Tìm kiếm và mở rộng thị trường lao động ngoài nước nhằm đẩy mạnh công tác XKLĐ giai đoạn

Lêi nãi ®Çu

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

BÊt kú mét quèc gia nµo ngµy nay còng lu«n cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn

gi¶i quyÕt. Trong ®ã gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng lu«n lµ nhiÖm

vô träng t©m hµng ®Çu, nhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam- mét quèc gia ®ang

trong thêi kú qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,

ViÖt Nam ®· vµ ®ang t×m ra mét híng ®i kh¸ hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc

lµm, ®ã lµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng (XKL§) sang c¸c thÞ

trêng lao ®éng ngoµi níc. §©y thùc sù lµ mét ho¹t ®éng mang l¹i rÊt

nhiÒu lîi Ých cho bªn xuÊt khÈu, c¸c lîi Ých nµy tíi víi nhiÒu phÝa, tõ Nhµ

níc, c¸c doanh nghiÖp XKL§ vµ quan träng nhÊt lµ b¶n th©n ngêi lao

®éng. ChØ thÞ sè 41 CT/TW vÒ xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ngµy

22/9/1998 cña Bé chÝnh trÞ ®· nªu râ: “ XuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn

gia lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n

lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho

ngêi lao ®éng, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc vµ t¨ng cêng hîp t¸c

quèc tÕ gi÷a níc ta víi c¸c níc. ...”.

NguyÔn Quèc Kh¸nh 2 KTL§ 44

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

Chóng ta ®· ®¹t ®îc rÊt nhiÒu thµnh tùu trong XKL§, cã tíi h¬n

400.000 lao ®éng hiÖn ®ang lµm viÖc t¹i trªn 40 quèc gia vµ vïng

l·nh thæ trªn thÕ giíi. C¸c ngµnh nghÒ mµ lao ®éng ViÖt Nam lµm

viÖc chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, phôc vô c¸ nh©n vµ x·

héi hoÆc x©y dùng, c¸c thÞ trêng chñ yÕu cã thÓ kÓ tíi nh 4 thÞ trêng

XKL§ chÝnh: NhËt B¶n, Hµn Quèc, Malaisia, §µi Loan vµ mét sè

thÞ trêng cßn l¹i kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, íc tÝnh lîng ngo¹i

tÖ do lao ®éng chuyÓn vÒ níc b×nh qu©n tõ 1,2- 1,5 tû USD, n¨m

2004 ®¹t kho¶ng 1,6 tû USD t¬ng ®¬ng 6,15% tæng kim ng¹ch xuÊt

khÈu c¶ n¨m. §ång thêi Nhµ níc còng tiÕt kiÖm hµng triÖu §«la Mü

mçi n¨m do kh«ng ph¶i ®Çu t t¹o viÖc lµm míi trong níc cho sè lao

®éng t¬ng ®¬ng víi sè lao ®éng xuÊt khÈu mçi n¨m (®Ó t¹o mét viÖc

lµm míi, suÊt ®Çu t b×nh quan lµ 39,3 triÖu ®ång t¬ng ®¬ng 2540

USD; nÕu n¨m 2003 ta kh«ng ®a ®îc 75000 lao ®éng ®i lµm viÖc n￾íc ngoµi, th× x· héi ph¶i ®Çu t trªn 190 triÖu USD ®Ó t¹o thªm viÖc

lµm míi). Tuy nhiªn, thÞ phÇn thÞ trêng ®Ó chóng ta XKL§ gièng

nh mét chiÕc b¸nh kinh tÕ khæng lå, còng theo ®ã cã v« sè “ngêi

muèn ¨n”. Chóng ta sÏ ¨n hÕt dÇn phÇn cña m×nh nÕu chóng ta

kh«ng biÕt c¸ch lµm t¨ng miÕng b¸nh kinh tÕ ®ã lªn, kh«ng chØ lµ

sù t¨ng lªn vÒ sè lîng mµ c¶ tû träng trong chiÕc b¸nh ®ã. XuÊt ph¸t

tõ ®iÒu nµy, chóng ta cÇn thiÕt ph¶i t×m kiÕm vµ më réng thªm nhiÒu

thÞ trêng míi, muèn vËy chóng ta ph¶i x©y dùng mét lé tr×nh vµ

chiÕn lîc phï hîp, x¸c ®Þnh râ nh÷ng thÞ trêng tiÒm n¨ng còng nh

c¸c ®èi thñ c¹nh tranh Tõ ®©y sÏ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã hiÖu …

