Tiềm năng du lịch thái nguyên nhìn từ góc độ nhìn từ góc độ lịch sử, văn hóa (1995 - 2007)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TẠ THỊ KIM NIÊN

TIỀM NĂNG DU LỊCH THÁI NGUYÊN

NHÌN TỪ GÓC ĐỘ LỊCH SỬ, VĂN HOÁ

(1995 - 2007)

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY TIẾN

THÁI NGUYÊN - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TẠ THỊ KIM NIÊN

TIỀM NĂNG DU LỊCH THÁI NGUYÊN

NHÌN TỪ GÓC ĐỘ LỊCH SỬ, VĂN HOÁ

(1995 - 2007)

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 60.22.54

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY TIẾN

THÁI NGUYÊN - 2009

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành Luận văn Thạc sĩ của mình, em xin gửi lời cảm ơn chân

thành tới Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Sau đại học, Khoa Lịch sử và các

Giảng viên trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã nhiệt tình truyền

đạt những kiến thức quý báu cho em trong suốt quá trình học tập và hoàn thành

Luận văn Thạc sĩ.

Em xin gửi lời cảm ơn tới TS Nguyễn Duy Tiến - Người trực tiếp chỉ bảo,

hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận văn Thạc sĩ.

Nhân dịp này tôi xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục - Đào tạo tỉnh Thái

Nguyên, Ban giám hiệu trường Trung học phổ thông Sông Công và các thầy cô

giáo trong tổ, trong trường đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và

nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch Thái Nguyên,

Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Thái Nguyên, Chi cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên… đã

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu để hoàn thành Luận văn.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã

động viên, khuyến khích tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn.

Thái Nguyên, ngày 28 tháng 9 năm 2009

Tác giả

Tạ Thị Kim Niên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU............................................................................................................................................................................................................1

Chƣơng 1. THÁI NGUYÊN TRONG LỊCH SỬ DÂN TỘC.........................................................................7

1.1.Vài nét về điều kiện tự nhiên và xã hội..............................................................................................7

1.2. Địa danh Thái Nguyên qua các thời kỳ lịch sử...............................................................15

1.3. Truyền thống chống ngoại xâm...............................................................................................................17

Tiểu kết chƣơng 1........................................................................................................................................................................23

Chƣơng 2. TIỀM NĂNG DU LỊCH THÁI NGUYÊN - NHÌN TỪ GÓC ĐỘ LỊCH SỬ,

VĂN HOÁ....................................................................................................................................................................................24

2.1. Thành phố Thái Nguyên......................................................................................................................................26

2.2. Đại Từ................................................................................................................................................................................................29

2.3. Định Hoá - Phú Lương...........................................................................................................................................32

2.4. Đồng Hỷ - Võ Nhai ....................................................................................................................................................39

2.5. Phú Bình, Phổ Yên ......................................................................................................................................................44

Tiểu kết chƣơng 2........................................................................................................................................................................54

Chƣơng 3. MỘT VÀI GIẢI PHÁP PHÁT HUY TIỀM NĂNG DU LỊCH THÁI

NGUYÊN .................................................................................................................................................................................56

3.1. Thực trạng...................................................................................................................................................................................56

3.2. Một vài giải pháp nhằm phát huy tiềm năng du lịch Thái Nguyên.......67

Tiểu kết chƣơng 3........................................................................................................................................................................80

KẾT LUẬN.......................................................................................................................................................................................................................82

Tài liệu tham khảo........................................................................................................................................................................86

Phần phụ lục...........................................................................................................................................................................................92

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng thống kê các dân tộc sinh sống trên địa bàn Thái Nguyên .......10

Bảng 1.2. Tỷ trọng kết cấu các dân tộc theo đơn vị hành chính trong tỉnh.........11

Bảng 3.1. Doanh thu du lịch trên địa bàn......................................................................................................60

Bảng 3.2. Tình hình khách du lịch đến Thái Nguyên qua các năm..............................61

