Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa Kinh tế - Tòa án nhân dân tỉnh Quảng

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp

Thực trạng giải quyết các tranh

chấp kinh doanh, thương mại tại

Tòa Kinh tế - Toà án nhân dân

tỉnh Quảng Nam

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

MỤC LỤC

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu

Các hoạt động kinh tế luôn có vai trò hết sức quan trọng, nó quyết định sự

tồn tại và phát triển của xã hội. Khi những hoạt động này diễn ra sẽ không thể

tránh khỏi những mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh do nhiều nguyên nhân.

Cùng với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường, số

lượng các tranh chấp trong kinh doanh ngày càng tăng với mức độ ngày càng

phức tạp. Vì vậy, việc giải quyết các tranh chấp phát sinh là điều cần thiết để

đảm bảo một môi trường kinh doanh lành mạnh cho các chủ thể kinh doanh.

Để thực hiện chức năng kinh tế của mình, nhà nước ta đã ban hành Hệ thống

quy phạm pháp luật nhằm điều chỉnh các quan hệ kinh tế. Nhà nước thông

qua các cơ quan chức năng hoặc các tổ chức được pháp luật thừa nhận để giải

quyết các tranh chấp, mâu thuẫn.

Hiện nay, có thể nói, Tòa án là cơ quan giải quyết tranh chấp quan trọng và

phổ biến nhất ở Việt Nam. Trong hệ thống Tòa án nhân dân thì giải quyết các

tranh chấp kinh doanh, thương mại thuộc chức năng của Tòa kinh tế, là một

Toà chuyên trách thành lập theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật

tổ chức Toà án nhân dân được Quốc hội thông qua ngày 28/12/1993 và có

hiệu lực ngày 01/07/1994.

Việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại cần được thực hiện đúng

đắn, kịp thời; góp phần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự

cũng như đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh và an ninh quốc gia.

Đây là mối quan tâm của nhiều người trong điều kiện kinh tế ngày càng phát

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

triển như hiện nay. Chính từ thực tiễn này, trong quá trình thực tập tại Tòa án

nhân dân tỉnh Quảng Nam, tôi lựa chọn vấn đề “Thực trạng giải quyết tranh

chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa Kinh tế - Tòa án nhân dân tỉnh

Quảng Nam” làm đề tài chuyên đề thực tập tốt nghiệp.

2. Tình hình nghiên cứu

Các hoạt động kinh doanh, thương mại trong thời kỳ hội nhập quá phong

phú, đa dạng làm cho số lượng tranh chấp phát sinh trong hoạt động này ngày

càng nhiều và ngày càng phức tạp. Nếu trước đây, các tranh chấp kinh doanh,

thương mại thường là tranh chấp về mua bán hàng hóa và một phần về cung

ứng dịch vụ; thì hiện nay, nhiều loại tranh chấp mới đã phát sinh như tranh

chấp về mua bán licence, nhượng quyền thương mại, …Trong bối cảnh nền

kinh tế thị trường phát triển, cùng với mục tiêu lợi nhuận được đặt lên hàng

đầu, hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại thu hút rất nhiều các

chủ thể; và cũng chính trong mối quan hệ kinh tế này luôn tìm ẩn các nguy cơ

phát sinh tranh chấp nhằm tranh giành lợi ích giữa các bên tham gia. Do đó,

hiện nay các vấn đề liên quan đến tranh chấp kinh doanh, thương mại được

rất nhiều người quan tâm, bao gồm cả các phương thức giải quyết tranh chấp

khi nó phát sinh.

Trước tình hình chung đó, sự phát triển kinh tế của tỉnh Quảng Nam trong

những năm trở lại đây đã kéo theo sự xuất hiện của hàng loạt các mô hình

doanh nghiệp với quy mô khác nhau, hoạt động trong nhiều lĩnh lực kinh tế.

Và điều này cũng làm cho các tranh chấp kinh doanh, thương mại trên địa

bàn Tỉnh gia tăng trong những năm vừa qua về cả số lượng và mức độ phức

tạp. Chính vì vậy, việc giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại phát

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

sinh là yêu cầu cấp thiết đối với tỉnh Quảng Nam nói riêng và cả nước nói

chung.

Ở nước ta hiện nay, Tòa án là cơ quan giải quyết tranh chấp kinh doanh,

thương mại phổ biến nhất và việc giải quyết các tranh chấp kinh doanh,

thương mại được quy định trong khá nhiều văn bản pháp lý. Theo điều 29,

BLTTDS thì các tranh chấp kinh doanh, thương mại thuộc thẩm quyền giải

quyết của Tòa án rất đa dạng, liên quan đến nhiều lĩnh vực kinh tế; và văn

bản pháp lý giải quyết các tranh chấp trên có thể là Bộ luật dân sự hay Luật

chuyên ngành như Luật Thương mại, Luật Đầu tư, Luật Doạnh nghiệp,...