qu¶ nh»m tiÕp cËn vµ khai th¸c tèt c¸c thÞ trêng ®ã, ®iÒu nµy cµng

trë nªn cÊp thiÕt vµ quan träng trong t×nh h×nh thÕ giíi ®Çy biÕn

®éng hiÖn nay vµ c¸c ®èi thñ cña chóng ta trong ho¹t ®éng XKL§

rÊt m¹nh vµ cã kinh nghiÖm.

Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch trªn, ngêi nghiªn cøu ®· tiÕn hµnh bµi

viÕt “T×m kiÕm vµ më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc nh»m ®Èy m¹nh

c«ng t¸c XKL§ giai ®o¹n 2006-2010” díi sù híng dÉn vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh

cña PGS.TS TrÇn Xu©n CÇu - khoa Kinh tÕ Lao ®éng vµ D©n sè. C¸c vÊn ®Ò

liªn quan: ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ta trong viÖc

ph¸t triÓn thÞ trêng, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng cuèi cïng …

lµ gi¶i ph¸p tiÕp cËn vµ khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c thÞ trêng tiÒm n¨ng ®ã.

NguyÔn Quèc Kh¸nh 3 KTL§ 44

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

Bµi viÕt chia lµm ba phÇn:

PhÇn i : Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi níc

trong ho¹t ®éng XKL§.

PhÇn II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng t×m kiÕm vµ më réng TTL§ ngoµi n￾íc.

PhÇn III: Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m tiÕp cËn vµ khai th¸c c¸c TTL§ tiÒm

n¨ng.

Dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng, song bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng

khiÕm khuyÕt nhÊt ®Þnh, rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp vµ chØ b¶o cô thÓ

cña nh÷ng ngêi cïng quan t©m tíi vÊn ®Ò trªn.

Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

PhÇn I : Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c t×m kiÕm &

më réng thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc

trong ho¹t ®éng XKL§

I.Mét sè kh¸i niÖm liªn quan

1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm thÞ tr êng lao ®éng ngoµi n íc

1.1 Kh¸i niÖm

ThÞ trêng lao ®éng, theo nghÜa réng, lµ n¬i cung vµ cÇu lao ®éng

t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, hay lµ n¬i mua b¸n søc lao ®éng diÔn ra gi÷a

ngêi lao ®éng (cung lao ®éng) vµ ngêi sö dông lao ®éng (cÇu lao ®éng).

ThÞ trêng lao ®éng, theo nghÜa hÑp, chØ giíi h¹n trong khu vùc cã

quan hÖ lao ®éng (thuª mín lao ®éng ®éng vµ lµm c«ng ¨n l¬ng), ®îc hiÓu

lµ n¬i diÔn ra sù trao ®æi theo nguyªn t¾c tháa thuËn vÒ c¸c quan hÖ lao

®éng (viÖc lµm, tiÒn c«ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc kh¸c) gi÷a ngêi lao

®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng b»ng h×nh thøc hîp ®ång lao ®éng.

NguyÔn Quèc Kh¸nh 4 KTL§ 44

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

ThÞ trêng lao ®éng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau,

nãi riªng ph©n theo kh«ng gian th× thÞ trêng lao ®éng cã thÓ chia thµnh thÞ tr￾êng lao ®éng trong níc, thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc (hay thÞ trêng lao ®éng

quèc tÕ).

 ThÞ trêng lao ®éng trong níc lµ thÞ trêng lao ®éng trong ph¹m vi l·nh

thæ quèc gia nghiªn cøu mµ kh«ng vît khái ®êng biªn giíi quèc gia

®ã.

 ThÞ trêng lao ®éng ngoµi níc lµ thÞ trêng lao ®éng ho¹t ®éng bªn ngoµi

ph¹m vi l·nh thæ quèc gia nghiªn cøu.

