Thúc đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

-----------***-------------

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

THÚC ĐẨY CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN

CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN,

TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN, NĂM 2019

Thái Nguyên, năm 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

-----------***-------------

NGUYỄN THỊ THU HIỀN

THÚC ĐẨY CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN

CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN ĐỒN,

TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh

THÁI NGUYÊN, NĂM 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng bản

thân. Toàn bộ quá trình nghiên cứu được tiến hành một cách khoa học, các

số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là chính xác, trung thực và chưa

từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Các số liệu trích dẫn

trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Hiền

ii

LỜI CẢM ƠN

Được sự cho phép của Khoa Kinh tế, được sự hướng dẫn tận tình của

thầy giáo PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh tôi đã tiến hành nghiên cứu để tài "Thúc

đẩy công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng

không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh"

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý

Đào tạo sau đại học và các giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị

Kinh doanh Thái Nguyên, đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn.

Đặc biệt, tôi xin gửi lời biết ơn chân thành, sâu sắc nhất đến thầy giáo

PGS. TS. Lưu Ngọc Trịnh đã dành thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên

cứu và giúp tôi hoàn thành bản luận văn.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Đảng ủy, UBND

huyện Vân Đồn; Đảng ủy, UBND xã Đoàn Kết; Ban lãnh đạo Trung tâm

Phát triển quỹ đất huyện Vân Đồn và các cơ quan hữu quan đã tạo điều kiện

giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu, thực hiện đề tài tại địa phương.

Tôi xin được cảm ơn và mong nhận được sự quan tâm, nhận xét của

các Thầy, Cô trong Hội đồng bảo vệ để tôi có điều kiện hoàn thiện tốt hơn và

mở rộng những nội dung của luận văn nhằm đạt được tính hiệu quả khi áp

dụng vào thực tiễn.

Do thời gian nghiên cứu ngắn, trình độ nhận thức và sự hiểu biết về lĩnh

vực nghiên cứu còn nhiều hạn chế, nên dù đã cố gắng, nhưng luận văn không

thể tránh khỏi những khiếm khuyết, bất cập. Tác giả rất mong nhận được

những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp

và những ai quan tâm đến lĩnh vực này để tác giả hoàn thiện đề tài hơn nữa.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Tác giả

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT............................................ vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ .......................................................................viii

PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................... 1

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC BỒI

THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG .......................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng .......... 5

1.1.1. Khái niệm thu hồi đất và giải phóng mặt bằng ...................................... 5

1.1.2. Khái niệm công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng .............. 11

1.1.3. Đặc điểm của công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng ......... 15

1.1.4. Nội dung thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng....... 16

1.1.5. Các yếu tố tác động đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng32

1.2. Kinh nghiệm bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng............................ 34

1.2.1. Kinh nghiệm bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của một số địa

phương trong nước ......................................................................................... 34

1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh..... 37

Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 38

2.1. Câu hỏi nghiên cứu.................................................................................. 38

2.2. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 38

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ........................................................... 38

2.2.2. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin............................................ 41

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ......................................................... 41

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................. 42

iv

2.3.1. Chỉ tiêu xác định đối tượng được bồi thường và không được bồi

thường về đất.................................................................................................. 42

2.3.2. Chỉ tiêu xác định đối tượng được hỗ trợ giải phóng mặt bằng ............ 43

2.3.3. Các chỉ tiêu xác định mức bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho

các hộ dân....................................................................................................... 43

Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ GIẢI

PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ VÂN

ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH.......................................................................... 45

3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Vân Đồn, tỉnh

Quảng Ninh .................................................................................................... 45

3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................... 45

Hình 3.1: Bản đồ vị trí địa lý huyện Vân Đồn ............................................... 45

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội..................................................................... 48

3.2. Khái quát về Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng

Ninh và các chính sách có liên quan .............................................................. 50

3.2.1. Các văn bản pháp lý có liên quan đến dự án........................................ 50

3.2.2. Một số văn bản về công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của tỉnh

Quảng Ninh .................................................................................................... 53

3.2.3. Khái quát các nội dung cơ bản của dự án ............................................ 55

3.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của Dự án

Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh................................. 57

3.3.1. Công tác chuẩn bị bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng................. 57

Bảng 3.3: Kế hoạch tiến độ chi tiết giải phóng mặt giai đoạn 1 .................... 59

của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................ 59

3.3.2. Xác định đối tượng được bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng...... 61

3.3.3. Xác định mức bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các hộ dân66

3.3.4. Tình hình thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng

cho các hộ dân ................................................................................................ 70

v

3.4. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác bồi thường, hỗ trợ giải

phóng mặt bằng .............................................................................................. 76

