Tin học cơ bản

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

CHÖÔNG 1 – WINDOWS XP

BAØI 1 - HEÄ THOÁNG MAÙY TÍNH

I. Caùc khaùi nieäm :

1. Maùy tính (Computer): laø moät thieát bò ñieän töû duøng ñeå xöû lyù

thoâng tin töï ñoäng theo moät chöông trình ñaõ ñònh tröôùc.

- Phaân loaïi maùy tính :

ƒ maùy tính lôùn (Main Frame)

ƒ maùy traïm (Workstation) :

ƒ maùy tính nhoû (Micro Computer), maùy tính caù

nhaân (Personal Computer - PC)

ƒ Hình 1.1 – Maùy PC

2. Xöû lyù thoâng tin (Data Processing): laø quaù trình bieán ñoåi thoâng tin ban ñaàu ñeå traû veà thoâng tin

keát quaû theo yeâu caàu cuûa ngöôøi söû duïng

Xöû lyù Thoâng tin

vaøo

Thoâng tin

keát quaû

(100+160*5)/2 VD : (100+160*5)/2 450

3. Tin hoïc (Informatics) : laø ngaønh khoa hoïc chuyeân nghieân cöùu caùch xöû lyù thoâng tin töï ñoäng

döïa treân coâng cuï laø maùy tính ñieän töû.

II. Caùc thaønh phaàn chính cuûa maùy tính :

Sô ñoà toång quaùt cuûa maùy tính

Thieát bò

XUAÁT

Boä nhôù ngoaøi

Thieát bò

NHAÄP CPU – Ñôn vò

Xöû lyù trung taâm

Boä nhôù trong - RAM

Boä nhôù trong - ROM

Khoái xöû lyù

Hình 1.2 – Sô ñoà toång quaùt cuûa maùy tính

Thieát bò Truyeàn thoâng

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 1

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

* CPU (Central Processing Unit – Ñôn vò xöû lyù) : ñöôïc xem nhö boä naõo cuûa maùy tính, coù chöùc naêng

tính toaùn caùc döõ kieän nhaäp vaøo.

* Boä nhôù :

- ROM (Read Only Memory) : boä nhôù chæ ñoïc, chöùa nhöõng chöông trình duøng ñeå khôûi ñoäng

maùy, do nhaø saûn xuaát caøi ñaët, khi taét maùy döõ lieäu treân ROM vaãn toàn taïi.

- RAM (Random Access Memory) : boä nhôù cho pheùp ñoïc ghi, coù chöùc naêng löu tröõ taïm caùc

thoâng tin trung gian trong quaù trình maùy tính hoaït ñoäng, khi taét maùy, toaøn boä döõ lieäu trong

RAM seõ bò maát.

- Boä nhôù Ngoaøi : coù taùc duïng löu tröõ thoâng tin, coù theå ñoïc/ghi , goàm caùc daïng sau:

- Ñóa töø : Ñiaõ cöùng (HDD), Ñóa meàm (FDD), Baêng töø …

- Ñóa quang : CD, DVD

- Ñóa Flash, theû nhôù…

* Thieát bò nhaäp : laø caùc thieát bò giuùp NSD nhaäp thoâng tin caàn xöû lyù vaøo maùy.

Vd : baøn phím, chuoät, micro, web cam, scanner ...

* Thieát bò xuaát : laø caùc thieát bò xuaát thoâng tin ñaõ xöû lyù cho NSD bieát.

VD : maøy hình, maùy in, loa, ...

* Phaàn meàm

- Caùc thieát bò ñaõ khaûo saùt ôû treân ta goïi chung laø phaàn cöùng maùy tính , coù theå nhìn thaáy ñöôïc.

