Thực trạng vận hành luật thuế GTGT và tổ chức kế toán thuế GTGT trong doanh nghiệp thương mại ở Việt

Lêi Më ®Çu

KÕ to¸n lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong c«ng t¸c tÝnh thuÕ vµ kiÓm tra thuÕ ®èi

víi Nhµ níc. §Æc biÖt lµ víi thuÕ GTGT, kÕ to¸n ®· trë thµnh mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu

cho viÖc thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ. ViÖc x¸c ®Þnh sè thuÕ ®Çu ra, ®Çu vµo, thuÕ ph¶i nép,

®Òu ph¶i dùa trªn sè liÖu thùc tÕ ®îc ph¶n ¸nh qua ho¹t ®éng kÕ to¸n. ChÝnh v× vËy, nÕu c¸c

doanh nghiÖp kh«ng tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n theo quy ®Þnh th× sÏ rÊt khã kh¨n cho viÖc

thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT. ViÖc thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ë níc ta nh»m môc tiªu lµ h×nh

thµnh c¬ chÕ thuÕ phï hîp víi qu¸ tr×nh tham gia, héi nhËp vµ më réng quan hÖ kinh tÕ th-

¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi. NhÊt lµ khi chóng ta thùc hiÖn c¾t

gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo HiÖp ®Þnh AFTA th× viÖc thu thuÕ GTGT cµng cã ý nghÜa quan

träng cho viÖc ®¶m b¶o nguån thu vµ b¶o hé hîp lý cho s¶n xuÊt trong níc. Tuy nhiªn, bªn

c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, nhiÒu mÆt tiªu cùc còng ®· n¶y sinh. §ã lµ hiÖn tîng l¸ch luËt, sö

dông kÕ to¸n nh mét ph¬ng tiÖn ®Ó gian lËn, trèn thuÕ, ®Æc biÖt lµ th«ng qua kh©u tæ chøc

chøng tõ kÕ to¸n. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi víi môc ®Ých nh»m t×m hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn

®Ò tæ chøc kÕ to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ GTGT trong doanh nghiÖp, ®Ó kÕ to¸n thùc sù lµ c«ng cô

quan träng cho c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ. Tuy nhiªn, do ph¹m vi kiÕn thøc réng, nªn em chØ

tiÕn hµnh nghiªn cøu c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng

m¹i.

Ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn, ®Ò ¸n gåm 2 phÇn chÝnh sau:

PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ thuÕ GTGT vµ kÕ to¸n thuÕ GTGT trong doanh nghiÖp

th¬ng m¹i ë ViÖt Nam.

PhÇn II: Thùc tr¹ng vËn hµnh luËt thuÕ GTGT vµ tæ chøc kÕ to¸n thuÕ GTGT

trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i ë ViÖt Nam.

PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ GTGT trong doanh

nghiÖp th¬ng m¹i vµ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cña Nhµ níc t¹i ViÖt Nam.

1

PhÇn I:

C¬ së lý luËn vÒ thuÕ GTGT vµ kÕ to¸n thuÕ GTGT trong

doanh nghiÖp th¬ng m¹i ë ViÖt Nam.

1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ GTGT vµ luËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam.

1.1. LÞch sö h×nh thµnh thuÕ GTGT.

Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, Ph¸p tiÕn hµnh ¸p dông thuÕ doanh thu

nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp cña quÇn chóng vµo nguån thu ng©n s¸ch. Thêi k× ®Çu, thuÕ

chØ thu ë giai ®o¹n cuèi cña qu¸ tr×nh lu th«ng hµng ho¸ víi thuÕ suÊt thÊp, do ®ã, sè thu rÊt

thÊp vµ khã qu¶n lý. Sau ®ã, thuÕ doanh thu ®· ®îc ®iÒu chØnh, ®¸nh vµo tõng kh©u cña qu¸

tr×nh s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, c¸ch nµy ®· ph¸t sinh nhîc ®iÓm lµ tÝnh trïng lÆp, ®Æc biÖt khi

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua nhiÒu kh©u. Vµ ®Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy,

n¨m 1936, Ph¸p tiÕn hµnh c¶i tiÕn thuÕ doanh thu tõ viÖc ®¸nh thuÕ vµo tõng kh©u sang

®¸nh thuÕ 1 lÇn vµo c«ng ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ViÖc nµy ®· kh¾c phôc ®îc

nhîc ®iÓm lµ ®¸nh thuÕ trïng lËp nhng l¹i lµm cho viÖc thu thuÕ bÞ chËm trÔ so víi tríc ®©y

v× chØ khi hµng ho¸ ®i vµo lu th«ng th× Nhµ níc míi thu ®îc thuÕ.