VÒ c¬ b¶n 2 lo¹i thÞ trêng lao ®éng nµy lµ nh nhau, chØ kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ

ph¹m vi kh«ng gian l·nh thæ mçi lo¹i thÞ trêng vµ mét sè ®Æc ®iÓm xung

quanh yÕu tè ®Þa lý kh¸c nhau nµy. Chóng ta sÏ cïng ph©n tÝch kü ®Æc ®iÓm

cña thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc trong giai ®o¹n hiÖn nay.

1.2 §Æc ®iÓm thÞ tr êng lao ®éng ngoµi n íc

Trong nh÷ng n¨m qua, thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc cã nhiÒu biÕn ®æi

do ¶nh hëng cña: tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ thÕ giíi, khñng ho¶ng tµi chÝnh

tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸; t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, n¹n

khñng bè, c¸c cuéc chiÕn tranh Afganistan, Iraq ®· khiÕn cho nÒn kinh tÕ …

thÕ giíi nãi chung vµ thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ nãi riªng ph¶i ®¬ng ®Çu víi

nhiÒu th¸ch thøc míi. Tuy nhiªn, còng trong thêi gian qua ®· chøng kiÕn sù

phôc håi kinh tÕ cña c¸c níc bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ giai ®o¹n 1997-1998.

Nhê mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch hÖ thèng trong c¸c doanh nghiÖp vµ tµi

chÝnh, cïng sù hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ (WB, IMF), nÒn kinh tÕ c¸c níc

nµy ®· phôc håi vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc vµo t×nh h×nh thÞ trêng lao ®éng trong

níc vµ khu vùc, t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi cho ngêi lao ®éng. Qua ®ã

cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh cña thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ trong

giai ®o¹n hiÖn nay nh sau:

 Do vÊn ®Ò ®æi míi c«ng nghÖ, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt,

nhiÒu quèc gia cã nhu cÇu sö dông lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n

cao vµ gi¶m quy m« sö dông lao ®éng gi¶n ®¬n, tr×nh ®é chuyªn m«n

thÊp.

 XuÊt ph¸t tõ lîi nhuËn, nhiÒu quèc gia ®· chuyÓn ®Çu t t b¶n sang c¸c

níc kÐm ph¸t triÓn h¬n ®Ó sö dông nh©n c«ng cña níc ®îc ®Çu t víi

gi¸ rÎ.

 Khu vùc 3D (Dirty-Difficulty-Danger) t¹i nhiÒu quèc gia triÓn ph¸t

triÓn vµ c¸c quèc gia cã nÒn c«ng nghiÖp míi lu«n cã nhu cÇu vÒ lao

®éng níc ngoµi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nhu cÇu lao

®éng dÞch vô t¨ng cao so víi khu vùc s¶n xuÊt nªn xu híng sö dông

lao ®éng níc ngoµi gia t¨ng ë nhiÒu quèc gia vµ chñ yÕu lµ sö dông

lao ®éng n÷, tríc hÕt trong c¸c c«ng viÖc dÞch vô gia ®×nh vµ c¸c trung

t©m x· héi.

 Cïng víi sù khan hiÕm nh©n lùc t¹i khu vùc 3D t¹i c¸c quèc gia ph¸t

triÓn th× nhu cÇu vÒ sü quan, thuyÒn viªn trªn c¸c tµu vËn t¶i cã xu h￾NguyÔn Quèc Kh¸nh 5 KTL§ 44

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

íng gia t¨ng mµ møc t¨ng lùc lîng sü quan cã tû lÖ cao h¬n so víi

thuyÒn viªn vËn t¶i.

 Sù tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin lµm cho c¸c quèc gia cã nhu cÇu

sö dông lao ®éng vµ c¸c quèc gia xuÊt khÈu lao ®éng ®Òu cã sù lùa

chän nhanh chãng ®èi t¸c cÇn tiÕp cËn, ®ång thêi víi sù gia t¨ng

nhanh sè lîng c¸c quèc gia xuÊt khÈu lao ®éng trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y, ®· t¹o ra sù c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc,

lµm gi¶m gi¸ nh©n c«ng t¹i nhiÒu khu vùc trong ®ã møc gi¶m gi¸

nh©n c«ng cña lao ®éng gi¶n ®¬n lín h¬n so víi lao ®éng cã chuyªn

m«n kü thuËt.

