thực trạng tiến trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước

§Ò ¸n m«n häc

Lêi nãi ®Çu

Tríc thùc tiÔn më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc chóng ta

ph¶i lµm g× vµ lµm nh thÕ nµo, nh»m n©ng cao n¨ng lùc cña c¸c doanh

nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c DNNN, ®Ó chñ ®éng c¹nh tranh ngay trªn

thÞ trêng trong níc vµ v¬n ra thÞ trêng thÕ giíi. §©y lµ vÊn ®Ò lín mµ c¸c

doanh nghiÖp ®ang ph¶i ®èi ®Çu, nhng vÊn cßn nhiÒu lóng tóng. Hä ®ang h￾íng vÒ Nhµ níc, kú väng Nhµ níc cã nh÷ng chÝnh s¸ch m¹nh mÏ.

Cæ phÇn ho¸ lµ mét gi¶i ph¸p quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi

DNNN ë ViÖt Nam, vµ lµ mét néi dung cña ch¬ng tr×nh tæng thÓ ®æi míi

doanh nghiÖp Nhµ níc. Nã ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu, c¸c ®ßi hái cña xu thÕ

biÕn ®éng nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN. Tuy

nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CPH DNNN ®· ®Æt ®îc nh÷ng thµnh tùu to

lín, bªn c¹nh ®ã cßn cã rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m

gÇn ®©y CPH ë c¸c DNNN ®ang cã xu híng gi¶m dÇn, dÉn ®Õn tÝnh tri trÖ

va g©y ra nh÷ng tån ®äng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp.

§øng tríc t×nh h×nh ®ã lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi §¶ng vµ Nhµ níc cÇn cã

c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tån ®äng, víng ®äng cña c¸c

doanh nghiÖp.

§©y lµ mét vÊn ®Ò ®ang ®îc rÊt nhiÒu quan t©m, vµ trong ®Ò ¸n m«n

häc em chän ®Ò tµi: "Bµn vÒ c¸c chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp

Nhµ níc trong giai ®o¹n hiÖn nay".

Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm cã 3 phÇn chÝnh:

Ch ¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ doanh nghiÖp Nhµ níc vµ cæ phÇn

ho¸.

Ch ¬ng II: Thùc tr¹ng tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc.

Ch ¬ng III: Mét sè chÝnh s¸ch nh»m ®Èy m¹nh viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c

doanh nghiÖp Nhµ níc.

§©y lµ ®Ò tµi em rÊt quan t©m vµ rÊt thÝch, song do trong qu¸ tr×nh lµm

®Ò ¸n kinh nghiÖm cßn thiÕu vµ do h¹n chÕ vÒ mÆt tµi liÖu vµ th«ng tin, nªn

kh«ng thÓ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc c« gióp ®ì

vµ gãp ý cho em ®Ó em hoµn thiÖn tèt ®Ò ¸n m«n häc cña m×nh.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c«!

NguyÔn ThÞ Ph¬ng Nga 1

§Ò ¸n m«n häc

Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chunG vÒ dnnn vµ cph

Thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH cã nhiÒu ®Æc ®iÓm, nhng ®Æc biÖt nhÊt lµ

c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn

tån t¹i kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña Nhµ níc, nã xuÊt hiÖn, tån t¹i

vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ vµ chÝnh trÞ kh¸ch quan

cña nÒn kinh tÕ.Trong c¬ cÊu nµy, mçi thµnh phÇn kinh tÕ lu«n cã vai trß vÞ

trÝ vµ vËn ®éng, ph¸t triÓn theo mét xu híng nhÊt ®Þnh, song nÒn kinh tÕ

Nhµ níc gi÷ vai trß then chèt. §iÒu nµy ®· ®îc thùc tÕ kiÓm nghiÖm trong

15 n¨m qua, nhÊt lµ tõ ®¹i héi VI cho ®Õn nay: “ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh

híng XHCN trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o”. Nãi ®Õn kinh tÕ

Nhµ níc chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi DNNN, vµ trong qu¸ tr×nh ph¸t

triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc ®· cã nhiÒu sù c¶i c¸ch, còng nh chuyÓn ®æi nÒn

kinh tÕ tõ ph¬ng thøc ho¹t ®éng nµy sang ho¹t ®éng kh¸c.

