Thực trạng nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu của các bà mẹ có con dưới 24 tháng tuổi

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y - DƯỢC

VŨ HƯƠNG DỊU

THỰC TRẠNG NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ

TRONG 6 THÁNG ĐẦU CỦA CÁC BÀ MẸ CÓ CON

DƯỚI 24 THÁNG TUỔI VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN

TẠI 20 XÃ THUỘC TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Y HỌC DỰ PHÒNG

Mã số: 60 72 01 63

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HẠC VĂN VINH

ơ

THÁI NGUYÊN - NĂM 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, được thực hiện

một cách nghiêm túc, trung thực, đúng quy trình và đảm bảo tính khoa học.

Các số liệu và kết quả trong luận án không trùng lặp với bất kỳ công

trình nghiên cứu của tác giả nào khác trong, ngoài nước và chưa được công

bố, hoặc sử dụng ở bất kỳ đâu.

Tác giả luận văn

Vũ Hương Dịu

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Y học

dự phòng, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hỗ trợ tận tình từ các thầy cô trường

Đại học Y dược Thái Nguyên, địa phương triển khai nghiên cứu, gia đình và

bạn bè.

Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hạc Văn Vinh,

người thầy đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, dành nhiều thời gian trao đổi và

định hướng cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau Đại

học và các thầy cô giáo các bộ môn Y tế công cộng của trường Đại học Y

dược Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành mục tiêu học

tập, nghiên cứu tại trường.

Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Hồng Phương đã giúp đỡ và tạo

điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu, thực địa, thu thập và xử lý số

liệu nghiên cứu của đề tài này.

Cuối cùng, tôi vô cùng biết ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm

động viên, chia sẻ và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành

luận văn.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2017

VŨ HƯƠNG DỊU

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ABS : Ăn bổ sung

BMHT : Bú mẹ hoàn toàn

CSSK : Chăm sóc sức khỏe

NCBSM : Nuôi con bằng sữa mẹ

SDD : Suy dinh dưỡng

TCYTTG : Tổ chức Y tế thế giới.

TĐHV : Trình độ học vấn

TTDD : Tình trạng dinh dưỡng

WHO : Tổ chức Y tế thế giới (World Health Oganization)

UNICEF : Quỹ nhi đồng liên hiệp quốc

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ.....................................................................................................................................................................................................................................................1

Chương 1. TỔNG QUAN.............................................................................................................................................................................................................3

1.1. Đại cương về sữa mẹ................................................................................................................................................................................................................3

1.1.1. Một số khái niệm về nuôi con bằng sữa mẹ..........................................................................................................................3

1.1.2. Thành phần cơ bản của sữa mẹ.....................................................................................................................................................................4

1.2. Tầm quan trọng của sữa mẹ........................................................................................................................................................................................5

1.2.1. Sữa mẹ giúp trẻ phát triển trí não hoàn hảo............................................................................................................................5

1.2.2. Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng.............................................................................................................................................................5

1.2.3. NCBSM là điều kiện để gắn bó tình cảm mẹ con.....................................................................................................5

1.2.4. Bảo vệ sức khỏe bà mẹ..................................................................................................................................................................................................5

1.2.5. Cho bú sữa mẹ thuận lợi và kinh tế.......................................................................................................................................................6

1.3. Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu..........................................6

1.3.1. Nhu cầu dinh dưỡng của trẻ dưới 6 tháng tuổi.................................................................................................................6

1.3.2. Tầm quan trọng của nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu....................6

1.3.3. Lợi ích của bú sớm sau sinh.................................................................................................................................................................................7

1.4. Một số nghiên cứu trong và ngoài nước về thực trang nuôi con bằng sữa mẹ

hoàn toàn trong 6 tháng đầu.....................................................................................................................................................................................8

1.5. Những yếu tố liên quan đến nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng

đầu........................................................................................................................................................................................................................................................................11

1.5.1. Yếu tố về dân tộc, nghề nghiệp, trình độ học vấn của bà mẹ...........................................................11

1.5.2. Tình trạng kinh tế, văn hóa, xã hội......................................................................................................................................................13

1.5.3. Độ tuổi của bà mẹ................................................................................................................................................................................................................13

1.5.4. Phương pháp đẻ và các chính sách về thai sản............................................................................................................13

1.6. Tình hình ăn bổ sung trên thế giới và ở Việt Nam......................................................................................................15

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................................17

2.1. Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................................................................................................................................17

2.2. Thời gian nghiên cứu...........................................................................................................................................................................................................17