3.4.1. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 76

3.4.2. Các yếu tố chủ quan ............................................................................. 78

3.5. Đánh giá chung về công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai

đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh........... 84

3.5.1. Những kết quả đạt được ....................................................................... 84

3.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........................................................... 85

Chương 4 GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN BỒI THƯỜNG,

HỖ TRỢ GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG DỰ ÁN CẢNG HÀNG KHÔNG

QUỐC TẾ VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH.............................................. 92

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu thúc đẩy tiến độ thực hiện bồi thường,

hỗ trợ giải phóng mặt bằng Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn........ 92

4.1.1. Các quan điểm...................................................................................... 92

4.1.2. Các định hướng .................................................................................... 92

4.2. Các giải pháp nhằm thúc đẩy tiến độ thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải

phóng mặt bằng Dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn........................ 93

4.2.1. Các giải pháp chung về chính sách ...................................................... 93

4.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể ....................................................................... 101

4.3. Kiến nghị ............................................................................................... 105

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ..................................................................... 105

4.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Quảng Ninh ............................................. 106

KẾT LUẬN................................................................................................... 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 110

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

BGTVT Bộ Giao Thông Vận tải

BKHĐT Bộ Kế hoạch và Đầu tư

BNN Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn

BQLDA Ban quản lý dự án

BQP Bộ Quốc phòng

BTC Bộ Tài chính

BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường

BXD Bộ Xây dựng

CHK Cục Hàng không

CP Chính phủ

GPMB Giải phóng mặt bằng

ĐT Đầu tư

KH Kế hoạch

NĐ Nghị định

PGS Phó giáo sư

PTNT Phát triển Nông thôn

QĐ Quyết định

QH Quốc hội

QLĐĐ Quản lý đất đai

TB Thông báo

TS Tiến sĩ

TT Thông tư

TTg Thủ tướng

UBND Ủy ban nhân dân

VPCP Văn phòng Chính phủ

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Dân số, mật độ dân số Vân Đồn theo xã giai đoạn 2015 - 201748

Bảng 3.2: Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Vân Đồn giai

đoạn 2015-2017............................................................................... 49

Bảng 3.3: Kế hoạch tiến độ chi tiết giải phóng mặt giai đoạn 1 của dự án

Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................. 59

Bảng 3.4: Kết quả xác định đối tượng được bồi thường giai đoạn 1 của dự

án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ............ 62

Bảng 3.5: Kết quả xác định đối tượng được bồi thường theo loại đất giai

đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng

Ninh................................................................................................. 63

Bảng 3.6: Kết quả xác định đối tượng được hỗ trợ,giải phóng mặt bằng

giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh

Quảng Ninh ..................................................................................... 64

Bảng 3.7: Tổng hợp ý kiến của người dân về việc xác định đối tượng và

điều kiện được bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1

dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn .................................... 65

Bảng 3.8: Bảng giá đất bồi thường giai đoạn 1của dự án Cảng Hàng

không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh .................................... 66

Bảng 3.9: Định mức hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của dự án

Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ................. 68

Bảng 3.10: Tổng hợp ý kiến của người dân về việc xác định mức bồi

thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng

không Quốc tế Vân Đồn ................................................................. 70

Bảng 3.11: Kết quả bồi thường về đất giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng

không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh .................................... 71

Bảng 3.12: Kết quả bồi thường thiệt hại về tài sản trên đất giai đoạn 1 của

dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh ....... 72

viii

Bảng 3.13: Kết quả thực hiện công tác hỗ trợ giai đoạn 1 của dự án Cảng

Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh........................... 73

Bảng 3.14: Tổng hợp ý kiến của người dân về công tác bồi thường, hỗ trợ

giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế

Vân Đồn .......................................................................................... 74

Bảng 3.16: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về trình độ văn hóa, ý thức,

trách nhiệm của người dân bị thu hồi đất........................................ 77

Bảng 3.17: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về công tác quản lý, đăng

ký và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sở hữu nhà ở ........ 79

Bảng 3.18: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về công tác đánh giá đất

giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh

Quảng Ninh ..................................................................................... 80

Bảng 3.19: Tổng hợp nguồn vốn thực hiện bồi thường, hỗ trợ giải phóng

mặt bằng giai đoạn 1 dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn

giai đoạn 2015-2017........................................................................ 81