1.1 . Doanh nghiÖp nhµ níc

1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp Nhµ níc

1.1.1.1. DNND lµ g×?

§Ó tõng bíc thÓ chÕ ho¸ ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng, ngµy 30/4/1995,

chñ tÞch ®· ký lÖnh sè 39 L/CTN ban hµnh luËt DNNN: DNNN lµ mét tæ

chc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t ®éng

kinh doanh hoÆc c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi do

Nhµ níc giao. DNNN cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, cã

thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi do

doanh nghiÖp qu¶n lý.

1.1.1.2. Quan niÖm vÒ DNNN trong nÒn KTTT ë ViÖt Nam

KTTT ë níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ tõng bíc héi nhËp

vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, cho nªn kh¸i niÖm DNNN cÇn ph¶i ®îc

nhËn thøc l¹i cho phï hîp.

Tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh DNNN kh«ng nh÷ng chØ dùa vµo møc ®é së h÷u

Nhµ níc trong doanh nghiÖp mµ cßn ph¶i c¨n cø vµo møc ®é khèng chÕ, chi

phèi cña Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp.V× vËy doanh nghiÖp Nhµ níc

kh«ng chØ bao gåm c¸c doanh nghiÖp do Nhµ níc chi phèi, qu¶n lý vµ kiÓm

so¸t. Quan niÖm nh thÕ võa phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, võa ®¸p øng ®îc

NguyÔn ThÞ Ph¬ng Nga 2

§Ò ¸n m«n häc

xu thÕ ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng ho¸ së h÷u hiÖn nay. MÆt kh¸c, vÒ

l©u dµi doanh nghiÖp cã 100% vèn Nhµ níc sÏ thu hÑp dÇn. Nh÷ng DNNN

cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sÏ t¨ng lªn vµ sÏ lµ lo¹i h×nh

doanh nghiÖp phæ biÕn. §©y lµ xu híng kh¸ch quan, lµ quy luËt ph¸t triÓn

cña KTTT.

V× vËy doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i ®îc hiÓu nh sau: “DNNN lµ mét tæ

chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ hoÆc gi÷ cæ phÇn chi phèi

ho¹t ®éng kinh doanh hoÆc ho¹t ®éng c«ng Ých, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ toµn

bé ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh trong ph¹m vi sè tµi s¶n cña doanh nghiÖp”.1

1.1.2 §Æc ®iÓm cña DNNN.

- DNNN do Nhµ níc thµnh lËp, ®Çu t vèn vµ lµ chñ së h÷u. Tuy nhiªn,

Nhµ níc kh«ng thùc hiÖn quyÒn së h÷u mét c¸ch trùc tuyÕn lªn lîng tµi s¶n

cña doanh nghiÖp. Nhµ níc së h÷u doanh nghiÖp, cßn doanh nghiÖp víi t

c¸ch lµ mét ph¸p nh©n cã quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh trªn nh÷ng tµi s¶n do Nhµ

níc giao. DNNN co quyÒn qu¶n lý, sö dông vèn, tµi nguyªn, ®Êt ®ai vµ c¸c

nguån lùc kh¸c, cã quyÒn chuyÓn nhîng thÕ chÊp, cÇm cè, cho thuª tµi s¶n

do Nhµ níc giao trong khu«n khæ hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt.

- Theo môc ®Ých vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng, DNNN bao gåm 2 lo¹i: doanh

nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh vµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých.

-DNNN cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù, tù chÞu

tr¸ch nhiÖm vÒ toµn bé ho¹t ®éng kinh doanh trong ph¹m vi sè vèn do

doanh nghiÖp qu¶n lý.

