Tìm hiểu tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động kiểm toán trong các

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

CÔNG TRÌNH DỰ THI

GIẢI THƯỞNG “SINH VIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC”

NĂM 2010

TÊN CÔNG TRÌNH:

TÌM HIÊU TỔ CHỨC BỘ MÁY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP NHẰM

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CỦA HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN

TRONG CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP Ở VIỆT NAM

Thuộc nhóm ngành: Khoa học xã hội

HÀ NỘI, 2010

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Kiểm toán đã xuất hiện từ rất lâu trên thế giới. Ở mỗi quốc gia sự phát

triển về tất cả các mặt kinh tế - xã hội đã làm cho hoạt động kiểm toán ngày

càng phát triển mạnh mẽ và trở thành một nhu cầu không thể thiếu được. Ở

Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó. Hoạt động kiểm toán nói chung

cũng như hoạt động kiểm toán độc lập nói riêng còn khá mới mẻ ở nước ta.

Song cùng với xu thế toàn cầu hóa các hoạt động thương mại và sự quan tâm

của Nhà nước, Việt Nam đã và đang không ngừng nâng cao cả về số lượng cũng

như chất lượng hoạt động kiểm toán. Đưa ngành kiểm toán nước nhà phát triển

toàn diện, ngang tầm với kiểm toán quốc tế. Và điều đó cũng hứa hẹn những

bước tiến cho kiểm toán độc lập Việt Nam. Số lượng các công ty dung cấp dịch

vụ kiểm toán cũng vì vậy ngày cành tăng lên, lớn có, bé có, công ty trực thuộc

các hãng nổi tiếng có, mà các công ty được thành lập ở ngưỡng vừa đủ những

điều kiện quy định của pháp luật có. Và một câu hỏi đặt ra là liệu việc tổ chức bộ

máy kiểm toán tại các công ty này đã phù hợp chưa và có đảm bảo chất lượng

cho các cuộc kiểm toán mà họ thực hiện không?

Bộ máy kiểm toán gồm cả con người và phương tiện chứa đựng các

yếu tố của kiểm toán để thực hiện chức năng kiểm toán. Tổ chức bộ máy kiểm

toán với những mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động linh hoạt nhằm thích

ứng với đặc điểm của đối tượng và khách thể kiểm toán trong các cuộc kiểm

toán cụ thể và hướng tới việc thực viện các chức năng của kiểm toán.

Nhận thức về tầm quan trọng của việc tổ chức bộ máy kiểm toán độc

lập và những tác động của nó tới chất lượng của cuộc kiểm toán, tìm hiểu lý

luận và thực tiễn, chúng em đã chọn đề tài “ Tìm hiểu tổ chức bộ máy kiểm

toán độc lập nhằm nâng cao chất lượng của hoạt động kiểm toán trong các

công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam”.

2

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

- Đánh giá về thực trạng, chức năng, nhiệm vụ, mô hình tổ chức và

hoạt động của kiểm toán độc lập nước ta hiện nay, và những tác động của nó

tới chất lượng của hoạt động kiểm toán trong các công ty kiểm toán độc lập.

Phân tích rõ những ưu nhược điểm, những tồn tại, bất cập và rút ra bài học

kinh nghiệm cho sự phát triển của kiểm toán độc lập ở Việt Nam.

- Trên cơ sở nghiên cứu một cách hệ thống một số mô hình tổ chức

bộ máy kiểm toán trên thế giới, qua đó tìm ra phương hướng xây dựng các mô

hình tổ chức bộ máy kiểm tóan độc lập ở nước ta hiện nay, phù hợp với thực

tiễn hoạt động của kiểm toán độc lập trong điều kiện pháp lý, môi trường kinh

tế - xã hội ở Việt Nam và phù hợp với thông lệ quốc tế.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

- Đối tượng trọng tâm của đề tài là mô hình tổ chức bộ máy kiểm

toán độc lập và những tác động của nó tới chất lượng của hoạt động kiểm toán

trong các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam.

- Phạm vi nghiên cứu của đề tài bao gồm cả nghiên cứu những

nguyên lý chung, lý thuyết và cả thực tế về tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập

và những tác động của nó tới chất lượng của hoạt động kiểm toán trong các

công ty kiểm toán độc lập; đồng thời tham khảo mô hình tổ chức bộ máy

kiểm toán của các hãng kiểm toán trên thế giới.

4. Phương pháp nghiên cứu của đề tài

- Đề tài sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch

sử, các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp tổng hợp, khảo sát

điều tra, phân tích, thống kê, logic, khái quát hóa, hệ thống hóa, mô hình

hóa,...