Bảng 3.20: Tổng hợp ý kiến của người dân có đất bị thu hồi về vai trò,

năng lực của chính quyền địa phương và sự phối hợp giữa các cấp,

các ngành trong công tác giải phóng mặt bằng............................... 83

Bảng 3.21: Tổng hợp ý kiến của cán bộ dự án về vai trò, năng lực của

chính quyền địa phương và sự phối hợp giữa các cấp, các ngành

trong công tác giải phóng mặt bằng................................................ 84

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 3.1: Bản đồ vị trí địa lý huyện Vân Đồn................................................ 45

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là một trong những nguồn tài nguyên cơ bản để phát triển kinh

tế đất nước, nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Đất đai được coi là một loại

bất động sản, là một hàng hoá đặc biệt, vì những tính chất của nó như cố định

về vị trí, giới hạn về không gian, vô hạn về thời gian sử dụng và trong quá

trình sử dụng nếu được sử dụng một cách hợp lý thì giá trị của đất không

những mất đi mà còn tăng lên.

Những năm gần đây, nền kinh tế nước ta thay đổi một cách nhanh

chóng, nhu cầu về đất cho người dân, cho các công trình xây dựng, các khu

công nghiệp, khu đô thị,… tăng lên nhanh chóng làm cho đất càng trở nên

khan hiếm và đắt đỏ. Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn hẹp, giá đất ngày

càng cao, nhịp độ phát triển ngày càng lớn thì nhu cầu giải phóng mặt bằng

càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với sự phát triển

kinh tế, chính trị - xã hội trên phạm vi vùng, quốc gia. Vấn đề bồi thường giải

phóng mặt bằng trở thành điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án phát triển,

nếu không được xử lý tốt thì sẽ trở thành vật cản cho sự phát triển kinh tế - xã

hội, bởi vậy đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải quyết triệt để.

Vân Đồn là một huyện đảo có tiềm năng phát triển về du lịch, thủy sản

của tỉnh Quảng Ninh nên được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư để phát

triển thành một Đặc khu hành chính - kinh tế của khu vực Đông Bắc. Theo

quy hoạch, tại Vân Đồn sẽ xây dựng một Cảng Hàng không Quốc tế để phục

vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Để xây dựng cảng hàng không dẫn đến việc phải thu hồi đất của người

dân, điều đó sẽ làm cuộc sống của người dân bị thay đổi, vì vậy việc triển

khai phải có kế hoạch để ổn định cuộc sống cho người dân. Trước hết là việc

2

bồi thường và hỗ trợ cho người dân trong giải phóng mặt bằng là một vấn đề

quan trọng hàng đầu được quan tâm, giải quyết của chính quyền địa phương.

Mặc dù tỉnh Quảng Ninh và huyện Vân Đồn đã có những chính sách và bước

đi phù hợp để đảm bảo lợi ích cho người dân mất đất trong quá trình thực hiện

giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện giải phóng mặt bằng giai đoạn I của

dự án vẫn còn nhiều sai sót, hạn chế cụ thể: Việc xác định giá đất, giá các loại

tài sản để tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn chưa nhất quán, nhiều bất

cập; hầu hết các khoản bồi thường thiệt hại về đất ở, về tài sản đều thấp hơn

nhiều so với giá thị trường dẫn đến nhiều khiếu nại, tố cáo. Tình trạng khiếu

nại, kiến nghị của nhân dân trong quá trình thực hiện công tác bồi thường, hỗ

trợ giải phóng mặt bằng giai đoạn 1 của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân

Đồn tương đối phức tạp, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của dự án chưa

kịp thời, dứt điểm dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài, gây bất bình trong

nhân dân. Bên cạnh đó, tình trạng đầu cơ và giao dịch đất đai không đúng quy

định trong khu vực dự án diễn ra rất phức tạp, làm tình trạng tăng giá đất đột

biến, bất thường tại địa phương càng gây thêm nhiều bức xúc trong dư luận, ...

Vì vậy phải có sự nghiên cứu để tìm ra những hướng giải quyết hợp lý nhất

nhằm thúc đẩy công tác giải phóng mặt bằng để đảm bảo tiến độ đầu tư các giai

đoạn tiếp theo của dự án được thực hiện theo đúng kế hoạch.

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Thúc đẩy

công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của dự án Cảng Hàng

không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” nhằm điều tra, tìm hiểu thực

trạng và tìm ra nguyên nhân gây cản trở, đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy

nhanh tiến độ công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng trong các giai

đoạn tiếp theo của dự án Cảng Hàng không Quốc tế Vân Đồn, tỉnh Quảng

Ninh, đồng thời cũng góp phần cải cách hành chính của Nhà nước.