2.3. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................................................................................................................17

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu..........................................................................................................................................................................................................17

2.3.2. Cỡ mẫu, địa điểm nghiên cứu và cách chọn mẫu...................................................................................................17

2.3.3. Biến số và chỉsố nghiên cứu........................................................................................................................................................................19

2.3.4. Tiêu chuẩn đánh giá........................................................................................................................................................................................................20

2.3.5. Công cụ và phương pháp thu thập số liệu.............................................................................................................................21

2.4. Xử lý và phân tích số liệu............................................................................................................................................................................................21

2.5. Sai số và cách khắc phục..............................................................................................................................................................................................22

2.6. Khía cạnh đạo đức trong nghiên cứu.....................................................................................................................................................22

Chương 3. KẾT QUẢ.......................................................................................................................................................................................................................23

3.1. Thực trạng nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu của các bà mẹ có con

dưới 24 tháng tuổi tại một số xã thuộc tỉnh Thái Nguyên..........................................................................23

3.2. Một số yếu tố liên quan đến việc nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu

của các bà mẹ có con dưới 24 tháng tuổi....................................................................................................................................27

3.2.1. Các yếu tố liên quan tới việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6

tháng đầu..................................................................................................................................................................................................................................................27

3.2.2. Các yếu tố liên quan tới việc trẻ được bú mẹ sớm trong vòng 1 giờ đầu

ngay sau khi sinh.......................................................................................................................................................................................................................33

Chương 4. BÀN LUẬN................................................................................................................................................................................................................38

4.1. Thực trạng nuôi con bằng sữa mẹ...............................................................................................................................................................38

4.1.1. Thực trạng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu.................................................38

4.1.2. Thực hành cho trẻ bú sớm sau sinh.................................................................................................................................................39

4.2. Một số yếu tố liên quan đến thực trạng nuôi con bằng sữa mẹ trong 6 tháng

đầu.........................................................................................................................................................................................................................................................................42

4.2.1. Trình độ học vấn của bà mẹ............................................................................................................................................................................42

4.2.2. Nghề nghiệp của bà mẹ............................................................................................................................................................................................43

4.2.3. Chế độ thai sản và thời gian quay trở lại làm việc của bà mẹ..........................................................44

4.2.4. Các yếu tố liên quan khác.....................................................................................................................................................................................45

KẾT LUẬN...........................................................................................................................................................................................................................................................47

KHUYẾN NGHỊ........................................................................................................................................................................................................................................49

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................................................................................................................50

PHỤ LỤC

DANH SÁCH BỆNH NHÂN

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Các thực hành nuôi con bằng sữa mẹ theo huyện nghiên cứu........................................23

Bảng 3.2. Tình hình cho trẻ ăn/ uống thức ăn khác ngoài sữa mẹ ngay sau sinh.............24

Bảng 3.3. Đặc điểm chung của bà mẹ.................................................................................................................................................................24

Bảng 3.4. Thông tin cuộc đẻ..................................................................................................................................................................................................25

Bảng 3.5. Các đặc điểm chung của trẻ...............................................................................................................................................................26

Bảng 3.6. Tuổi của mẹ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6

tháng đầu......................................................................................................................................................................................................................................27

Bảng 3.7. Dân tộc mẹ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6

tháng đầu......................................................................................................................................................................................................................................28

Bảng 3.8. Nghề nghiệp của mẹ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

trong 6 tháng đầu..........................................................................................................................................................................................................28

Bảng 3.9. Trình độ học vấn của mẹ và thực hành nuôi con bằng sữa mẹ hoàn

toàn trong 6 tháng đầu........................................................................................................................................................................................29

Bảng 3.10. Số con của bà mẹ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

trong 6 tháng đầu..........................................................................................................................................................................................................30

Bảng 3.11. Bà mẹ quay lại làm việc trước 6 tháng và thực hành nuôi con hoàn

toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu........................................................................................................................................30

Bảng 3.12. Nơi sinh trẻ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6

tháng đầu......................................................................................................................................................................................................................................31

Bảng 3.13. Tình trạng đẻ của mẹ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

trong 6 tháng đầu..........................................................................................................................................................................................................32

Bảng 3.14. Tình trạng đẻ non và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

trong 6 tháng đầu..........................................................................................................................................................................................................32

Bảng 3.15. Cân nặng trẻ khi đẻ và thực hành nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

trong 6 tháng đầu..........................................................................................................................................................................................................33