá trị thơ văn của ông trong dòng

chảy văn học dân tộc.

Vũ Phạm Hàm sinh ra trong thời kỳ nhiều

buồn thương của đất nước. Ông chứng kiến

cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp

và cũng chịu chung nỗi đau của người dân

một nước nô lệ .

Quân khan thế sự thù nhi hí,

Bán bích sơn hà khởi chiến tranh.

(Trung thu đăng)

Kìa xem việc đời như trò chơi con trẻ,

Một nửa giang sơn nổi chiến tranh

(Đèn trung thu)

Ông sinh ra chỉ sáu năm sau khi quân Pháp nổ

súng tấn công Đà Nẵng. Khoảng thời gian

ông học hành, thi cử cũng là lúc thực dân

Pháp đang chiếm dần nước ta. Ông đau lòng

khi thấy xã hội đổi thay, chiến tranh gây đau

thương mất mát cho dân lành. Trong hoàn

cảnh đó, Vũ Phạm Hàm cùng với nhiều nhà

Nho khác cùng thời vẫn ôm chí của kẻ sĩ lập

công danh phò vua giúp nước. Ông chọn cho

mình con đường mà người xưa vẫn đi: thi đỗ

và ra làm quan cho nhà Nguyễn. Trong quan

niệm của ông, con đường làm quan là con

đường duy nhất để ông có thể thực hiện được

lý tưởng “trí quân trạch dân” của mình.

Nhưng đến lúc này, trong ông đã có sự phân