Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Tiến hoá đới ven biển, dao động mực nước biển và quá trình tích tụ vật liệu lục nguyên (phù sa) trong Holocen ở thềm lục địa vùng biển giữa châu thổ Mekong và Nha Trang, Đông Nam - Việt Nam
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
Hîp t¸c theo nghÞ ®Þnh th− viÖt nam - ®øc
viÖn ®Þa chÊt vµ ®Þa vËt lý biÓn
-----------------------------------------------------------------------------
B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi
TiÕn ho¸ ®íi ven biÓn, dao ®éng mùc n−íc biÓn vµ qu¸ tr×nh tÝch tô
vËt liÖu lôc nguyªn (phï sa) trong Holocen ë thÒm lôc ®Þa vïng biÓn
gi÷a ch©u thæ Mekong vµ Nha Trang, ®«ng nam - ViÖt Nam
Chñ nhiÖm: TS. NguyÔn TiÕn H¶i
C¬ quan chñ tr×: ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn
6315
07/3/2007
B¸o c¸o ®−îc x©y dùng trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn §Ò tµi hîp t¸c
theo NghÞ ®Þnh th− ViÖt Nam - §øc
Hµ Néi – 2006
TËp thÓ t¸c gi¶
Chñ nhiÖm : TS. NguyÔn TiÕn H¶i
Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn:
1) ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn:
TS NguyÔn TiÕn H¶i, TS Phïng V¨n Ph¸ch, KS NguyÔn Huy Phóc, CN NguyÔn Trung
Thµnh, TS Ng« V¨n Qu¶ng, PGS.TS NguyÔn Ngäc, ThS D−¬ng Quèc H−ng, CN Lª §×nh
Nam, CN TrÇn Xu©n Lîi, KS Ph¹m TuÊn Huy, KS NguyÔn H÷u Tõ, TS Lª Ngäc Anh, ThS
PhÝ Tr−êng Thµnh, KSC NguyÔn Tø DÇn, ThS Vò Thu Anh, KS §µo Träng HiÓn, KS
NguyÔn H÷u C−êng, KS Ph¹m Quèc HiÖp, KS Chu ThÞ Hin, CN §µo ThÞ TriÓn, KS §ç ThÞ
S¬n, KS NguyÔn §øc Thµnh, KS Ph¹m ViÖt Nga, CN Ph¹m ThÞ T−¬i, CN TrÇn Anh TuÊn,
KS NguyÔn Giang H−¬ng, KS Lª Thanh Hµ, KS TrÇn V¨n Kh¸.
2) Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn (§¹i häc Quèc gia Hµ Néi):
GS.TS TrÇn Nghi, NCS §µm Quang Minh, ThS §inh Xu©n Thµnh, ThS NguyÔn Thanh
Lan, NCS Ph¹m NguyÔn Hµ Vò, CN NguyÔn Hoµng S¬n.
3) Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt:
GS.TSKH §Æng V¨n B¸t, KS. NguyÔn Quang H−ng, ThS Ph¹m Hoµng Long, KS Ng«
Kim Chi.
4) Héi §Þa chÊt ViÖt Nam:
TSKH NguyÔn BiÓu.
5) ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang:
KS Ph¹m B¸ Trung, KTV Lª V¨n Thµnh.
6) Tr−êng §¹i häc Kiel (CAU), CHLB §øc:
GS.TS Karl Stattegger, TS Schwarzer Klaus, TS Schimanski Alexander, KTV Steen
Eric, KTV Beese Helmut, NCS Michelli Maximiliano, NCS Kubicki Adam, TS Szucinski
Witold, TS.Jagodzinski Robert.
7) Tr−êng §¹i häc Khoa häc vµ C«ng nghÖ Malaysia (KUSTEM):
Azizi Bin Ali, Subarjo Bin Merehojono.
Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t vµ ký hiÖu trong b¸o c¸o
KVNC : Khu vùc nghiªn cøu
VT - BT: Vòng Tµu – B×nh ThuËn
NT- VT : Nha Trang – Vòng Tµu
NT - NT: Nha Trang – Ninh ThuËn
VG : Vietnam – Germany (ViÖt - §øc)
VG – L-03 (VG – L/03): ChuyÕn kh¶o s¸t ven biÓn th¸ng 11/2003
VG – L-05 (VG – L/05): ChuyÕn kh¶o s¸t ven biÓn th¸ng 5/ 2005
VG – 05: ChuyÕn kh¶o s¸t trªn biÓn th¸ng 5/2004 (tµu Nghiªn cøu biÓn, ViÖt Nam)
VG – 09: ChuyÕn kh¶o s¸t trªn biÓn th¸ng 4/2005 (tµu Nghiªn cøu biÓn, ViÖt Nam)
VG – 09b: ChuyÕn kh¶o s¸t trªn vÞnh Nha Trang th¸ng 5 n¨m 2005 (tµu Nghiªn cøu biÓn 95,
ViÖt Nam)
SO – 115: ChuyÕn kh¶o s¸t trªn BiÓn §«ng n¨m 1997 (tµu Sonne, §øc)
SO – 140: ChuyÕn kh¶o s¸t trªn BiÓn §«ng n¨m 1999 (tµu Sonne, §øc)
Cskv : Céng sinh kho¸ng vËt
GS. TS : Gi¸o s− tiÕn sü
TSKH : TiÕn sü khoa häc
TS : TiÕn sü
NCS : Nghiªn cøu sinh
ThS : Th¹c sü
CN : Cö nh©n
KS : Kü s−
KTV : Kü thuËt viªn
GBC : Giant box corer
GC : Gravity corer
PC : Piston corer
VGC : MÉu träng lùc van ®Èy
GS : Grap sample
GPS : Geogaphic positioning system
1
Môc lôc
Trang
Më ®Çu………………………………………………………………………. 3
PhÇn 1: Tæng quan vÒ ®Ò tµi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh nghiªn cøu
khu vùc vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu …………………………… 8
Ch−¬ng 1: Giíi thiÖu chung vÒ ®Ò tµi………………………………………... 8
1.1. VÊn ®Ò nghiªn cøu cña ®Ò tµi…………………………………………. 8
1.2. Nh÷ng th«ng tin chung vÒ pha I ®Ò tµi………………………………… 9
1.3. Néi dung, nhiÖm vô vµ nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña ®Ò tµi……………. 12
Ch−¬ng 2: §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc vµ kÕ cËn…………………. 22
2.1. §Æc ®iÓm khÝ t−îng- thuû v¨n biÓn……………………………………. 22
2.2. §Æc ®iÓm hÖ thèng s«ng, ngßi………………………………………… 26
2.3. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh - ®Þa m¹o khu vùc…………………………………. 30
2.4. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt……………………………………………………... 35
Ch−¬ng 3: T×nh h×nh nghiªn cøu ®Þa chÊt khu vùc biÓn Nam Trung Bé vµ
kÕ cËn………………………………………………………………. 42
3.1. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Þa chÊt khu vùc biÓn vµ kÕ cËn……………….. 42
3.2. Mét sè nghiªn cøu vÒ dao ®éng mùc n−íc biÓn trong §Ö tø ë vïng
biÓn Nam Trung bé vµ l©n cËn………………………………………… 48
3.3. Nh÷ng tån t¹i chÝnh trong nghiªn cøu ®Þa chÊt §Ö tø ë khu vùc biÓn
ven bê Nam Trung Bé vµ kÕ cËn………………………………………… 50
Ch−¬ng 4: Tµi liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu……………………………... 51
4.1. C¬ së lý thuyÕt vµ tµi liÖu……………………………………………... 51
4.2. HÖ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu…………………………………………... 58
PhÇn 2: Néi dung vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ………………………………. .. 64
Ch−¬ng 5: TrÇm tÝch Holocen vïng biÓn Nam Trung Bé vµ quy luËt ph©n bè 64
5.1. TrÇm tÝch Holocen vïng biÓn Nam Trung Bé ®íi ven bê (0 – 150m
n−íc)……….……………………………………………………………… 64
5.2. §Þa tÇng Holocen vïng biÓn ven bê Nam Trung bé………………….. 82
5.3. Nguån gèc vËt liÖu trÇm tÝch Holocen vïng biÓn Nam Trung Bé……..
Ch−¬ng 6: Dao ®éng mùc n−íc biÓn trong Holocen ë vïng biÓn Nam Trung
bé…………………………………………………………………..
91
100
6.1. Vµi nÐt chung vÒ dao ®éng mùc n−íc biÓn trong kû §Ö tø…………... 100
2
6.2. Dao ®éng mùc n−íc biÓn trong Holocen ë biÓn Nam Trung bé
vµ kÕ cËn……………………………………………………………… 102
Ch−¬ng 7: TiÕn ho¸ ®íi ven biÓn vµ sù ph©n táa vËt liÖu phï sa ë vïng biÓn
Nam Trung bé trong Holocen……………………………………… 118
7.1. TiÕn ho¸ ®íi ven biÓn Nam Trung bé trong Holocen…………………. 118
7.2. Ph©n táa vËt liÖu phï sa ë vïng biÓn Nam Trung bé…………………. 140
7.3. Tèc ®é l¾ng ®äng trÇm tÝch Holocen ë vïng biÓn Nam Trung bé…….. 143
7.4. C¸c trung t©m tÝch tô, l¾ng ®äng trÇm tÝch Holocen ë vïng biÓn
Nam Trung bé…………………………………………………………… 147
KÕt luËn……………………………………………………………………... 151
Mét sè nhËn ®Þnh, khuyÕn nghÞ vµ ®Ò nghÞ………………………………….. 158
Tµi liÖu tham kh¶o…………………………………………………………… 160
Phô b¶n………………………………………………………………………. 167
Danh môc b¶ng, h×nh, ¶nh…………………………………………………… 231
3
Më ®Çu
Trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt, miÒn duyªn h¶i lµ n¬i diÔn ra ®Æc tr−ng nhÊt qu¸ tr×nh
t−¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè, m«i tr−êng tù nhiªn: lôc ®Þa (th¹ch quyÓn), ®¹i d−¬ng (thñy
quyÓn) vµ khÝ hËu – thêi tiÕt (khÝ quyÓn). Qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c cña c¸c yÕu tè tù nhiªn
ë ®©y ®· t¹o ra mét khu vùc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng víi tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao
trong sù ph¸t triÓn, tiÕn hãa cña nã. §©y còng lµ khu vùc tËp trung nhiÒu d©n c− vµ
nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi cña con ng−êi.
Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm vµ qu¸ tr×nh tiÕn hãa cña ®íi ven biÓn nãi riªng (miÒn
duyªn h¶i nãi chung) cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cao. VÒ khoa häc, nã lµm s¸ng
tá ®Æc ®iÓm, b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh thµnh t¹o, diÔn tiÕn cña c¸c qu¸ tr×nh, hiÖn t−îng tù
nhiªn ë ®©y; gióp n¾m b¾t quy luËt ph¸t triÓn cña chóng, ®¸nh gi¸ ®−îc vai trß cña
tõng yÕu tè trong mèi quan hÖ t−¬ng t¸c ë ®©y,... VÒ thùc tiÔn, kÕt qu¶ nghiªn cøu lµ
nh÷ng c¬ së khoa häc tin cËy gióp cho con ng−êi x©y dùng còng nh− thùc hiÖn chiÕn
l−îc l©u dµi vÒ quy ho¹ch, qu¶n lý, sö dông vµ khai th¸c l·nh thæ hîp lý, hiÖu qu¶ võa
®¶m b¶o phôc vô cho lîi Ých cña con ng−êi võa b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng m«i
tr−êng tù nhiªn.
MiÒn duyªn h¶i Nam Trung Bé (trong ®ã cã ®íi ven biÓn) lµ mét trong nh÷ng n¬i
cã vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu vµ thuËn lîi nhiÒu mÆt ®èi víi ViÖt Nam vµ c¶ khu vùc
§«ng nam ¸. N¬i ®· vµ ®ang diÔn ra nhiÒu ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi – an
ninh quèc phßng cña n−íc ta. §Ó cã ®−îc nh÷ng c¬ së khoa häc cho c«ng t¸c qu¶n lý,
quy häach vµ sö dông, khai th¸c hîp lý khu vùc, nhÊt thiÕt ph¶i cã ®−îc nh÷ng th«ng
tin vÒ tù nhiªn ë ®©y. HiÖn nay, nh÷ng th«ng tin, tµi liÖu ban ®Çu vÒ m«i tr−êng tù
nhiªn khu vùc ®· ®−îc thu thËp, ®Çu t− nghiªn cøu nhiÒu; tuy nhiªn, nh÷ng hiÓu biÕt
cña con ng−êi vÒ ®Þa chÊt biÓn nãi chung, ®Þa chÊt §Ö tø nãi riªng ë vïng biÓn ven bê
(nhÊt lµ tõ 30m n−íc trë ra) khu vùc cßn nhiÒu h¹n chÕ, thiÕu cô thÓ ®Þnh l−îng do
thiÕu c¬ së tµi liÖu, thiÕu thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu…
VÒ mÆt tù nhiªn, ven biÓn Nam Trung Bé lµ khu vùc ®iÓn h×nh nhÊt ë ViÖt Nam
vÒ bøc tranh t−¬ng t¸c cña ba m«i tr−êng tù nhiªn: lôc ®Þa (th¹ch quyÓn), BiÓn §«ng
(thñy quyÓn) vµ khÝ hËu- thêi tiÕt (khÝ quyÓn).
4
Do vÞ trÝ nh− vËy, ven biÓn vµ biÓn ven bê Nam Trung Bé ®· vµ ®ang lµ n¬i thu
hót ®−îc sù quan t©m cña n−íc ta vµ nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ giíi khoa häc
trong n−íc vµ n−íc ngoµi. Tuy nhiªn, do khã kh¨n vÒ c¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ, kinh
phÝ…., nªn c«ng t¸c nghiªn cøu biÓn cña ViÖt Nam nãi chung (®Þa chÊt biÓn nãi
riªng) cßn nhiÒu h¹n chÕ.
§èi víi thÕ giíi, tõ nhiÒu n¨m nay, c¸c nhµ khoa häc cña nhiÒu n−íc (nhÊt lµ c¸c
nhµ khoa häc CHLB §øc) trong ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu t−¬ng t¸c cña dao ®éng mùc
n−íc biÓn vµ ¶nh h−ëng cña ho¹t ®éng c¸c dßng biÓn ®èi víi lôc ®Þa vµ biÕn ®éng khÝ
hËu…®· vµ ®ang quan t©m nhiÒu ®Õn BiÓn §«ng vµ c¸c phÇn lôc ®Þa kÕ cËn. Trong
c¸c ho¹t ®éng khoa häc cña §øc (do c¸c tr−êng §¹i häc Kiel, Hamburg,
Bremen…thùc hiÖn) ë BiÓn §«ng tõ n¨m 1997 ®Õn 1999, phÝa ViÖt Nam ®· cã sù hîp
t¸c b−íc ®Çu víi viÖc tham gia cña c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam thuéc ViÖn Khoa häc
vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam trªn c¸c chuyÕn kh¶o s¸t, nghiªn cøu trªn biÓn cña tµu khoa
häc Sonne.