- Ngoaøi phaàn cöùng, ñeå maùy tính hoaït ñoäng ñöôïc, chuùng ta cuõng caàn coù phaàn meàm. Ñoù laø nhöõng chöông

trình, nhöõng döõ lieäu chöùa trong maùy, ta chæ thaáy ñöôïc khi mayù hoaït ñoäng. Phaàn meàm coù nhieàu loaïi :

a. Heä ñieàu haønh : laø phaàn meàm ñaëc bieät, coù nhieäm vuï quaûn lyù phaàn cöùng, quaûn lyù vieäc thi haønh

caùc chöông trình vaø taïo giao dieän thuaän tieän cho ngöôøi duøng maùy tính. Moãi maùy tính ñeàu caàn

moät HÑH ñeå hoaït ñoäng. Caùc HÑH thöôøng gaëp laø :

- MS-DOS, MS Windows, Linux (daønh cho maùy PC),

- MS Windows Server, Linux, Unix (daønh cho Server)

- Symbian , PalmOS ... (daønh cho caùc thieát bò ñieän töû caàm tay)

b. Ngoân ngöõ laäp trình : Pascal , C...

c. Phaàn meàm tieän ích (Ultilities Software) : giuùp maùy tính hoaït ñoäng hieäu quaû hôn : NC,

ScanDisk, Defragmenter...

d. Phaàn meàm öùng duïng (Application Software) Word, Excel...

III. Caùc heä thoáng soá söû duïng trong tin hoïc

1. Heä ñeám thaäp phaân (Decimal)

- laø heä ñeám maø con ngöôøi thöôøng duøng. Heä thaäp phaân söû duïng 10 kí töï soá : 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9

- Baát kì soá naøo trong heä thaäp phaân cuõng coù theå phaân tích ra toång caùc luõy thöøa cô soá 10

VD : 850.65 = 8*102

+ 5*101 + 0*100

+ 6*10-1 + 5*10-2

- Moät soá thaäp phaân coù n chöõ soá coù theå bieåu dieãn ñöôïc 10n

chöõ soá

VD. Soá thaäp phaân coù 2 chöõ soá ab coù theå bieåu dieãn ñöôïc 102

= 100 giaù trò töø 00 ñeán 99

Soá thaäp phaân coù 3 chöõ soá abc coù theå bieåu dieãn ñöôïc 103

= 1000 giaù trò töø 000 ñeán 999

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 2

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

- Caùc pheùp toaùn treân heä thaäp phaân : coäng , tröø , nhaân , chia , luõy thöøa ...

2. Heä nhò phaân (Binary)

nhôù 1,2

962

+ 248

1210

möôïn 1,1

1210

- 248

962 +248_

2976

496

12

* 248

2976

- 248_

496

- 496

0

248

12

- Döïa treân 2 traïng thaùi coù_khoâng cuûa maïch ñieän maø khi thieát keá maùy tính, ngöôøi ta söû duïng heä nhò

phaân laøm heä ñeám trong maùy tính.

- Heä nhò phaân söû duïng kí soá 0 vaø 1 ñeå bieåu dieãn soá;

Nhò phaân Thaäp phaân Nhò phaân Thaäp phaân Nhò phaân Thaäp phaân

0 0 100 4 1000 8

1 1 101 5 1001 9

10 2 110 6 1010 10

11 3 111 7 … …

- Baát kì soá naøo trong heä nhò phaân cuõng coù theå phaân tích ra toång caùc luõy thöøa cô soá 2

VD : 10112 = 1*23

+ 0*22 + 1*21

+ 1*20

= 8 + 2 +1

= 1110

Giaù trò toång treân chính laø giaù trò thaäp phaân cuûa soá nhò phaân ñoù.

* Döïa treân VD treân, ta coù theå xaây döïng caùch chuyeån ñoåi 1 soá heä nhò phaân sang thaäp phaân nhö sau:

B1 : ghi ra caùc giaù trò 2n

B2 : Phaân tích soá nhò phaân thaønh toång caùc soá 2n

, tính ra soá thaäp phaân töông töùng

VD : Chuyeån soá 100010101012 ra thaäp phaân

Baøi giaûi :

Luõy thöøa 2n 210 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20

Gtrò 1024 512 256 128 64 32 16 8 4 2 1

Soá nhò phaân 1 . . . 1 . 1 . 1 . 1

Phaân tích 1024 64 16 4 1

Tính toång 1024 + 64 + 16 + 4 + 1 = 1109

- Moät soá thaäp phaân coù n chöõ soá coù theå bieåu dieãn ñöôïc 2n

chöõ soá

VD. . Soá nhò phaân coù 2 chöõ soá ab coù theå bieåu dieãn ñöôïc 22

= 4 giaù trò : 00, 01, 10, 11

. Soá nhò phaân coù 3 chöõ soá abc coù theå bieåu dieãn ñöôïc 23

= 8 giaù trò : 000, 001, 010, 011,

100, 101, 110, 111

- Caùc pheùp toaùn treân heä thaäp phaân : coäng , tröø , nhaân , chia ... thöïc hieän töông töï heä thaäp phaân.