Tuy nhiªn, cho ®Õn nay khai niÖm DNNN theo luËt doanh nghiÖp Nhµ

níc hiÖn hµnh ®· tá ra kh«ng phï hîp khi nÒn kinh tÕ níc ta ®ang trong qu¸

tr×nh chuyÓn ®æi sang KTTT vµ tõng bíc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc

vµ thÕ giíi. Do ®ã ®Æc ®iÓm cña DNNN trong giai ®o¹n nµy cã nh÷ng vÊn

®Ò sau:

Mét lµ: DNNN sÏ bao gåm DNNN ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ vµ lo¹i

DNNN cã cæ phÇn chi phèi (cæ phÇn chi phèi lµ cæ phÇn cña Nhµ níc chiÕm

trªn 50% tæng sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp, hoÆc cæ phÇn cña doanh

nghiÖp hoÆc cæ phÇn cña Nhµ níc, Ýt nhÊt gÊp 2 lÇn cæ phÇn cña cæ ®«ng lín

nhÊt kh¸c trong doanh nghiÖp).

1 ®iªu 1- luËt doanh nghiÖp Nhµ níc.

NguyÔn ThÞ Ph¬ng Nga 3

§Ò ¸n m«n häc

Hai lµ: DNNN bao gåm c¸c doanh nghiÖp hoat ®éng c«ng Ých vµ

doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých.

Ba lµ: DNNN cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã quyÒn vµ nghÜa vô d©n sù.2

1.1.3 VÞ trÝ vai trß cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN

1.1.3.1 §iÒu kiÖn h×nh thµnh DNNN.

Mét ®iÒu ®Æt ra ®èi víi sù nh×n nhËn cña mçi ngêi lµ: mét doanh

nghiÖp nh thÕ nµo ®îc xem lµ mét DNNN. Do cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau

nªn mét doanh nghiÖp lµ DNNN khi nã cã ®ñ 3 ®iÒu kÞªn sau:

Thø nhÊt: Nhµ níc lµ cæ ®«ng chÝnh- cã thÓ Nhµ níc së h÷u ®èi víi

c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®· trë thµnh xu thÕ chung cña mäi nÒn kinh tÕ

hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng.VÊn ®Ò lµ ë chç

h×nh thøc së h÷u nµo chiÕm u thÕ trong sù ®an xen Êy sÏ quy ®Þnh tÝnh chÊt

cña doanh nghiÖp. §èi víi DNNN ®· cæ phÇn ho¸ hoÆc doanh nghiÖp cæ

phÇndo Nhµ níc n¾m tû lÖ cæ phÇn chi phèi, cho nªn Nhµ níc lµ chñ së h÷u

c¬ b¶n nhÊt, tõ ®ã cæ ®«ng Nhµ níc sÏ n¾m quyÒn quyÕt ®Þnh trong héi

®ång qu¶ trÞ. Nh vËy, lîi Ých cña Nhµ níc sÏ ®¶m b¶o do n¾m cæ phÇn ¸p

®¶o.

Thø hai: Doanh nghiÖp cã nhiÖm vô s¶n xuÊt ra hµng ho¸ dÞch vô ®Ó

b¸n.

Thø ba: Cã h¹ch to¸n lç l·i.

1.1.3.2 Môc tiªu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

Môc tiªu ho¹t ®éng cña c¸c DNNN ®îc chia lµm ba nhãm víi nh÷ng

tiªu chÝ t¬ng øng ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng.