KÕ thõa sù hîp t¸c khoa häc trªn, ®ång thêi tranh thñ c¸c ph−¬ng tiÖn, thiÕt bÞ,
ph−¬ng ph¸p míi, hiÖn ®¹i vµ mét phÇn kinh phÝ cña n−íc ngoµi, ®Ò ¸n hîp t¸c khoa
häc theo NghÞ ®Þnh th− “T−¬ng t¸c gi÷a lôc ®Þa - ®¹i d−¬ng – khÝ quyÓn ë ®íi bê biÓn
nam ViÖt Nam” (Land – ocean – atmospheric interactions in the coastal zone of
Southern Vietnam) gi÷a ViÖt Nam vµ CHLB §øc ra ®êi. Trong ®Ò ¸n nµy cã ®Ò tµi
“TiÕn ho¸ ®íi ven biÓn, dao ®éng mùc n−íc biÓn vµ qu¸ tr×nh tÝch tô vËt liÖu lôc
nguyªn (phï sa) trong Holocen ë thÒm lôc ®Þa vïng biÓn gi÷a ch©u thæ Mekong vµ
Nha Trang, ®«ng nam ViÖt Nam” (gäi t¾t lµ “TiÕn hãa ®íi ven biÓn”). §Ò tµi nµy ®−îc
thùc hiÖn trong 06 n¨m (tõ th¸ng 1/2003 ®Õn th¸ng 12/2008) víi ph¹m vi thùc hiÖn lµ
thÒm lôc ®Þa tõ Nha Trang ®Õn Cµ Mau, trong ®ã pha I triÓn khai tõ n¨m 2003 ®Õn
n¨m 2005 trªn thÒm lôc ®Þa Nam Trung Bé, tõ Nha Trang ®Õn Vòng Tµu (h×nh 1).
§Ò tµi “TiÕn hãa ®íi ven biÓn” ®−îc thùc hiÖn víi sù chñ tr× cña ViÖn §Þa chÊt
vµ §Þa vËt lý biÓn (tr−íc lµ Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i Hµ Néi) thuéc ViÖn Khoa
häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam vµ ViÖn §Þa chÊt, Tr−êng §¹i häc Kiel (CHLB §øc).
Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi lµ lµm s¸ng tá sù tiÕn hãa cña ®íi ven biÓn vµ dao ®éng
mùc n−íc biÓn trong Holocen còng nh− sù ph©n táa cña vËt liÖu lôc nguyªn ë vïng
biÓn Nam Trung Bé.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn pha I, ®Ò tµi ®· gÆp ph¶i kh«ng Ýt
khã kh¨n, trong ®ã viÖc ho·n chuyÕn kh¶o s¸t I hçn hîp ViÖt - §øc trªn biÓn b»ng tµu
5
Nghiªn cøu biÓn (ViÖt Nam) vµo th¸ng 4/2003 vµ thay ®æi chñ nhiÖm ®Ò tµi (th¸ng
8/2003) lµ nh÷ng khã kh¨n rÊt lín – lµm ¶nh h−ëng kh«ng Ýt ®Õn tiÕn ®é vµ tÝnh hiÖu
qu¶ cña ®Ò tµi.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi võa lµ c«ng tr×nh minh gi¶i nhiÒu qu¸ tr×nh, hiÖn
t−îng tù nhiªn diÔn ra ë khu vùc nghiªn cøu võa lµ c¬ së khoa häc tin cËy phôc vô
cho quy ho¹ch, qu¶n lý, sö dông vµ khai th¸c l·nh thæ hîp lý, hiÖu qu¶; ®ång thêi lµ
nguån tµi liÖu quý phôc vô cho nhiÒu nghiªn cøu kh¸c.
Ngoµi ra, th«ng qua thùc hiÖn ®Ò tµi, gãp phÇn t¨ng c−êng tiÒm lùc nghiªn cøu
khoa häc cho ViÖt Nam bëi sù bæ sung mét sè trang, thiÕt bÞ nghiªn cøu míi, hiÖn ®¹i
(trong ®ã, cã thiÕt bÞ lÇn ®Çu tiªn cã ë ViÖt Nam) b»ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña
§øc cho ViÖt Nam; ®ång thêi n©ng cao n¨ng lùc, kiÕn thøc, kinh nghiÖm tæ chøc,
ph−¬ng ph¸p, t− duy nghiªn cøu,… cho c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam, gióp cho hä cã
thÓ ®¶m ®−¬ng, tæ chøc thùc hiÖn hiÖu qu¶ nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®Þa chÊt biÓn nãi
riªng (khoa häc biÓn nãi chung) vµ tiÕp cËn víi khoa häc biÓn thÕ giíi.
§Ó thùc hiÖn nh÷ng c¸c môc tiªu trªn, ®Ò tµi ®· tæ chøc thu thËp, xö lý c¸c tµi liÖu
hiÖn cã, tiÕn hµnh nhiÒu chuyÕn kh¶o s¸t hçn hîp ViÖt - §øc trªn bê vµ trªn biÓn (kÕt
qu¶: ®· thu thËp ®−îc rÊt nhiÒu tµi liÖu quý vÒ ®Þa chÊt bÒ mÆt ®¸y biÓn (tµi liÖu ®Þa
chÊn n«ng ph©n gi¶i cao, mÉu ®Êt ®¸, tµi liÖu ®Þa h×nh - ®Þa m¹o,….).