VD : Thöïc hieän caùc pheùp tính sau treân heä nhò phaân

a. 101002 + 011112 (2010 + 1510) b. 101002 - 011112 (2010 - 1510)

c. 1012 * 1002 (510 * 410) d. 101002 / 1012 (2010 / 510)

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 3

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

+ 01111

100011

(=3510)

10100

00101

(=510)

10100

- 01111

10100

(=2010)

100__

* 100

100

+000_

101 10100

- 100__

100

- 100

0

100

101

* Öu ñieåm cuûa heä nhò phaân :

- Thieát keá maïch ñôn giaûn, laøm giaûm giaù thaønh maùy tính

- laø cô sôû cho vieäc tính toaùn, löu tröõ vaø truyeàn daãn döõ lieäu trong maùy tính , maïng maùy tính (do caùc thieát

bò ñieän töï chæ hieåu ñöôïc 2 traïng thaùi)

* Haïn cheá cuûa heä nhò phaân :

- 1 soá thaäp phaân caàn nhieàu chöõ soá nhò phaân ñeå bieåu dieãn neân heä Nhò phaân phöùc taïp ñoái vôùi con ngöôøi

khi ñoïc vaø ghi soá nhò phaân.

3. Heä thaäp luïc phaân (Hexa Decimal)

- Do haïn cheá cuûa heä nhò phaân neân heä thaäp luïc phaân ra ñôøi ñeå bieåu dieãn caùc con soá nhò phaân ngaén goïn

hôn. Heä hexa gom 4 chöõ soá nhò phaân laïi thaønh 1 soá hexa(nhö ta ñaõ bieát , 4 chöõ soá nhò phaân bieåu dieãn

ñöôïc 24

=16 soá.)

- Heä Hexa söû duïng 16 kí soá ñeå bieåu dieãn : 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F

- Quan heä caùc heä soá :

Bin (2) 0000 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001

Hex

(16,h)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bin (2) 1010 1011 1100 1101 1110 1111

Hex

(16,h)

A B C D E F

Vd : 1. Bieåu dieãn soá nhò phaân sau sang daïng hexa : 10 0110 1101 1011

Giaûi :

0010 0110 1101 1011

2 6 D B

- Gôïi yù caùch laøm : ta gom 4 soá nhò phaân (töø phaûi qua traùi), neáu soá ôû bieân traùi khoâng ñuû 4 soá thì ta

theâm caùc soá 0 (nhö treân) cho ñuû ; sau ñoù ta tính töøng nhoùm 4 soá theo thaäp phaân , roài chuyeån

sang hexa cho deã,( laáy moác laø soá A=10 )

VD : 11012 = 8+4+1=1310 ;

Ah=10 Æ 1310= Dh

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 4

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

- Baát kì soá naøo trong heä hexa cuõng coù theå phaân tích ra toång caùc luõy thöøa cô soá 16

VD : 6DB.2h = 6*162 + 13*161

+ 11*160

+ 2*16-1

- Moät soá hexa coù n chöõ soá coù theå bieåu dieãn ñöôïc 16n giaù trò

VD. . Soá hexa coù 2 chöõ soá ab coù theå bieåu dieãn ñöôïc 162

= 256 giaù trò : 00, 01,..FF.

- Caùc pheùp toaùn treân heä thaäp phaân : coäng , tröø , nhaân , chia ... thöïc hieän töông töï heä thaäp phaân.

4. Heä baùt phaân (Oct) : cuõng nhaèm muïc ñích bieåu dieãn heä nhò phaân, nhöng thay vì laáy 4 bit nhö

heä hexa, heä oct laáy 3 bit (bieåu dieãn ñöôïc 23

= 8 giaù trò), söû duïng caùc kí soá : 0,1,2… 7.