NguyÔn Quèc Kh¸nh 6 KTL§ 44

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp

2.Vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng

2.1 VÞ trÝ vµ ý nghÜa

Nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chñ tr¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng

nãi trªn, ngµy 22/9/1998 Bé ChÝnh trÞ ®· banh hµnh ChØ thÞ sè 41 CT/TW vÒ

xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia, trong ®ã nªu râ: “ XuÊt khÈu lao ®éng vµ

chuyªn gia lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi gãp phÇn ph¸t triÓn nguån

nh©n lùc, gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¹o thu nhËp vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho

ngêi lao ®éng, t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc vµ t¨ng cêng hîp t¸c quèc

tÕ gi÷a níc ta víi c¸c níc. ... cïng víi c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm

trong níc lµ chÝnh, xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia cßn cã vai trß quan

träng tríc m¾t vµ l©u dµi, gãp phÇn x©y dùng ®éi ngò lao ®éng cho c«ng cuéc

x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ .”. §ång thêi …

ChØ thÞ x¸c ®Þnh: XuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia lµ mét chiÕn lîc quan

träng l©u dµi; ph¶i ®îc më réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng, ®¸p øng ®îc nhu

cÇu vµ b¶o ®¶m søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc; n©ng cao

chÊt lîng ®µo t¹o lao ®éng xuÊt khÈu.

NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX (4/2001) tiÕp tôc

kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng trong thêi gian

tíi: “§Èy m¹nh xuÊt khÈu lao ®éng. X©y dùng vµ thùc hiÖn ®ång bé, chÆt chÏ

c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o nguån lao ®éng, ®a lao ®éng ra níc ngoµi, b¶o

vÖ quyÒn lîi vµ t¨ng uy tÝn cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam ë níc ngoµi.” vµ

“Coi träng ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ cao, kü s thùc hµnh … u tiªn

®µo t¹o nh©n lùc phôc vô ph¸t triÓn xuÊt khÈu lao ®éng, mét sè ngµnh …

kinh tÕ mòi nhän.”.

Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng vµ chuyªn gia ®· ®îc tiÕn hµnh tõ

nh÷ng n¨m 80, th«ng qua c¸c HiÖp ®Þnh ChÝnh Phñ ký gi÷a ChÝnh phñ ViÖt

Nam vµ ChÝnh phñ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u vµ mét sè níc Ch©u

phi. ThËp kû 90 ®¸nh dÊu nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ lín t¹i hÖ thèng c¸c níc

XHCN vµ c¸c níc Ch©u Phi. Trong thêi gian nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam

chuyÓn tõ chÕ ®é tËp trung, quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo

c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng

®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ, tÇm quan träng vÒ ý nghÜa chÝnh trÞ còng nh hiÖu

qu¶ kinh tÕ trong thêi kú ®æi míi.

2.2 §Æc ®iÓm

 XKL§ lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ: XKL§ lµ gi¶i ph¸p toµn diÖn kh«ng

chØ nh»m gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, mµ cßn gióp

cho quèc gia XKL§ thu vÒ nhiÒu ngo¹i tÖ vµ c¸c lîi Ých kinh tÕ kh¸c:

Ngêi lao ®éng ®i XKL§ sÏ mang vÒ lîi Ých kinh tÕ cho nhµ níc, ®ã lµ

kho¶n ngo¹i tÖ mµ hä göi vÒ níc vµ c¸c kho¶n thuÕ liªn quan. Lîi Ých

cho doanh nghiÖp XKLD lµ kho¶n thu ®îc chñ yÕu tõ c¸c lo¹i phÝ gi¶i

quyÕt viÖc lµm ngoµi níc. Trªn tÊt c¶, lîi Ých râ nhÊt chÝnh lµ kho¶n

thu nhËp gia t¨ng cho chÝnh b¶n th©n ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä so

víi viÖc hä lµm trong níc.

NguyÔn Quèc Kh¸nh 7 KTL§ 44