C«ng t¸c kh¶o s¸t thùc ®Þa, nghiªn cøu trªn bê vµ trªn biÓn do TS NguyÔn TiÕn
H¶i vµ GS.TS Karl Stattegger ®ång tæ chøc vµ trùc tiÕp thùc hiÖn víi sù tham gia cña
c¸c nhµ khoa häc vµ kü thuËt viªn trong vµ ngoµi n−íc thuéc ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt
lý biÓn, ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang (ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam),
Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn (§¹i häc Quèc
gia Hµ Néi), ViÖn §Þa chÊt (Tr−êng §¹i häc Kiel, CHLB §øc), Tr−êng §¹i häc Khoa
häc vµ C«ng nghÖ (Malaysia)….
C«ng t¸c nghiªn cøu, ph©n tÝch tµi liÖu vµ mÉu vËt ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c phßng
thÝ nghiÖm - ph©n tÝch cña ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn, ViÖn Hãa häc (ViÖn
Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam), Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, Tr−êng §¹i häc
Khoa häc Tù nhiªn (§¹i häc Quèc gia Hµ Néi), ViÖn §Þa chÊt (Tr−êng §¹i häc Kiel,
6
CHLB §øc), Phßng ph©n tÝch (Tr−êng §¹i häc Leibniz, CHLB §øc), Trung t©m Sinh
th¸i BiÓn nhiÖt ®íi (Tr−êng §¹i häc Bremen, CHLB §øc) ….
B¸o c¸o tæng kÕt vµ hoµn thiÖn c¸c s¶n phÈm do ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý thùc
hiÖn d−íi sù chñ tr× cña TS NguyÔn TiÕn H¶i.
B¸o c¸o khoa häc tæng kÕt ®−îc hoµn thµnh t¹i phßng TrÇm tÝch biÓn (ViÖn §Þa
chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn) dµy 166 trang gåm 7 ch−¬ng (thuéc 2 phÇn): 1. Giíi thiÖu
chung vÒ ®Ò tµi, 2. §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc vµ kÕ cËn, 3. T×nh h×nh
nghiªn cøu ®Þa chÊt khu vùc biÓn Nam Trung Bé vµ kÕ cËn, 4. Tµi liÖu vµ ph−¬ng
ph¸p nghiªn cøu, 5. TrÇm tÝch Holocen vïng biÓn Nam Trung Bé vµ quy luËt ph©n bè,
6. Dao ®éng mùc n−íc biÓn trong Holocen ë vïng biÓn Nam Trung Bé, 7. TiÕn hãa
®íi ven biÓn vµ sù ph©n táa vËt liÖu phï sa ë vïng biÓn Nam Trung Bé trong Holocen,
kÕt luËn, khuyÕn nghÞ, ®Ò nghÞ vµ tµi liÖu tham kh¶o. KÌm theo b¸o c¸o lµ phô b¶n 67
trang. Minh häa cho c¸c néi dung cña b¸o c¸o lµ 16 b¶ng, 40 h×nh vµ 40 ¶nh.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, tËp thÓ t¸c gi¶ ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt
t×nh, hiÖu qu¶, kÞp thêi cña l·nh ®¹o ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam vµ c¸c
Ban chøc n¨ng (Tµi chÝnh – KÕ ho¹ch, Hîp t¸c quèc tÕ), Vô Hîp t¸c Quèc tÕ vµ Vô
Qu¶n lý Khoa häc X· héi vµ Tù nhiªn (Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ), l·nh ®¹o vµ c¸c
phßng chøc n¨ng thuéc ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn, l·nh ®¹o vµ phßng Hµnh
chÝnh tæng hîp ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang, Tr−êng §¹i häc Kiel (CHLB §øc),
Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt, nhiÒu c¬ quan,
®ång nghiÖp kh¸c ë trong vµ ngoµi n−íc.
Nh©n dÞp nµy, tËp thÓ t¸c gi¶ ch©n thµnh c¶m ¬n vµ mong tiÕp tôc nhËn ®−îc sù
gióp ®ì trong thêi gian tíi.
7
.
Hoµng Sa
Quy Nh¬n
Phó Quý
Cån Cá
§µ N½nS¬n Trµ g
Vòng Tµu
C« T« Cöa ¤ng
Hång Gai
Hßn DÊu
B¹ch Long VÜ
C«n §¶o
T.P Hå ChÝ Minh
Hµ Néi
Hßn Ng−
Khu vùc nghiªn cøu
Phó Quèc
Tr−êng Sa
10
110
20
15
Nha Trang
Phó Quý
105
H×nh 1: S¬ ®å vÞ trÝ khu vùc nghiªn cøu
8
PhÇn 1
tæng quan vÒ ®Ò tµi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn,
t×nh h×nh nghiªn cøu khu vùc vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ch−¬ng 1:
Giíi thiÖu chung vÒ ®Ò tµi
1.1. VÊn ®Ò nghiªn cøu cña ®Ò tµi
Nh÷ng nghiªn cøu tõ tr−íc ®Õn nay ë khu vùc ven biÓn vµ biÓn ven bê (chñ
yÕu ®íi n−íc 0-30m) Nam Trung Bé ®· cung cÊp nhiÒu th«ng tin c¬ b¶n, tæng qu¸t
vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc. Cã thÓ nãi, nh÷ng kÕt qu¶ nµy lµ nguån tµi liÖu
quÝ, cã gi¸ trÞ vµ lµ nÒn t¶ng cho c¸c nghiªn cøu tiÕp theo còng nh− lµ c¬ së ban
®Çu phôc vô cho qu¶n lý, khai th¸c vµ sö dông khu vùc nµy.