3

5. Nội dung và kết cấu của đề tài

Ngoài lời mở đầu, mục lục và kết luận đề tài được kết cấu thành 3

chương:

CHƯƠNG I : Khái quát chung về tổ chức bộ máy kiểm toán độc

lập và tác động của nó đến chất lượng hoạt động kiểm toán.

CHƯƠNG II : Tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập trong nền kinh tế

thị trường ở Việt Nam.

CHƯƠNG III : Phương hướng hoàn thiện tổ chức bộ máy kiểm

toán nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán trong các công ty

kiểm toán độc lập ở Việt Nam.

Để hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, chúng em đã nhận được

sự giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ bảo tận tình của các thầy, các cô, của gia đình

và bạn bè… Trước hết chúng em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo

khoa kế toán trường Đại học Kinh Tế Quốc dân về sự giảng dạy tận tình trong

thời gian vừa qua, những kiến thức mà các thầy các cô truyền đạt là nền tảng

để chúng em có thể hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này. Và chúng em

cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn tới cô giáo Th.s Tạ Thu Trang – người đã theo

sát, hướng dẫn và chỉ bảo chúng em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do một số hạn chế về thông tin và

kiến thức nên bài viết không tránh khỏi những khiếm khuyết, chúng em rất

mong nhận được sự góp ý của các thấy cô để bài viết thêm hoàn thiện.

Chúng em xin chân thành cảm ơn!

4

CHƯƠNG I : KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TỔ CHỨC BỘ MÁY KIỂM

TOÁN ĐỘC LẬP VÀ TÁC ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC BỘ MÁY KIỂM

TOÁN ĐỘC LẬP ĐẾN CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN

I. Khái quát chung về tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập và tác

động của nó đến chất lượng hoạt động kiểm toán

1. Tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập

1.1. Khái quát chung về tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập

Bộ máy kiểm toán gồm cả con người và phương tiện chứa đựng các

yếu tố của kiểm toán để thực hiện chức năng kiểm toán. Tổ chức bộ máy kiểm

toán với những mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động linh hoạt nhằm thích

ứng với đặc điểm của đối tượng và khách thể kiểm toán trong các cuộc kiểm

toán cụ thể và hướng tới việc thực hiện các chức năng của kiểm toán.

Tổ chức bộ máy kiểm toán độc lập là tổ chức của các kiểm toán viên

chuyên nghiệp kinh doanh các dịch vụ kiểm toán và các dịch vụ khác có liên

quan. Là tổ chức kinh doanh, mọi đơn vị kiểm toán độc lập phải thực hiện các

nghĩa vụ và có quyền lợi như một tổ chức kinh doanh khác.

Tất cả các yêu cầu trên đòi hỏi khoa học về tổ chức kiểm toán trước hết

phải xác định được những nguyên tắc cơ bản về tổ chức bộ máy kiểm toán,

trên cơ sở đó xác định các mô hình tổ chức trong hàng loạt các mối liên hệ

trong và ngoài hệ thống, đồng thời phân tích điều kiện và xác định mục tiêu

và bước đi trong tổ chức bộ máy kiểm toán Việt Nam.

1.2. Nguyên tắc cơ bản của tổ chức bộ máy kiểm toán

Kinh doanh dịch vụ kiểm toán là kinh doanh một nghề chuyên sâu nên

kiểm toán viên phải có đủ điều kiện hành nghề. Do đó chỉ có những người có

bằng kiểm toán và đủ điều kiện hành nghề khác nhau mới được phép kinh

doanh dịch vụ này. Thông thường cùng với dịch vụ kiểm toán, bộ máy này có

5

thể thực hiện các dịch vụ khác có liên quan như kế toán, tư vấn thuế, tài

chính, tin học …

Từ nhận thức về bản chất của tổ chức và tổ chức bộ máy kiểm toán, có

thể nhận thấy nguyên tắc cơ bản của tổ chức bộ máy kiểm toán :

1.2.1. Xây dựng đội ngũ kiểm toán viên đủ về số lượng và bảo đảm yêu

cầu chất lượng phù hợp với từng bộ máy kiểm toán.