Bảng 3.3. Số lượng cơ sở lưu trú và công suất sử dụng buồng, phòng của

du lịch Thái Nguyên...................................................................................................................................65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Thái Nguyên là cầu nối giữa khu vực miền núi và miền xuôi, qua các thời

kỳ lịch sử, đây là nơi hội tụ của nhiều thành phần dân tộc. Do đó, sự giao lưu

văn hoá diễn ra, đã đem lại những nét văn hoá phong phú và đa dạng cho Thái

Nguyên. Tuy nhiên, các dân tộc sinh sống trên địa bàn Thái Nguyên đều giữ

được những nét bản sắc riêng biệt của mình như: Điệu hát “pả dzung” trong các

ngày lễ tết của người Dao, lễ cưới độc đáo của người Nùng Phàn Sình, truyền

thống đan lát, dệt vải và điệu hát “sli ”, hát “lượn” của người Tày, Nùng… Dù

mỗi thành phần dân tộc ở Thái Nguyên đều mang những đặc điểm riêng về tiếng

nói, trình độ sản xuất, bản sắc văn hoá… Nhưng họ đều có những nét tương

đồng, hoà nhập trong một cộng đồng, tạo thành một nền văn hoá đặc trưng của

Thái Nguyên.

Thái Nguyên là chiếc cầu nối giữa đồng bằng châu thổ sông Hồng với vùng

miền núi phía Bắc của Tổ quốc, là trung tâm vùng Việt Bắc, có bề dày lịch sử và

văn hoá, giàu truyền thống cách mạng, vì vậy Thái Nguyên có vị trí hết sức quan

trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Trong tiến trình lịch sử, các

dân tộc ở Thái Nguyên đã đoàn kêt gắn bó cùng nhân dân cả nước xây dựng Tổ

quốc và bảo vệ giang sơn. Công sức của nhiều người, của nhiều thế hệ khác

nhau đã cống hiến tạo nên một Thái Nguyên giầu truyền thống lịch sử, văn hoá

với những địa danh nổi tiếng, những danh nhân văn hoá, những di tịch lịch sử

được đánh giá cao.

Các di tích lịch sử, các yếu tố văn hoá đó trải rộng khắp mọi vùng, miền

của cả tỉnh, không đâu là không có. Đây chính là thế mạnh phục vụ thiết thực

cho ngành du lịch của tỉnh nhà. Những tiềm năng đó đã và đang được khơi dậy,

nhưng cần được quan tâm, nghiên cứu, thông tin tuyên truyền rộng rãi hơn nữa,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2

tạo dựng được mạng lưới du lịch rộng khắp cả về chiều rộng lẫn chiều sâu để

cho du khách chỉ một lần đến với Thái Nguyên, sẽ không quên mảnh đất có

truyền thống lịch sử lâu đời và đầy sắc thái văn hoá này.

Là một giáo viên công tác tại Thái Nguyên, qua đề tài nghiên cứu này,

bằng các phương pháp trực quan sinh động về lịch sử và văn hoá, tôi mong

muốn góp phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao lòng tự hào dân tộc, truyền

thống yêu nước, yêu quê hương xứ sở cho các em học sinh Thái Nguyên, đồng

thời quảng bá cho du lịch tỉnh nhà, nêu lên được thực trạng và những giải pháp

nhằm khai thác tiềm năng du lịch vào việc phát triển kinh tế xã hội ở địa

phương. Từ những lý do trên tôi chọn “Tiềm năng du lịch Thái Nguyên - Nhìn

từ góc độ lịch, sử văn hoá (1995-2007)” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ lịch sử.

2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ

Tìm hiểu và quảng bá cho du lịch, nhất là du lịch Thái Nguyên là một vấn

đề mới mẻ, thu hút được sự quan tâm của giới nghiên cứu Trung ương và địa

phương. Từ những năm 90, khi nền kinh tế phát triển, nhu cầu tham quan du lịch

ngày càng tăng, việc thông tin tuyên truyền về du lịch ngày càng được phổ biến.