Tuy nhiªn, phÇn réng lín cña thÒm lôc ®Þa (nhÊt lµ tõ 30m n−íc trë ra) vµ mèi
t−¬ng t¸c gi÷a biÓn, lôc ®Þa, khÝ quyÓn ë ®©y míi chØ ®−îc ®iÒu tra, nghiªn cøu s¬
bé hoÆc Ýt ®−îc chó ý. Trong mèi t−¬ng t¸c cña tù nhiªn ë ®©y, vai trß cña dao
®éng mùc n−íc biÓn vµ sù ph©n táa cña vËt liÖu phï sa s«ng trong khu vùc lµ nh÷ng
yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®èi víi sù ph¸t triÓn - tiÕn hãa cña ®íi ven biÓn. Nh÷ng
vÊn ®Ò nµy, hiÖn nay gÇn nh− cßn ®ang bá ngá.
Trong kû §Ö tø, cïng víi thÒm Sunda (thÒm lôc ®Þa lín cã diÖn tÝch lµ 1,8
triÖu km2
, ë vÞ trÝ quan träng cña thÕ giíi), thÒm Mekong lµ khu vùc chÞu ¶nh
h−ëng râ nÐt cña c¸c ®ît biÓn tiÕn, biÓn tho¸i toµn cÇu. §· nhiÒu lÇn, thÒm nµy trë
thµnh lôc ®Þa trong c¸c thêi gian mùc n−íc biÓn tho¸i thÊp nhÊt. Khi ®ã, nã trë
thµnh mét miÒn b»ng ven biÓn réng lín - tam gi¸c ch©u Mekong cæ. Víi vÞ trÝ vµ
®Æc ®iÓm nh− vËy, khu vùc nµy ®−îc nhiÒu n−íc, nhiÒu nhµ khoa häc trong vµ
ngoµi n−íc quan t©m.
Nh÷ng vÊn ®Ò khoa häc vµ thùc tÕ nªu trªn lµ nh÷ng ®ßi hái bøc thiÕt cÇn ®−îc
®Æt ra vµ hoµn toµn cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc trªn c¬ së kÕ thõa kÕt qu¶ cña nh÷ng
c«ng tr×nh nghiªn cøu tr−íc ®©y kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu míi víi sù
hç trî cña c¸c trang, thiÕt bÞ t©n tiÕn hiÖn nay. HiÖn nay, viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò
cña m«i tr−êng tù nhiªn ë khu vùc trªn ph«ng chung m«i tr−êng tù nhiªn toµn cÇu
cã sù hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc vµ gi÷a c¸c nhµ khoa häc trong n−íc vµ n−íc ngoµi ®·
vµ ®ang lµ xu thÕ tÊt yÕu.
9
Trong sù nãng lªn toµn cÇu vµ mùc n−íc biÓn d©ng trong t−¬ng lai, ven biÓn
Nam Trung Bé nãi riªng (ven biÓn ViÖt Nam nãi chung) sÏ bÞ t¸c ®éng nh− thÕ nµo
?, ¶nh h−ëng cña vËt liÖu phï sa tõ hÖ thèng s«ng trªn lôc ®Þa ®Õn c¸c thÒm biÓn ë
®©y ?, Sù biÕn ®éng cña m«i tr−êng ®¸y biÓn do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh tÝch tô trÇm
tÝch vµ t¸c ®éng cña nguån vËt liÖu phï sa tõ c¸c s«ng trªn lôc ®Þa ®æ ra ?…
Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái trªn, cho phÐp lµm s¸ng tá bøc tranh tæng qu¸t vÒ lÞch sö
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÒm lôc ®Þa ®«ng nam ViÖt Nam nãi chung vµ ®ång
b»ng s«ng Mekong nãi riªng. Tõ ®ã, ®−a ra nh÷ng c¬ së khoa häc ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm
n¨ng cña thÒm lôc ®Þa §«ng Nam ViÖt Nam còng nh− dù b¸o xu thÕ ph¸t triÓn, tiÕn
hãa ®íi ven biÓn §«ng Nam ViÖt Nam nãi chung, ®ång b»ng s«ng Mekong nãi
riªng - t¹o c¬ së ®Ó qu¶n lý tæng hîp ®íi ven biÓn, x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi l©u dµi, bÒn v÷ng.