Kiểm toán viên là yếu tố cơ bản cấu thành bộ máy kiểm toán. Sự tồn tại

cũng như chất lượng hoạt động của bộ máy kiểm toán được quyết định bởi số

lượng và chất lượng đội ngũ kiểm toán viên, đó là nguyên lý chung cho việc

tổ chức mọi hoạt động bộ máy. Hơn nữa, hoạt động kiểm toán lại có chức

năng đặc biệt nên đòi hỏi cao với kiểm toán viên cả về chuyên môn lẫn phẩm

chất đạo đức. Vì vậy, dù ở bất cứ đâu trong phạm vi quốc gia hay quốc tế, bất

cứ khi nào dù khi mới xây dựng hay đang trên đường phát triển, các tổ chức

kiểm toán đều coi trọng việc xây dựng đội ngũ kiểm toán viên.

Kiểm toán viên bao gồm nhiều loại hình với những bộ máy tổ chức cụ

thể cũng có những điểm khác nhau về nội dung phương pháp cụ thể và từ đó

cả về tổ chức kiểm toán. Vì vậy, xây dựng đội ngũ kiểm toán viên cũng đòi

hỏi những yêu cầu cụ thể riêng biệt thích ứng với từng loại hình, từng bộ máy

kiểm toán.

Ngoài xây dựng loại hình bộ máy tổ chức, việc phân công công việc

tương ứng với trách nhiệm đối với mỗi kiểm toán viên cũng là yếu tố quan

trọng để đảm bảo chất lượng kiểm toán trong một cuộc kiểm toán. Sau đây là

bảng mô tả cấp độ của nhân viên kiểm toán tương ứng với kinh nghiệm mà

mỗi KTV có được :

6

Cấp độ Số năm kinh nghiệm

Trợ lý kiểm toán (Staff assistant) 0 – 2 năm

Trưởng phòng kiểm toán (Senior) 2 – 5 năm

Chủ nhiệm kiểm toán (Manager) 5 – 10 năm

Giám đốc kiểm toán (Partner) Trên 10 năm

Tất nhiên, gắn với đội ngũ kiểm toán viên là trang thiết bị cụ thể cho

kiểm toán đó là những máy móc, thiết bị, phương tiện thích ứng với kỹ thuật

kiểm toán ( cả phần cứng và phần mềm nếu có ) và hình thành cơ chế hoạt

động thống nhất đang thực hiện chức năng kiểm toán.

1.2.2. Hệ thống bộ máy kiểm toán phải bao gồm các phân hệ chứa đựng

các mối liên hệ trong – ngoài khác nhau phù hợp với nguyên tắc chung của lý

thuyết tổ chức và phù hợp với quy luật của phép biện chứng về liên hệ

Mục tiêu của tổ chức là tạo ra mối liên hệ theo một trật tự xác định.

Trong kiểm toán trật tự này được xác định khác nhau do quan hệ giữa các

mục tiêu kiểm toán khác nhau với các khách thể kiểm toán khác nhau. Mỗi

khách thể, mỗi chủ thể này lại có nhiều mối liên hệ khác ngoài kiểm toán.

Trong việc xử lý hàng loạt mối liên hệ phức tạp này cần phải có phương pháp

luận biện chứng giữa các sự vật, hiện tượng, giữa cái chung và cái riêng, giữa

cái mới và cái cũ.

1.2.3. Tổ chức bộ máy kiểm toán phải quán triệt nguyên tắc chung của

mọi hệ thống tổ chức bộ máy : tập trung, dân chủ thích ứng với từng bộ phận

kiểm toán

Nguyên tắc tập trung – dân chủ do Lênin đề xướng trong mối quan hệ

giữa khách thể - chủ thể - môi trường kiểm toán. Ở từng phân hệ kiểm toán

trong từng thời kỳ phát triển mối liên hệ chủ thể - khách thể có những điểm

khác nhau song đều tổ chức và hoạt động trong mỗi Nhà nước cụ thể với một

nguyên tắc tổ chức cụ thể : Nhà nước của dân, do dân và vì dân.

7

2. Chất lượng kiểm toán và ảnh hưởng của tổ chức bộ máy kiểm

toán đến chất lượng của hoạt động kiểm toán

Kiểm toán là một loại dịch vụ đặc biệt, dịch vụ làm cho người dùng tin,

an tâm về chất lượng các con số, an tâm về tính trung thực, khách quan, đầy

đủ, hợp pháp, hợp lý, hợp thủ tục của các thông tin kinh tế, tài chính, nhất là

các thông tin tổng hợp trên báo cáo tài chính. Đã là dịch vụ (như sản phẩm,

lao vụ khác), thì cần phải có chất lượng đảm bảo. Chất lượng đó là do các chủ

thể kiểm toán tuân thủ các nguyên tắc kiểm toán và chuẩn mực kiểm toán, có

quy trình, phương pháp và đặc biệt là có một đội ngũ kiểm toán viên có đạo

đức nghề ghiệp, có năng lực chuyên môn cao và có tính chuyên nghiệp trong

thực hiện nhiệm vụ.