Nhãm 1: Nhãm c¸c DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých-ho¹t ®éng theo c¸c

chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ níc phôc vô cho lîi Ých trùc tiÕp cña toµn x· héi

hay lîi Ýc c«ng céng, chuyªn s¶n xuÊt hµng quèc phßng, an ninh, y tÕ céng

®ång, v¨n ho¸...Môc ®Ých ho¹t ®éng cña nhãm nµy kh«ng ph¶i v× lîi nhuËn

nªn kh«ng thÓ lÊy lîi nhuËn hay hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm thíc ®o. Tiªu chÝ ho¹t

®éng cña DNNN nhãm nµy lµ hiÖu qu¶ chÝnh trÞ- x· héi, tøc lµ sù æn ®Þnh

vµ an toµn x· héi g¾n víi m«i trêng chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi. Sù ho¹t ®éng

cña c¸c doanh nghiÖp nhãm nµy dùa vµo yÕu tè vµo sù bao cÊp tµi chÝnh

cña Nhµ níc. Nhµ níc giao vèn vµ chi phèi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.

2 Trang 30- b¸o tµi chÝnh thang 10/2001

NguyÔn ThÞ Ph¬ng Nga 4

§Ò ¸n m«n häc

Doanh nghiÖp chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña Nhµ níc, s¶n xuÊt theo kÕ ho¹ch

vµ ®¬n ®Æt hµng cña Nhµ níc.

Nhãm hai: C¸c DNNN b¸n c«ng Ých-s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸

c«ng Ých.VÒ thùc chÊt,ho¹t ®éng cña nhãm nµy lµ b¸n kinh doanh, lµ lo¹i

doanh nghiÖp nöa bao cÊp, nöa kinh doanh. §Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh

doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhãm nµy cÇn c¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c

chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng vµ x· héi.

Nhãm ba: Nhãm c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng thuÇn tuý kinh tÕ. Môc

®Ých cña nhãm nµy lµ s¶n xuÊt vµ kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn.

1.1.3.3 Vai trß cña DNNN.3

C¸c DNNN võa lµ chñ thÓ tham gia kinh doanh, lµ lùc lîng trùc tiÕp

t¹o c¬ së vËt chÊt cho x· héi, võa lµ lùc lîng kinh tÕ nßng cèt ®Ó Nhµ níc

dÉn d¾t, më ®êng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Nh vËy

hÖ thèng doanh nghiÖp do Nhµ níc thµnh lËp vµ lµm chñ së h÷u, võa lµ c¸c

®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, ®éc lËp, võa lµ kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Lµ chñ thÓ

kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp Nhµ nícph¶i ho¹t ®éng cã hiÓu qu¶ ®Ó ®ãng gãp

tÝch cùc cho ng©n s¸ch Nhµ níc ®· ®©u t cho cac doanh nghiÖp nµy, lµ lùc l￾îng kinh tÕ vÜ m«, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ph¶i gãp phÇn t¹o ra m«i tr￾êng, tiÒn ®Ò thuËn lîi cho s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp

kh¸c, l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c vµo quü

®¹o ®i lªn CNXH.

Néi dung cña vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn nh sau:

- Lµ c«ng cô chñ yÕu t¹i ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ níc gi÷ v÷ng sù

æn ®Þnh x· héi, ®iÒu tiÕt vµ híng dÉn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng

XHCN .

-Më ®êng hç trî cho c¸c nÕn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn, thóc ®Èy t¨ng tr￾ëng nhanh vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ .

-§¶m nhËn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng cã tÝnh chiÕn lîc ®èi víi sù ph¸t

triÓn kinh tÕ- x· héi. Cung øng c¸c hµng ho¸, dÞch vô thiÕt yÕu, nhÊt lµ

trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng (giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, níc, th«ng tin liªn

l¹c), x· héi (gi¸o dôc, y tÕ-vµ an ninh -quèc phßng).

- Gãp phÇn quan träng kh¾c phôc nh÷ng khiÕm khuyÕt cña c¬ chÕ thÞ

trêng. Nh÷ng lÜnh vùc míi, c¸c lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh c«ng

3

s¸ch kinh tÕ Nhµ níc vµ qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc

NguyÔn ThÞ Ph¬ng Nga 5