§Ó tr¶ lêi hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn trªn, ®Ò tµi
khoa häc “TiÕn hãa ®íi ven biÓn, dao ®éng mùc n−íc biÓn vµ qu¸ tr×nh tÝch tô vËt
liÖu lôc nguyªn (phï sa) trong Holocen ë thÒm lôc ®Þa ®«ng nam vµ nam ViÖt
Nam" ®−îc h×nh thµnh vµ triÓn khai thùc hiÖn, trong ®ã pha I thùc hiÖn tõ Nha
Trang ®Õn Vòng Tµu.
§Ò tµi nµy cã tÝnh kh¶ thi cao bëi nã ®−îc kÕ thõa tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn
cøu cña c¸c ®Ò ¸n, ®Ò tµi khoa häc tr−íc ®©y ë trong n−íc vµ n−íc ngoµi (®Æc biÖt
lµ cña §øc); ®ång thêi nã ®−îc sù quan t©m, tham gia trùc tiÕp cña nhiÒu nhµ khoa
häc n−íc ngoµi còng nh− sù hç trî, gióp ®ì vÒ trang thiÕt bÞ, kinh phÝ vµ ph−¬ng
ph¸p míi, hiÖn ®¹i cña hä (trong khi ViÖt Nam ch−a ®¸p øng ®−îc).
1.2. Nh÷ng th«ng tin chung vÒ pha I ®Ò tµi
1.2.1. Thêi gian thùc hiÖn : 3 n¨m (th¸ng 01/2003 – 12/2005).
1.2.2. Ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n : Hîp t¸c theo NghÞ ®Þnh th− ViÖt Nam – CHLB §øc
“T−¬ng t¸c Lôc ®Þa - §¹i d−¬ng – KhÝ quyÓn ë ®íi bê biÓn nam ViÖt Nam”
(Land-Ocean-Atmospheric interactions in the coastal zone of Southern
Vietnam).
1.2.3. Khu vùc thùc hiÖn : Ven biÓn vµ biÓn ven bê Nha Trang - Vòng Tµu
(9o
40’ - 12o
40’N/107o
00’ - 109o
40’E)
1.2.4. C¬ quan chñ qu¶n ViÖt Nam: ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam.
1.2.5. C¬ quan chñ tr×:
10
+ ViÖt Nam: ViÖn §Þa chÊt vµ §Þa vËt lý biÓn (IMGG, tr−íc lµ Ph©n viÖn H¶i
d−¬ng häc t¹i Hµ Néi), ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam (VAST).
+ CHLB §øc: ViÖn §Þa chÊt (IG) thuéc Tr−êng §¹i häc Kiel (CAU)
1.2.6. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: (®ång chñ nhiÖm)
+ ViÖt Nam: * TS NguyÔn TiÕn H¶i (8/2003 – 12/2005)
* TS NguyÔn V¨n B¸ch (01/2003 - 7/2003)
+ CHLB §øc: GS.TS Karl Stattegger
1.2.7. Môc tiªu cña ®Ò tµi:
- Môc tiªu khoa häc:
+ Kh«i phôc lÞch sö tiÕn hãa ®íi ven biÓn Nha Trang – Vòng Tµu.
+ Lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh dao ®éng mùc n−íc biÓn trong Holocen ë khu vùc.
+ X¸c ®Þnh qu¸ tr×nh ph©n táa vËt liÖu lôc nguyªn (phï sa) ë thÒm lôc ®Þa tõ
Nha Trang ®Õn Vòng Tµu.
- Môc tiªu hîp t¸c quèc tÕ:
+ N©ng cao n¨ng lùc vµ tiÒm lùc nghiªn cøu khoa häc, c¸ch tiÕp cËn vµ gi¶i
quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ khoa häc biÓn nãi chung, ®Þa chÊt biÓn nãi riªng.
+ TiÕp cËn vµ cËp nhËt c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu hiÖn ®¹i, tranh thñ thiÕt bÞ
nghiªn cøu hiÖn ®¹i cña thÕ giíi.
+ §µo t¹o c¸c nhµ khoa häc trÎ nghiªn cøu vÒ ®Þa chÊt biÓn cña ViÖt Nam.
+ X©y dùng mèi quan hÖ, hîp t¸c l©u dµi víi c¸c nhµ khoa häc §øc; n©ng cao
vÞ thÕ khoa häc biÓn (khoa häc ®Þa chÊt biÓn nãi riªng) trªn tr−êng quèc tÕ.
C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¬ së khoa häc tin cËy cho c«ng t¸c quy
ho¹ch, qu¶n lý, sö dông vµ khai th¸c l·nh thæ hîp lý, hiÖu qu¶, ph¸t triÓn bÒn v÷ng
vµ b¶o vÖ m«i tr−êng khu vùc; gãp phÇn ®Þnh h−íng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa häc
biÓn ViÖt Nam nãi chung (khoa häc ®Þa chÊt biÓn nãi riªng).
1.2.8. S¶n phÈm chÝnh cña ®Ò tµi:
- Tµi liÖu:
+ Chuyªn ®Ò Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm trÇm tÝch vµ quy luËt ph©n bè c¸c thµnh
t¹o Holocen.