Tríc mét thùc tÕ lµ Nhµ níc muèn thu ®îc nhiÒu thuÕ vµ thu kÞp thêi, võa

thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, võa båi dìng nguån thu, c¸c nhµ kinh tÕ ®· nghÜ ra nhiÒu biÖn

ph¸p ®Ó hoµn thiÖn luËt thuÕ doanh thu. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m n¨m m¬i, mét ngêi §øc ®·

nghÜ ra mét chÝnh s¸ch thuÕ cã thÓ thay thÕ cho thuÕ doanh thu, ®ã lµ thuÕ GTGT ®îc tÝnh

trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸ dÞch vô qua mçi c«ng ®o¹n tõ nhiªn s¶n xuÊt ®Õn

tiªu dïng. Tuy nhiªn, do lý luËn cha ®ñ søc thuyÕt phôc ChÝnh phñ nªn chÝnh s¸ch nµy ®·

kh«ng ®îc chÊp nhËn. Vµ trªn thùc tÕ th× thuÕ GTGT ®îc nghiªn cøu vµ ¸p dông ®Çu tiªn t¹i

Ph¸p vµo ngµy1/7/1954. Ban ®Çu thuÕ GTGT ra ®êi chØ nh»m vµo mét sè nghµnh c¸ biÖt,

m·i ®Õn n¨m 1968, thuÕ GTGT míi ®îc ¸p dông cho mäi nghµnh nghÒ, mäi lÜnh vùc. Cho

®Õn nay, víi u ®iÓm cña m×nh, thuÕ GTGT ®· ®îc ¸p dông vµ triÓn khai ë nhiÒu níc. Víi

ViÖt Nam, viÖc chuyÓn sang ¸p dông thuÕ GTGT ngoµi môc ®Ých tõng bíc hoµ nhËp vµo

chÝnh s¸ch thuÕ cña c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®©y cßn lµ bíc chuÈn bÞ rÊt tèt

cho qu¸ tr×nh héi nhËp vµo AFTA vµo nh÷ng n¨m tíi.

1.2. §Þnh nghÜa vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT.

1.21. §Þnh nghÜa.

ThuÕ GTGT, tiÕng Anh lµ Value added Tax lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm

cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.

1.22. §Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT.

2

XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña thuÕ GTGT cã mét sè ®Æc ®iÓm sau:

_ThuÕ GTGT cã ph¹m vi thu thuÕ rÊt réng, ®èi tîng ph¶i nép thuÕ lµ toµn bé c¸c c¬

së s¶n xuÊt kinh doanh, kÓ c¶ gia c«ng chÕ biÕn vµ ho¹t ®éng thu tiÒn, thuÕ GTGT ®îc thu

®èi víi mäi s¶n phÈm dÞch vô tiªu thô trong níc kÓ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu. Tuy nhiªn, vÉn

cã mét sè hµng ho¸ dÞch vô ®îc miÔn thuÕ theo quy ®Þnh mçi níc trong tõng thêi k× cô thÓ.

_ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu. Bëi v× c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh hµng

ho¸, dÞch vô, thu thuÕ GTGT qua viÖc b¸n hµng ho¸ dÞch vô nµy. TiÒn thuÕ Èn trong gi¸

thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô ®îc c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nép vµo ng©n s¸ch Nhµ

níc thay cho ngêi tiªu dïng.

_ ThuÕ GTGT kh«ng ®¸nh vµo ®Çu t, v× thuÕ n»m ngoµi gi¸ trÞ TSC§ vµ s¶n phÈm

hµng ho¸, dÞch vô. Ngêi mua ph¶i tr¶ thªm tiÒn thuÕ GTGT vµ tiÒn thuÕ nµy ®îc khÊu trõ

khi tÝnh thuÕ ph¶i nép ë giai ®o¹n sau.

_ Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña thuÕ GTGT lµ cho dï s¶n xuÊt cã tr¶i qua bao nhiªu

giai ®o¹n th× tæng thuÕ ph¶i nép còng kh«ng ®æi. ThuÕ GTGT ë mçi kh©u nhiÒu hay Ýt tuú

thuéc vµo gi¸ trÞ gia t¨ng ë kh©u ®ã. V× vËy, thuÕ GTGT kh«ng lµm t¨ng gi¸ s¶n phÈm ®ét

biÕn, do ®ã kh«ng g©y x¸o trén cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.

_ ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ mang tÝnh trung lËp cao. ThuÕ GTGT kh«ng can thiÖp qu¸

s©u vµo môc tiªu khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ s¶n xuÊt kinh doanh, cung øng dÞch, tiªu dïng

theo nghµnh nghÒ cô thÓ.

_ ThuÕ GTGT cã thuÕ suÊt c¨n cø vµo lo¹i hµng ho¸, dÞch vô chø kh«ng ph©n biÖt

ngµnh nghÒ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸, dÞch vô.

1.3. LuËt thuÕ GTGT vµ viÖc vËn hµnh luËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam.

1.31 . §èi t îng chÞu thuÕ vµ ®èi t îng nép thuÕ.

1.311. §èi t îng chÞu thuÕ.

Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 2, LuËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 2 NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP

ngµy 29/12/2000 th× ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT lµ hµng ho¸,dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh

doanh, tiªu dïng t¹i ViÖt Nam, trõ tÊt c¶ c¸c ®èi tîng quy ®Þnh t¹i môc II, phÇn A, th«ng t

sè 122/2000/TT-BTC ra ngµy 29/12/2000 cña Bé Tµi ChÝnh.

1.312. §èi t îng nép thuÕ.

Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 3, LuËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 3 NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-

CP ngµy 29/12/2000 th× ®èi tîng nép thuÕ GTGT bao gåm:

_ C¸c tæ chøc kinh doanh ®îc thµnh lËp vµ ®¨ng kÝ kinh doanh theo LuËt Doanh

nghiÖp, LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc vµ LuËt Hîp t¸c x·.

_ C¸c tæ chøc kinh tÕ cña tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, tæ chøc x· héi, tæ

chøc x· héi nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ sù nghiÖp kh¸c.

3