Năm 1994, Tổng cục Du lịch ban hành “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch

Việt Nam thời kỳ 1995-2000” nhằm đưa ngành du lịch Việt Nam phát triển theo

định hướng của nhà nước. Năm 1999, Nguyễn Thị Kim Anh sinh viên khoa Địa

lý viết khoá luận tốt nghiệp “An toàn khu - Tiềm năng du lịch về cuội nguồn”, đã

đề cập đến vấn đề du lịch cội nguồn của ATK Định Hoá, Tuyên Quang, đánh giá

sơ bộ về tiềm năng du lịch của vùng trên cơ sở các tài nguyên du lịch sẵn có,

đồng thời đưa ra một số định hướng trong tương lai. Đặc biệt trong những năm

đầu thế kỷ XXI, khi ngành công nghiệp không khói đóng vai trò quan trọng

trong ngành kinh tế của các quốc gia, du lịch trở thành một nhu cầu không nhỏ

của cuộc sống con người hiện đại thì việc quảng bá cho du lịch nói chung, du

lịch Thái Nguyên nói riêng ngày càng được đẩy mạnh. Năm 2003, Bảo tàng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3

Thái Nguyên phát hành cuốn Thái Nguyên di tích danh thắng và triển vọng

tương lai, Đồng Khắc Thọ viết Di tích lịch sử, văn hoá và danh lam thắng cảnh

Thái Nguyên. Hai tác phẩm nêu trên đã liệt kê các di tích lịch sử và danh lam

thắng cảnh của Thái Nguyên. Sở thương mại và Du lịch Thái Nguyên có Kỷ yếu

hội thảo khoa học Du lịch sáu tỉnh Việt Bắc với vùng du lịch Bắc Bộ, trong đó có

đề cập đến tính liên vùng của du lịch Thái Nguyên. Năm 2005, Nhà xuất bản

Chính trị Quốc gia biên soạn Thái Nguyên thế và lực mới trong thế kỷ XXI, giới

thiệu một số tour du lịch tiêu biểu trên đất Thái Nguyên. Năm 2006 Sở Thương

mại và Du lịch Thái Nguyên phát hành Sổ tay du lịch Thái Nguyên, hướng dẫn

các du khách lựa chọn các tuyến du lịch phù hợp cho mình khi đến với Thái

Nguyên.Cũng trong năm 2006, Nguyễn Văn Chiến viết Tiềm năng và thực trạng

phát triển du lịch Thái Nguyên. Trong đó đã đề cập đến những tiềm năng và

thực trạng du lịch Thái Nguyên đến trước năm 2006 dưới góc độ kinh tế. Đặc

biệt năm 2008 Phạm Mỹ Đức sinh viên khoa Địa lý trường Đại học Sư phạm

Thái Nguyên làm khoá luận tốt nghiệp với đề tài Tiềm năng, hiện trạng và định

hướng phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên, đã phân tích, đánh giá tiềm năng tự

nhiên, kinh tế - xã hội và nhân văn dưới góc độ kinh tế có liên quan đến hoạt

động du lịch của Thái Nguyên, đánh giá hiện trạng du lịch của tỉnh qua năm du

lịch Quốc gia tổ chức tại Thái Nguyên, tìm hiểu định hướng và đưa ra một số

kiến nghị góp phần thúc đẩy du lịch Thái Nguyên phát triển theo hướng bền vững.

Những công trình nghiên cứu trên đã trực tiếp, hoặc gián tiếp đề cập tới vấn

đề du lịch Thái Nguyên. Ngoài ra còn có một số bài báo, tạp chí, thông tin khoa

học cũng nghiên cứu các vấn đề đề tài quan tâm. Song, cho đến nay, vẫn chưa

có công trình khoa học nào nghiên cứu riêng và trình bày một cách hệ thống về

sự phát triển của du lịch Thái Nguyên với những tiềm năng du lịch về lịch sử,

văn hoá và danh thắng vốn có. Mặc dù vậy, chúng tôi đánh giá rất cao những

công trình trên và coi đó là nguồn tài liệu quý, giúp chúng tôi trong quá trình tìm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4

hiểu về “Tiềm năng du lịch Thái Nguyên - Nhìn từ góc độ lịch sử, văn hoá

(1995 – 2007)”.

3. ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Luận văn đề cập tới các di tích lịch sử, văn hoá và danh thắng chính ở Thái

Nguyên gắn với vấn đề du lịch hiện nay. Quá trình phát triển của ngành du lịch

Thái Nguyên từ 1995 đến 2007. Những giải pháp nhằm phát triển du lịch Thái

Nguyên dựa trên thế mạnh du lịch lịch sử, du lịch văn hoá.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Không gian: Địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

- Thời gian: Từ 1995 đến 2007.Tuy nhiên, để làm rõ vấn đề, luận văn có đề

cập đến một số vấn đề của du lịch Thái Nguyên trước năm 1995.

3.3. Nhiệm vụ của đề tài

Trên cơ sở tìm hiểu những di tích lịch sử, văn hoá và danh lam thắng cảnh

ở Thái Nguyên, luận văn đi sâu tìm hiểu tiềm năng du lịch Thái Nguyên, đồng

thời nêu lên thực trạng và đề ra những giải pháp nhằm phát triển du lịch Thái

Nguyên trong tương lai.

4. NGUỒN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

4.1. Nguồn tài liệu

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi khai thác triệt để các nguồn sử

liệu viết về du lịch Thái Nguyên từ năm 1995 đến nay, đặc biệt chú trọng đến

những tài liệu sau:

- Những bài nói, bài viết của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, giáo sư Trần

Quốc Vượng, nhà sử học Dương Trung Quốc.

- Các văn bản, chỉ thị, nghị quyết của Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân tỉnh, Sở

Thương mại và Du lịch Thái Nguyên từ năm 1995 đến 2007

- Báo cáo tổng kết các năm của Sở Thương mại và Du lịch Thái Nguyên từ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5

1995 đến 2007.

- Hệ thống niên giám thống kê tỉnh Thái Nguyên phần về Thương mại và

Du lịch từ 1995 đến 2007.

- Ngoài ra luận văn còn sử dụng công trình nghiên cứu của các nhà khoa

học đã được công bố, tạp chí “Xưa và nay”, tạp chí “Nghiên cứu lịch sử”, kỷ yếu

các hội thảo khoa học, các sách đã xuất bản, các đề tài nghiên cứu của sinh viên

các khoá…

4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, chúng tôi đã sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp

với phương pháp lôgíc là chủ yếu. Các phương pháp phân tích, so sánh, đối

chiếu, tổng hợp cũng được sử dụng để làm sáng tỏ nội dung của đề tài. Ngoài ra,

chúng tôi còn sử dụng phương pháp điều tra, khảo sát, điền dã…

5. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN

- Luận văn trình bày một cách cơ bản và hệ thống các di tích lịch sử, văn

hoá, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên và vị trí, vai trò của nó

với vấn đề du lịch hiện nay.

- Luận văn đã chỉ ra thực trạng tình hình du lịch ở Thái Nguyên, đồng thời

đưa ra một số giải pháp nhằm khai thác tiềm năng du lịch của Thái Nguyên dựa

trên thế mạnh du lịch lịch sử, du lịch văn hoá, du lịch danh thắng.

- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu, giảng dạy và

học tập lịch sử địa phương của các trường chuyên nghiệp và phổ thông trên địa

bàn tỉnh. Luận văn góp phần vào việc giáo dục lòng tự hào về quê hương, đất

nước cho các thế hệ.

6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung luận

văn kết cấu thành 3 chương:

Chương 1: Thái Nguyên trong lịch sử dân tộc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6

Chương 2: Tiềm năng du lịch Thái Nguyên - Nhìn từ góc độ lịch sử, văn

hoá.

Chương 3: Một vài giải pháp nhằm phát huy tiềm năng du lịch

Thái Nguyên.