+ Chuyªn ®Ò §Þa tÇng Holocen
+ Chuyªn ®Ò T−íng trÇm tÝch c¸c thµnh t¹o Holocen vµ quy luËt ph©n bè
11
phan thiÕt
vòng tµu
-
50
-
50
-
20
00
-100
-50
-50
-
50
-
10
-100
-
25
00
-
25
00
-
15
00
-
20
00
-100
-
50
-
50
-
50
-
50
-
50
-
50
-
50
-
20
-200
-
10
-200
-50
-
10
-
50
-
10
00
-100
-100
-
15
00
-500 -500
-1500
-1500
-
10
00
11 N
107 E 108 E
12 N
10 N
9 N 9 N
109 E 110 E 111 E
12 N
11 N
10 N
107 E
8 N
7 N
6 N
108 E
8 N
7 N
109 E 110 E 111 E
6 N
H×nh 1.1
:
S¬ ®å ph©n bè mÉu SO-115(g) & SO-140 (n)
VÞ trÝ cét mÉu Chó gi¶i
BN1
BN2
BN3
BN4 BN5
BN6
BN7 BN8
BN9 BN10
BN11 BN12
BN13 BN14
BN15
BH2
BN23
BN22 BN21
BN20 BN19
BN16
BN17
BN18
§−êng ®¼ng ®é s©u
Tû lÖ 1: 3.500.000
AN9
AN1
AN13 AN17
AN19 AN18
AN16
AN15
AN14
AN11
AN12
AN10
AN9
AN7
AN6
AN5
AN4
AN3
AN2
12
+ B¸o c¸o Tæng kÕt ®Ò tµi
- S¶n phÈm:
+ S¬ ®å ph©n bè c¸c TrÇm tÝch Holocen (1/500.000),
+ S¬ ®å T−íng – cæ ®Þa lý thêi kú Holocen (1/500.000),
+ S¬ ®å Ph©n bè c¸c trung t©m tÝch tô trÇm tÝch Holocen (1/500.000),
+ §å thÞ dao ®éng mùc n−íc biÓn trong Holocen,
+ B¶ng tèc ®é tÝch tô trÇm tÝch Holocen.
1.2.9. Kinh phÝ thùc hiÖn:
- PhÝa ViÖt Nam: 1.300,0 triÖu®ång (mét tû ba tr¨m triÖu ®ång), kh«ng tÝnh chi
phÝ thuª tµu kh¶o s¸t Nghiªn cøu biÓn (ViÖt Nam).
+ N¨m 2003: 450,0 triÖu®ång;
+ N¨m 2004: 550,0 triÖu®ång;
+ N¨m 2005: 300,0 triÖu®ång
RÊt tiÕc, n¨m 2003 do nhiÒu yÕu tè (chñ yÕu lµ kinh phÝ thùc hiÖn cña ViÖt Nam);
v× vËy, chuyÕn kh¶o s¸t trªn biÓn dù kiÕn th¸ng 4/2003 kh«ng thùc hiÖn ®−îc (trong
khi ®èi t¸c §øc ®· chuyÓn 02 container thiÕt bÞ khoa häc sang ViÖt Nam), mét phÇn
kinh phÝ (~95,0 triÖu ®ång) ®· ph¶i chi chuyÓn tr¶ 02 container trªn cho phÝa §øc.
- PhÝa §øc: ~198.622,0EUR (mét tr¨m chÝn m−¬i t¸m ngµn, s¸u tr¨m hai m−¬i
hai EUR), trong ®ã cã kinh phÝ thiÕt bÞ ®Ó l¹i cho ViÖt Nam vµ kinh phÝ ®µo t¹o c¸n bé
khoa häc trÎ ViÖt Nam.
1.3. Néi dung, nhiÖm vô vµ nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña ®Ò tµi
1.3.1. Thu thËp tµi liÖu:
§Ò tµi ®· tiÕn hµnh thu thËp vµ xö lý nh÷ng tµi liÖu cã tr−íc ®©y liªn quan ®Õn khu
vùc nghiªn cøu, gåm: tµi liÖu ®Þa chÊt, tµi liÖu ®Þa h×nh - ®Þa m¹o, tµi liÖu kiÕn t¹o, tµi
liÖu khÝ t−îng, tµi liÖu thñy v¨n - h¶i v¨n, tµi liÖu vÒ vËt liÖu phï sa cña c¸c s«ng
trong khu vùc; tµi liÖu ¶nh viÔm th¸m; ®Þa vËt lý, thæ nh−ìng, …vµ c¸c mÉu trÇm tÝch
(®· cã tr−íc ®©y) tÇng mÆt ®¸y biÓn cña c¸c chuyÕn kh¶o s¸t do tµu Sonne (§øc) thùc
hiÖn ë vïng biÓn Vòng Tµu - §µ N½ng vµ kÕ cËn. C¸c cét mÉu cã chiÒu dµi tõ 30 ®Õn
600cm ph©n bè chñ yÕu trong ®íi 30 – 200m n−íc (h×nh 1.1 vµ 1.2).
1.3.2. §iÒu tra, kh¶o s¸t thùc ®Þa:
* Kh¶o s¸t, thùc ®Þa trªn lôc ®Þa: