tiến trình hội nhập cept trong quá trình tự do hoá thương mại của việt nam

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

Môc lôc

Ch¬ng 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ lý luËn th¬ng m¹i quèc tÕ (TMQT)

vµ CEPT/AFTA...................................................................4

1.1 Lý thuyÕt vÒ TMQT.........................................................................4

1.1.1 Nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh vµ TMQT............................................4

1.1.2 LËp trêng vÒ TMQT xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ c¬ cÊu nÒn c«ng nghiÖp

quèc gia....................................................................................................4

1.1.3 Nguyªn lý tù do mËu dÞch, b¶o hé mËu dÞch................................6

1.2 Ch¬ng tr×nh CEPT/AFTA vµ t×nh h×nh thùc hiÖn cña ViÖt Nam

.............................................................................................................8

1.2.1 Sù ra ®êi vµ môc tiªu cña AFTA....................................................8

1.2.2 Nguyªn t¾c vµ c¸c quy ®Þnh chung vÒ CEPT/AFTA...................11

1.2.3 LÞch tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA cña ViÖt Nam........................16

Ch¬ng 2. Héi nhËp CEPT/AFTA vµ t¸c ®éng ®èi víi ViÖt Nam....18

2.1 Th¬ng m¹i ViÖt Nam vµ ASEAN...............................................18

2.2 Mét sè vÊn ®Ò lín vµ lé tr×nh thùc hiÖn CEPT/AFTA

cña ViÖt Nam .....................................................................................22

2.2.1 Nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh hëng ®èi víi viÖc thùc hiÖn CEPT/AFTA....22

2.2.2. Lé tr×nh thùc hiªn CEPT cña ViÖt Nam......................................28

2.3 T¸c ®éng cña CEPT/AFTA ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.............30

2.4 §¸nh gi¸ chung ®èi víi viÖc thùc hiªn CEPT/AFTA.................38

2.4.1.Nh÷ng thuËn lîi vµ c¬ héi cã ®îc khi thùc hiÖn.........................38

1

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

2.4.2 Nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu.................................................................40

2.4.3 Nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ph¶i ®¬ng ®Çu...............................41

2.2.4 Kinh nghiÖm thùc tiÔn tõ viÖc héi nhËp CEPT/AFTA................43

2.5 Nh÷ng nÐt míi gÇn ®©y nhÊt trong lé tr×nh thùc hiÖn

CEPT/AFTA cña ViÖt Nam.................................................................45

Ch¬ng 3. Gi¶i ph¸p cho tiÕn tr×nh héi nhËp CEPT/AFTA cña ViÖt

Nam........................................................................................................50

3.1 C¸c gi¶i ph¸p thiÕt thùc tríc m¾t................................................50

3.1.1 §Þnh híng ®Çu t phï hîp cho thÞ trêng s¶n phÈm.......................50

3.1.2 N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tr¹nh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng

néi ®Þa vµ khu vùc..................................................................................51

3.1.3 Më réng quy m« cña doanh nghiÖp theo híng chuyÓn dÞch c¬

cÊu nÒn kinh tÕ trªn c¬ së CEPT/AFTA................................................52

3.1.4 C¶i thiÖn hÖ thèng thuÕ quan phï hîp vµ t¨ng cêng nghÜa vô cña

H¶i quan.................................................................................................54

3.1.5 Sù can thiÖp cÇn thiÕt cña c¸c Bé, Ngµnh qu¶n lý vµ ChÝnh phñ.

55.......................................................................................................

3.2 C¸c chÝnh s¸ch cÇn chó träng trong dµi h¹n.............................56

3.3 Nh×n nhËn xu thÕ héi nhËp CEPT/AFTA trong giai ®o¹n míi

cña ViÖt Nam......................................................................................60

KÕt luËn ................................................................................................64

Tµi liÖu tham kh¶o...............................................................................65

2

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

Lêi më ®Çu

Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, cha bao giê l¹i cã mét sù

hîp t¸c ph¸t triÓn réng r·i vµ nhiÒu tÇng líp nh hiÖn nay, t¹o nªn mét xu thÕ

næi bËt trong quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ

tÇm quan träng cña quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ,

chóng ta ®ang ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ

kinh tÕ. Khi ngµy cµng hoµ nhËp vµo hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu, chóng ta

cµng ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc. MÆc dï thùc tr¹ng cßn yÕu kÐm nh￾ng tiÒm n¨ng t¨ng trëng dµi h¹n cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn rÊt s¸ng

l¹n. ViÖc gia nhËp ASEAN cña ViÖt Nam víi t c¸ch lµ thµnh viªn ®Çy ®ñ lµ

mét trong nh÷ng b»ng chøng chøng minh cho xu híng chung cña thÕ giíi.

ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®· tham gia qu¸ tr×nh tù do

ho¸ th¬ng m¹i trªn c¬ së ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ híng vÒ xuÊt khÈu b»ng viÖc

thiÕt lËp mét khu vùc mËu dÞch tù do vµ c¬ chÕ cña nã lµ ch¬ng tr×nh u ®·i

thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). ViÖc thùc hiÖn CEPT sÏ ®a ViÖt Nam

lªn vÞ trÝ míi trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Bëi CEPT lµ c¬ së tèt nhÊt ®Ó ViÖt

Nam thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i, gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn

dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ g¾n chÆt nÒn kinh tÕ ViÖt Nam víi nÒn kinh tÕ thÕ

giíi. §Ó kh¼ng ®Þnh cho tÝnh thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nµy, ngêi viÕt muèn tr×nh

bµy vÊn ®Ó ®ang ®îc quan t©m nhiÒu hiÖn nay lµ “ TiÕn tr×nh héi nhËp

CEPT trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i cña ViÖt Nam”. Tuy r»ng qu¸

tr×nh thùc hiÖn CEPT ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ nhng vÉn cßn

mét sè tån t¹i cÇn ®îc kh¾c phôc vµ gi¶i quyÕt khÐo lÐo dùa trªn kinh

nghiÖm vµ n¨ng lùc quèc gia.

Bµi viÕt ®îc chia lµm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ lý luËn th¬ng m¹i quèc tÕ vµ

3

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

CEPT/AFTA.

Ch¬ng 2 : Héi nhËp CEPT/AFTA vµ t¸c ®éng ®èi víi ViÖt Nam.

ThuËn lîi vµ khã kh¨n.

Ch¬ng 3 : Gi¶i ph¸p cho tiÕn tr×nh héi nhËp CEPT/AFTA cña ViÖt

Nam.

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu viÕt bµi, ch¾c h¼n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng

thiÕu sãt vÒ vÊn ®Ò nµy. ngêi viÕt mong muèn nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn vµ nhËn

xÐt cña nh÷ng ngêi quan t©m ®Ó vÊn ®Ò ®îc ph©n tÝch s©u réng h¬n.

4

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

Ch¬ng 1.

Kh¸i qu¸t chung vÒ lý luËn th¬ng m¹i quèc tÕ vµ

cept/afta.

1.1 Lý thuyÕt vÒ Th¬ng m¹i quèc tÕ (TMQT).

1.1.1 Nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh vµ th¬ng m¹i quèc tÕ

NÒn th¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®· tån t¹i mét nguyªn

t¾c mang tÝnh s©u s¾c nhÊt vµ nã ®øng sau mäi ho¹t ®éng th¬ng m¹i - ®ã lµ

nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh. Nguyªn t¾c nµy cho r»ng: Mét níc cã thÓ thu lîi

tõ th¬ng m¹i ngay c¶ khi nã cã lîi thÕ tuyÖt ®èi cã hiÖu qu¶ h¬n (hoÆc tuyÖt

®èi kh«ng hiÖu qu¶ b»ng) c¸c níc kh¸c trong viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸. §ång

thêi, nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh ph¸t biÓu r»ng: Mçi níc sÏ cã lîi nÕu nã

chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c hµng ho¸ m×nh cã thÓ s¶n xuÊt

víi chi phÝ t¬ng ®èi thÊp (tøc lµ nh÷ng hµng ho¸ mµ nã t¬ng ®èi cã hiÖu qu¶

h¬n c¸c níc kh¸c); ngîc l¹i mçi níc sÏ cã lîi nÕu nã nhËp khÈu mµ m×nh

s¶n xuÊt víi chi phÝ t¬ng ®èi cao (tøc lµ nh÷ng hµng ho¸ mµ nã t¬ng ®èi h¬n

c¸c níc kh¸c)...

Nguyªn t¾c ®¬n gi¶n nµy lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®èi víi TMQT vµ nã ®îc

chøng minh trong c¸c m« h×nh TMQT cña c¸c nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng thÕ

giíi.