3. Phạm vi nghiên cứu

Tranh chấp kinh doanh, thương mại và giải quyết tranh chấp kinh doanh,

thương mại là vấn đề rộng lớn, có thể nhìn nhận đánh giá từ nhiều góc độ

khác nhau. Trong phạm vi của chuyên đề tốt nghiệp, tôi chỉ giới hạn nghiên

cứu về thực trạng giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa Kinh

tế - Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam.

4. Mục đích nghiên cứu

Thông qua chuyên đề, tôi muốn mô tả một “bức tranh” cụ thể về thực trạng

cũng như việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp kinh

doanh, thương mại tại Tòa kinh tế - Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam. Và

với tình hình thực tiễn cùng với những kinh nghiệm, hiểu biết có được trong

quá trình thực tập, tôi xin đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

cao hiệu quả trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa

kinh tế - Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Nam.

5. Bố cục của chuyên đề

Chuyên đề trình bày các nội dung chính sau: ngoài phần mở đầu, kết luận và

tài liệu tham khảo, nội dung được trình bày theo 3 chương:

Chương I: Pháp luật về việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương

mại tại Tòa án

Chương II: Thực trạng giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại

tại Tòa Kinh tế - Toà án nhân dân tỉnh Quảng Nam

Chương III: Giải pháp và kiến nghị

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

CHƯƠNG I

PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH DOANH,

THƯƠNG MẠI TẠI TÒA ÁN

1. Tranh chấp kinh doanh, thương mại

Tranh chấp thương mại hay tranh chấp kinh doanh là những thuật ngữ quen

thuộc trong đời sống kinh tế xã hội ở các nước trên thế giới. Khái niệm này

mới được sử dụng rộng rãi và phổ biến ở nước ta trong mấy năm gần đây

cùng với sự nhường bước của khái niệm tranh chấp kinh tế - một khái niệm

quen thuộc trong cơ chế kinh doanh kế hoạch hóa đã ăn sâu trong tiềm thức

và tư duy pháp lý của người Việt Nam.

Khái niệm tranh chấp thương mại lần đầu tiên được đề cập trong Luật thương

mại ngày 10/5/1997; theo văn bản này thì tranh chấp thương mại là tranh

chấp phát sinh do do việc không thực hiện hoặc thực hiện hoặc thực hiện

không đúng hợp đồng trong hoạt động thương mại. Nhưng thực tế, cùng với

sự chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa sang cơ chế thị trường và sự phát triển

không ngừng của nền kinh tế, thì thuật ngữ tranh chấp kinh doanh, thương

mại không chỉ bó hẹp là những tranh chấp như Luật thương mại 1997 đã xác

định mà nó còn bao hàm nhiều loại tranh chấp khác phát sinh trong hoạt động

kinh doanh, thương mại diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cùng

với thời kỳ hội nhập như hiện nay.

Nền kinh tế thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế có chế

độ sở hữu khác nhau, đã tạo điều kiện thu hút đầu tư trong và ngoài nước,

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

thúc đẩy nền sản xuất hàng hóa nước ta phát triển. Tìm kiếm lợi nhuận trong

kinh doanh không những là động lực phát triển mà còn là lý do tồn tại của

hầu hết các chủ thể tham gia. Nhưng cũng chính sự đa dạng trong hoạt động

kinh doanh, đầu tư cùng với quy luật cạnh tranh mà các quan hệ kinh tế ngày

càng trở nên phức tạp hơn; những mâu thuẫn phát sinh ngày càng nhiều, cạnh

tranh ngày càng gay gắt, khốc liệt hơn. Biểu hiện cụ thể đó là các tranh chấp

kinh doanh, thương mại mà các bên không thể tự thỏa thuận được với nhau.

Do đó, việc có một tổ chức giúp các bên giải quyết các mâu thuẫn phát sinh

là điều quan trọng và cần thiết, để đảm bảo tâm lý và sự công bằng cho các

chủ thể khi tham gia kinh doanh.

Tranh chấp kinh doanh, thương mại là tranh chấp biểu hiện những mâu thuẫn

hay xung đột về quyền và nghĩa vụ của các nhà đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ

sản phẩm hoặc thực hiện dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lời. Như

vậy, tranh chấp kinh doanh, thương mại có thể phát sinh trong cả quá trình

sản xuất và tái sản xuất xã hội. Dù tồn tại dưới hình thức nào và bắt nguồn từ

nguyên nhân khách quan hay chủ quan thì đặc trưng chung của tranh chấp

kinh doanh, thương mại là luôn gắn với hoạt động kinh doanh và chủ thể

tham gia chủ yếu là các cá nhân, đơn vị kinh doanh. Về bản chất, mỗi tranh

chấp xét cho cùng đều phản ánh những xung đột về lợi ích kinh tế giữa các

bên tham gia vào quan hệ kinh tế đó.

Khoản 1 Điều 29 BLTTDS 2004 quy định rõ rằng những tranh chấp về kinh

doanh thương mại là những tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh,

thương mại giữa cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có

mục đích lợi nhuận.

Những tranh chấp đó bao gồm: mua bán hàng hóa; cung ứng dịch vụ; phân

phối; đại diện, đại lý; ký gửi; thuê, cho thuê, thuê mua; xây dựng; tư vấn, kỹ

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

thuật; vận chuyển hàng hóa, hành khách bằng đường sắt, đường bộ, đường

thủy nội địa; vận chuyển hàng hóa, hành khách bằng đường hàng không,

đường biển; mua bán cổ phiếu, trái phiếu và giấy tờ có giá khác; đầu tư, tài

chính, ngân hàng; bảo hiểm; thăm dò, khai thác; tranh chấp về quyền sở hữu

trí tuệ, chuyển giao công nghệ giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục

đích lợi nhuận; tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty, giữa

các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động,

giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của

công ty; các tranh chấp khác về kinh doanh, thương mại mà pháp luật có quy

định.

Trong nền kinh tế hiện nay, nhiều doanh nghiệp được thành lập với hình thức

khác nhau, trong những ngành nghề, lĩnh vực khác nhau thì việc liên kết, hợp

tác thậm chí cạnh tranh với nhau cũng là điều dễ hiểu. Xung đột về quyền và

lợi ích giữa các chủ thể khi tham gia kinh doanh là không thể tránh khỏi. Một

số loại hình tranh chấp phổ biến hiện nay có thể kể đến là tranh chấp về hợp

đồng kinh doanh, thương mại; tranh chấp giữa công ty với thành viên công ty

hay giữa các thành viên công ty với nhau liên quan đến thiết lập, giải thể

công ty … Trong điều kiện kinh tế thị trường với sự đa dạng về đối tượng

làm phát sinh nhiều tranh chấp mới như tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ,

mua bán cổ phiếu, … Một khi các tranh chấp xảy ra, có nghĩa là lợi ích kinh

tế của một bên chủ thể kinh doanh đã bị vi phạm. Điều này không chỉ ảnh

hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của chính chủ thể đó mà còn gián

tiếp tác động tiêu cực đến sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. Đối với

một số tranh chấp xảy ra trong nội bộ đơn vị, chẳng hạn tranh chấp về quyền

quản lý và điều hành doanh nghiệp, nếu không được giải quyết kịp thời sẽ

ảnh hưởng đến hoạt động chung của đơn vị đó. Trong một số trường hợp, các

bên hoặc một số bên tranh chấp không quan tâm quan tâm đến lợi ích và sự

Thực trạng giải quyết tranh chấp KD - TM tại Tòa Kinh tế - TAND tỉnh Quảng Nam

phát triển của doanh nghiệp, mà vì lợi ích của mình một cách thái quá dẫn

đến đình trệ sản xuất. Các bên đều cố ý can thiệp, ngăn cản hoạt động bình

thường của doanh nghiệp dưới các hình thức khác nhau, gây thiệt hại thêm

cho chính họ và các bên liên quan. Tranh chấp kinh doanh, thương mại phát

sinh là điều tất yếu, vấn đề là phải có biện pháp giải quyết hợp lý những tranh

chấp đó để giúp cho các chủ thể kinh doanh có được sự tin tưởng trong cơ

chế điều hành, quản lý kinh tế của Nhà nước. Chính vì thế, việc đổi mới và

hoàn thiện hệ thống giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại phù hợp

với cơ chế thị trường không chỉ là đòi hỏi bức thiết của xã hội mà còn là yêu

cầu để đảm bảo thực hiện chức năng kinh tế của Nhà nước ta.

2. Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa

án

2.1. Yêu cầu của việc giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại

Toà án

Tranh chấp kinh doanh, thương mại là một hệ quả tất yếu của quá trình vận

động các nguồn lực của các cá nhân, tổ chức vào hoạt động kinh doanh,

thương mại. Khi tranh chấp xảy ra, các bên cần có cơ chế giải quyết tranh

chấp để mở đường cho sự hợp tác và phát triển. Tòa án là một trong những

phương thức giải quyết tranh chấp như thế.

Giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại theo nghĩa chung nhất có thể

hiểu là cách thức, phương pháp hay các hoạt động để điều chỉnh các bất

đồng, các xung đột, nhằm khắc phục và loại trừ các tranh chấp đã phát sinh,