Vì vậy chất lượng kiểm toán là mức độ thỏa mãn của các đối tượng sử

dụng kết quả kiểm toán về tính khách quan và độ tin cậy đối với ý kiến kiểm

toán của kiểm toán viên; đồng thời thỏa mãn mong muốn của đơn vị được

kiểm toán về những đóng góp của kiểm toán viên nhằm nâng cao hiệu quả

hoạt động kinh doanh, trong thời gian định trước với giá phí hợp lý.

Chất lượng dịch vụ kiểm toán trước hết được đặt trên nền tảng của mục

tiêu kiểm toán. Cuộc kiểm toán tiến hành nhằm mục đích gì, có phải nó đi sâu

vào kiểm tra, phân tích để đánh giá khách quan chất lượng các thông tin được

kiểm toán để cung cấp những thông tin đã được kiểm chứng, đáng tin cậy hay

không, hay chỉ nhằm “hợp lý hoá”, “thủ tục hoá” những thông tin lẽ ra phải

được nhìn nhận là còn khiếm khuyết, có sai sót, thậm chí có gian lận và

không đáng tin cậy. Như vậy, chất lượng dịch vụ kiểm toán phải có cái nền là

sự vô tư, khách quan, trung thực, có chính kiến và mục tiêu rõ ràng của Kiểm

toán viên.

Chất lượng dịch vụ kiểm toán phải phản ánh tính độc lập, khách quan

của chủ thể kiểm toán. Kết luận kiểm toán thể hiện tư cách, tư thế, quan điểm

8

và cái nhìn độc lập của chủ thể kiểm toán. Tính độc lập đó không thể bị xâm

hại một cách vô nguyên tắc và phi chuẩn mực, thậm chí phi pháp. Không thể

cho định kiến, thành kiến, sự “chỉ đạo” thiếu khách quan hoặc vụ lợi chi phối

cuộc kiểm toán cũng như chi phối các đánh giá, quyết định, kết luận kiểm

toán. Tính độc lập là nội hàm cơ bản nhất, có tính sống còn của một kết luận

kiểm toán có chất lượng. Nhờ đó mà người sử dụng có thể an tâm rằng mình

đã không bị nhà kiểm toán chi phối, và bị thiên lệch theo.

Chất lượng dịch vụ kiểm toán thể hiện chủ thể kiểm toán tuân thủ pháp

luật, nguyên tắc, chuẩn mực kiểm toán. Điều này đảm bảo cho sự công bằng,

sự chuẩn tắc và đáng tin cậy, vì thước đo chuẩn mực đã được pháp luật và cả

thế giới cộng đồng kiểm toán thừa nhận. Ưu thế này làm cho người soát xét

chất lượng dịch vụ kiểm toán từ mọi góc nhìn đều có thể và phải thừa nhận vì

chủ thể đã sử dụng “thước đo chung về chất lượng” để thẩm định, đánh giá và

kết luận.

Chất lượng dịch vụ kiểm toán thể hiện mức độ thành thạo, chuyên

nghiệp của đội ngũ kiểm toán viên khi họ nắm bắt và sử dụng thành thạo các

phương pháp kiểm toán tuỳ theo tình hình của đối tượng kiểm toán và nội

dung kiểm toán cụ thể. Điều này đặc biệt quan trọng vì Kiểm toán viên luôn

phải đối mặt với rất nhiều cam go, rủi ro và cạm bẫy. Họ phải có kỹ năng, có

phương pháp và dày dạn kinh nghiệm để ứng xử với từng tình huống kiểm

toán cụ thể. Sự thành thạo và tính chuyên nghiệp là yếu tố cấu thành và đảm

bảo cho mọi đánh giá, kết luận đều bao hàm tính thận trọng cần thiết.

Theo các tiêu chí đó, xã hội sẽ thấy rõ tác động có thật của kiểm toán.

Điều này lý giải tại sao khi soi xét từ góc nhìn xã hội, các tiêu chí phản ánh

chất lượng kiểm toán trở nên sáng rõ hơn, dung dị hơn và tự nó trở thành đòi

hỏi bức thiết đối với quá trình nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán mà mọi

tổ chức kiểm toán cũng như kiểm toán viên phải nỗ lực. Vì vậy trong nền kinh

9