IV. Bieåu dieãn thoâng tin theo heä nhò phaân

1. Caùc ñôn vò löu tröõ

- Bit (b) : laø ñôn vò löu tröõ thoâng tin nhoû nhaát, duøng bieåu dieãn 2 giaù trò 0 vaø 1.

- Byte (B) = 8 bit

- 1 KB = 210 byte = 1024 byte (KB : Kilo Byte)

- 1 MB = 210 KB = 1024 KB (MB : Mega Byte)

- 1 GB = 210 MB = 1024 MB (GB : Giga Byte)

- 1 TB = 210 GB = 1024 GB (TB : Tera Byte)

2. Bieåu dieãn soá trong maùy tính

a. Bieåu dieån soá Thaäp phaân (sang nhò phaân)

- Ví duï 1 : chuyeån soá nguyeân : 25 sang nhò phaân

Caùch 1 : chia laàn löôït keát quaû cho 2 , laáy ngöôïc phaàn dö

Æ 2510 = 110012

25

12

2

2

60 2

0 3 2

1 2 1

1 0

1

Caùch 2 : phaân tích thaønh caùc toång

… 25 24 23 22 21 20

… 32 16 8 4 2 1

25 = 16 + 8 + 1

Æ keát quaû : 0110012

- Ví duï 2 : chuyeån soá thöïc : 25.25 sang nhò phaân

Nguyeân taéc : taùch phaàn nguyeân vaø phaàn thaäp phaân tính rieâng

- phaàn nguyeân tính theo 1 trong 2 caùch ôû treân

2510 = 110012

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 5

Tröôøng KTCN Thuû Ñöùc

- phaàn thaäp phaân : nhaân 2 nhieàu laàn cho ñeán khi ñöôïc 1

0.25 x 2 .

0.50 x 2 0

1 x 2 1

Æ 0.2510 = 0.012

Vaäy : 25.2510 Æ 11001.01

3. Bieåu dieãn chöõ

a. Boä maõ ASCII (American Standard )

- Söû duïng 1 byte ñeå bieåu dieãn kí töï (bieåu dieãn ñöôïc 28

= 256 kí töï, töø kí töï 0 ñeán 255)

- Thöôøng duøng trong heä ñieàu haønh DOS, hieän khoâng coøn phoå bieán.

- Caáu truùc boä maõ :

- kí töï 1 -> : maõ leänh

- kí töï

…

- Do chæ bieåu dieãn ñöôïc 256 kí töï neân boä maõ ASCII raát khoù bieåu dieãn tieáng Vieät coù daáu, daãn ñeán vieäc

khoâng thoáng nhaát chuaån tieáng Vieät treân maùy tính, laøm phaùt sinh nhieàu boä maõ tieáng Vieät nhö : TCVN,

VNI, BK1 … moãi boä maõ öùng vôùi moät font chöõ rieâng (seõ tìm hieåu ôû phaàn sau)

b. Boä maõ Unicode

- Söû duïng 2 byte neân bieåu dieãn ñöôïc 216 = 65536 kí töï (töø 0000h ñeán FFFFh), ñuû ñeå bieåu dieãn taát caû

ngoân ngöõ toaøn theá giôùi, trong ñoù coù tieáng Vieät, hieän nay ñöôïc söû duïng roäng raõi treân toaøn theá giôùi.

-

** Baøi taäp :

1. Chuyeån ñoåi giöõa caùc heä thoáng soá

2. Chuyeån ñoåi dung löôïng löu tröõ

3. Thöïc hieän caùc pheùp toaùn treân heä nhò phaân.

Caâu hoûi :

1. Maùy tính laø gì ? Taïi sao maùy tính caàn coù moät Heä ñieàu haønh ?

2. Keå teân moät soá maùy khaùc söû duïng vöøa phaàn cöùng, vöøa phaàn meàm töông töï nhö maùy vi tính.

3. Chöùc naêng cuûa caùc thieát bò : Nhaäp, Xuaát, Truyeàn thoâng...

Taøi lieäu Tin hoïc caên baûn 6