TMQT xuÊt hiÖn tõ sù ®a d¹ng ho¸ tù nhiªn cña nÒn s¶n xuÊt gi÷a c¸c

níc th«ng qua c¸c m« h×nh TMQT cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tõ cæ ®iÓn, t©n cæ

®iÓn cho ®Õn hiÖn ®¹i, cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn r»ng c¸c níc bu«n b¸n víi nhau

hoÆc v× hä kh¸c biÖt vÒ c¸c nguån lùc, vÒ c«ng nghÖ, hoÆc v× hä kh¸c nhau vÒ

lîi thÕ kinh tÕ nhê quy m«, hoÆc v× c¶ hai lý do nµy. Tõ xu híng chuyªn m«n

ho¸ s¶n xuÊt, hä cã thÓ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm trong níc kh«ng cã ®iÒu

kiÖn s¶n xuÊt hoÆc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt thÊp vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cã

®iÒu kiÖn thuËn lîi, hiÖu qu¶ cao ®ång thêi kÕt hîp quan t©m ®Õn nhu cÇu thÞ

trêng quèc tÕ. Trong bÊt kú m«i trêng c¹nh tranh nµo, hoµn h¶o hay kh«ng

hoµn h¶o, th¬ng m¹i lu«n mang l¹i lîi Ých cho c¸c níc tham gia vµ lîi Ých

nµy lµ tiÒm tµng. ViÖc tiÕn hµnh th¬ng m¹i t¸c ®éng lªn ph©n phèi thu nhËp

5

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

gi÷a c¸c nhãm d©n c trong néi bé mét níc vµ gi÷a c¸c níc lµm cho mét bªn

lîi, mét bªn thiÖt. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng ®Ó c¸c ChÝnh phñ tham gia vµ ®iÒu

tiÕt ho¹t ®éng th¬ng m¹i.

1.1.2 LËp trêng vÒ TMQT xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ c¬ cÊu nÒn c«ng

nghiÖp quèc gia

Tríc hÕt, ®øng trªn quan ®iÓm vÒ kinh tÕ ph¸t triÓn ®èi víi thÕ giíi thø

ba, “Vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi” cña R.Nurkse – nhµ kinh tÕ häc næi

tiÕng ngêi Thuþ §iÓn ®· ®a ra mét sù nh×n nhËn mang tÝnh chÊt kh¸ míi mÎ

vµ hoµn thiÖn vÒ TMQT. Nã ®îc «ng m« t¶ nh sau: “XÐt vÒ lîng cÇu, viÖc thu

hót ®Çu t cã thÓ bÞ thÊp, nguyªn nh©n bëi søc mua cña d©n chóng vµ bÞ quy

®Þnh bëi thu nhËp thùc tÕ thÊp, thu nhËp thùc tÕ thÊp l¹i do n¨ng suÊt lao

®éng thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng l¹i lµ kÕt qu¶ cña dung lîng vèn nhá bÐ ®îc ®-

a vµo s¶n xuÊt vµ ®Õn lît m×nh, t×nh tr¹ng kh«ng ®ñ vèn trong s¶n xuÊt mét

phÇn do ®Çu t Ýt ái g©y ra”. V× thÕ, «ng cho r»ng: “Quy m« thÞ trêng quy ®Þnh

khèi lîng trao ®æi th¬ng m¹i quèc tÕ”, mét níc chËm ph¸t triÓn, l¹c hËu vÒ

tr×nh ®é c«ng nghÖ cã thÓ lµm ra hµng ho¸ g× ®Ó xuÊt khÈu, nÕu thu nhËp tõ

xuÊt khÈu lµ nhá bÐ th× ch¾c ch¾c r»ng kh«ng thÓ cã c©n b»ng vÒ c¸n c©n th-

¬ng m¹i, còng v× thÕ kh«ng cã tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng hoÆc tÝch luü

qu¸ Ýt kh«ng ®ñ ®Ó ®¸p øng cho sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. ThËm

chÝ, ngay c¶ nh÷ng trêng hîp cã thÞ trêng trong níc réng lín nh T.Quèc

còng kh«ng thÓ trë thµnh quèc gia giµu cã nÕu thi hµnh chÝnh s¸ch h¹n chÕ

TMQT ®Ó trë thµnh thÞ trêng duy nhÊt. R.Nurkse ®· minh ho¹ ®iÒu ®ã b»ng

chÕ ®é thuÕ quan néi bé mµ T.Quèc thi hµnh trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû

XX. MÆc dÇu ®Õn n¨m 1928, hä ®· ph¶i xo¸ bá chÕ ®é nµy nhng rót cuéc,

T.Quèc vÉn lµ mét trong nhøng quèc gia nghÌo nhÊt thÕ giíi. §Ó kh¼ng ®Þnh

lý gi¶i cña R.Nurkse, nh÷ng dÉn chøng vÒ sau nµy ®Æc biÖt dÔ thÊy trêng hîp

Malaysia chuyÓn híng thµnh c«ng tõ chuyªn s¶n xuÊt nguyªn liÖu th« sang

xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp chÕ t¹o cµng minh ho¹ râ h¬n quan niÖm mµ

«ng ®· nªu ra tõ thËp kû 80.

§èi víi c¸c níc thuéc thÕ giíi thø ba, quy m« nhá hÑp cña thÞ trêng

mµ møc thu nhËp thÊp cña tuyÖt ®¹i ®a sè g©y ra trªn thùc tÕ c¶n trë qu¸

tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ còng nh t¨ng trëng kinh tÕ, råi sau ®ã t¸c ®éng ®Õn

6

LuËn v¨n tèt nghiÖp NguyÔn Hïng Cêng

kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t cho c¸c dù ¸n kinh tÕ më réng. Tõ ®ã, R.Nurkse

®i ®Õn kÕt luËn r»ng: c¸c níc l¹c hËu cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸

b»ng c¸ch t¹o nguån vèn tõ bªn ngoµi, ®ång thêi khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm

trong níc ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n ®Çu t theo híng më réng kh¶ n¨ng trao ®æi

TMQT.

Bëi vËy, «ng cho r»ng mét mÆt c¸c níc nghÌo ph¶i thóc ®Èy sù ph¸t

triÓn bªn trong cña hä. MÆt kh¸c, c¸c níc giµu ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh

nµy cña c¸c níc nghÌo ®Ó t¹o ra “sù t¨ng trëng c©n b»ng” trªn quy m« thÕ

giíi – mét c¬ së tèt cho TMQT hiÖn ®¹i còng nh lµ con ®êng ®Ó lÊp nh÷ng

lç hæng ë c¸c níc “ngo¹i vi” (c¸c níc thÕ giíi thø ba). VËy lµ quan hÖ th¬ng

m¹i bíc ®Çu mµ c¸c níc thÕ giíi thø ba cÇn lµ ph¸t triÓn bu«n b¸n víi c¸c n￾íc giµu chø kh«ng ph¶i víi c¸c níc nghÌo. Nh÷ng lîi Ých ®em l¹i cho c¸c n￾íc nghÌo trong mèi quan hÖ víi c¸c níc giµu nhiÒu h¬n lµ gi÷a c¸c níc

nghÌo.

Víi hµm ý ®ång t×nh víi ý kiÕn trªn, R.Nurkse ®· kÕt luËn b»ng mét

c©u dÉn cña D.H.Robetson viÕt vÒ vai trß cña TMQT lµ: “H¬n tÊt c¶, ngo¹i

th¬ng lµ ®éng lùc cña sù t¨ng trëng, nhng lµ sù t¨ng trëng b¾t nguån vµ lan

to¶ tõ c¸c trung t©m c«ng nghiÖp ®i tríc”. §iÒu nµy cho thÊy R.Nurkse ®ång

t×nh m¹nh mÏ víi xu híng liªn kÕt víi thÕ giíi bªn ngoµi ®Ó thóc ®Èy c«ng

nghiÖp ho¸.

Tãm l¹i, dï r»ng ë nh÷ng møc ®é nhÊn m¹nh kh¸c nhau, c¸c häc gi¶

ph¬ng §«ng ®· ®îc ®Ò cËp ®Òu ®Ò cao vai trß cña ngoµi th¬ng ®èi víi c¸c n￾íc l¹c hËu. Cã thÓ viÖc më réng ®Ó ph¸t triÓn TMQT kh«ng h¼n chØ cã ®éng

lùc tÝch cùc, mµ bªn c¹nh ®ã cßn ¶nh hëng tiªu cùc. Nhng râ rµng lîi Ých ®¹t

®îc nhiÒu h¬n tæn thÊt ph¶i g¸nh chÞu.

1.1.3 Nguyªn lý tù do mËu dÞch, b¶o hé mËu dÞch trong TMQT hiÖn

®¹i.

 Tù do ho¸ th¬ng m¹i.

Xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i b¾t nguån tõ qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi

sèng kinh tÕ thÕ giíi víi nh÷ng cÊp ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸, lùc lîng

s¶n xuÊt ph¸t triÓn vît ra ngoµi ph¹m vi biªn giíi cña mçi quèc gia, sù ph©n

c«ng lao ®éng quèc tÕ ph¸t triÓn c¶ vÒ bÒ réng vµ bÒ s©u, vai trß cña c¸c c«ng

7