Thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

THỦ TỤC XÉT HỎI VÀ TRANH LUẬN

TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM

TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 62 38 01 04

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. Hoàng Thị Minh Sơn

TP. HỒ CHÍ MINH, năm 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nghiên cứu nêu trong Luận án là trung thực và tôi xin chịu trách nhiệm về tất

cả những số liệu và kết quả nghiên cứu đó. Luận án này chƣa đƣợc ai công bố trong

bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả Luận án

Nguyễn Ngọc Kiện

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BLTTHS

HĐXX

HTND

KSV

PTHS

PTHSST

TTHS

TAND

TANDTC

VAHS

VKS

VKSND

VKSNDTC

: Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003

: Hội đồng xét xử

: Hội thẩm nhân dân

: Kiểm sát viên

: Phiên tòa hình sự

: Phiên tòa hình sự sơ thẩm

: Tố tụng hình sự

: Toà án nhân dân

: Tòa án nhân dân tối cao

: Vụ án hình sự

: Viện kiểm sát

: Viện kiểm sát nhân dân

: Viện kiểm sát nhân dân tối cao

DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC

1. PHỤ LỤC số 01:Danh mục 300 biên bản phiên tòa hình sự sơ thẩm

2. PHỤ LỤC số 02: Danh mục 300 bản án hình sự thẩm

3. PHỤ LỤC số 03: Kết quả khảo sát việc áp dụng thủ tục xét hỏi (Bảng số 01) và thủ tục

tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm (Bảng số 02).

4. PHỤ LỤCsố 03a: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ nhất: Mức độ thực hiện thủ tục xét hỏi của Kiểm sát viên)

5. PHỤ LỤCsố 03b: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ hai: Mức độ thực hiện thủ tục xét hỏi của Hội thẩm)

6. PHỤ LỤCsố 03c: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ ba: Hội đồng xét xử đảm trách việc xét hỏi là không làm đúng chức năng xét

xử)

7. PHỤ LỤCsố 03d: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ tư: Mức độ thực hiện thủ tục tranh luận của Kiểm sát viên)

8. PHỤ LỤCsố 03e: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ năm: Mức độ thực hiện thủ tục xét hỏi, tranh luận của Luật sư)

9. PHỤ LỤCsố 03g: Tổng hợp kết quả: phiếu thăm dò ý kiến

(Vấn đề thứ sáu: Ý thức trách nhiệm của Thẩm phán, Thư ký Tòa án, Kiểm sát viên và

Luật sư trong thực hiện thủ tục xét hỏi, tranh luận) .

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. Lý do lựa chọn đề tài ........................................................................................................1

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................3

4. Những đóng góp mới của Luận án ...................................................................................4

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài..........................................................................4

6. Kết cấu của Luận án .........................................................................................................5

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU....................................................................6

1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài..................................................................................6

2. Tình hình nghiên cứu ở trong nƣớc ................................................................................11

3. Đánh giá tình hình nghiên cứu .......................................................................................17

4. Cơ sở lý thuyết và phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................20

4.1. Cơ sở lý thuyết.............................................................................................................20

4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................................22

CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC XÉT HỎI VÀ TRANH LUẬN TẠI PHIÊN

TÒA HÌNH SỰ SƠ THẨM..............................................................................................24

1.1. Khái niệm thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.......................24

1.1.1. Khái niệm thủ tục xét hỏi tại phiên tòa hình sự sơ thẩm..........................................24

1.1.2. Khái niệm thủ tục tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm....................................29

1.2. Mục đích và ý nghĩa của thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm .........33

1.2.1. Mục đích của thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm..................33

1.2.2. Ý nghĩa của thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm ....................35

1.3. Cơ sở xác định thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên toà hình sự sơ thẩm ...................37

1.3.1. Yêu cầu cải cách tư pháp..........................................................................................37

1.3.2. Yêu cầu bảo vệ quyền con người trong hoạt động tố tụng hình sự ..........................42

1.3.3. Mô hình tố tụng hình sự Việt Nam với yêu cầu cải cách tư pháp ............................47

1.3.4. Nguyên tắc cơ bản trong tố tụng hình sự .................................................................51

1.4. Mối quan hệ giữa thủ tục xét hỏi và thủ tục tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm........57

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG XÉT HỎI, TRANH LUẬN TẠI PHIÊN TOÀ HÌNH

SỰ SƠ THẨM...................................................................................................................62

2.1. Thực trạng quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về thủ tục xét hỏi và

tranh luận tại phiên toà hình sự sơ thẩm.............................................................................62

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình

sự sơ thẩm trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam trước khi ban hành Bộ luật tố tụng

hình sự năm 2003 ...............................................................................................................62

2.1.2. Quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại

phiên toà hình sự sơ thẩm...................................................................................................66

2.1.3. So sánh, đánh giá những điểm mới của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 về thủ tục

xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm...............................................................88

2.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự của một số nƣớc trên thế giới về thủ tục xét

hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm và kinh nghiệm đối với Việt Nam...............93

2.2.1. Hợp chủng quốc Hoa Kỳ ..........................................................................................93

2.2.2. Cộng hoà Pháp .........................................................................................................98

2.2.3. Nhật Bản .................................................................................................................101

2.3. Thực tiễn thực hiện quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về thủ tục xét hỏi

và tranh luận tại phiên toà hình sự sơ thẩm......................................................................105

2.3.1. Những kết quả đạt được .........................................................................................105

2.3.2. Những hạn chế, vướng mắc trong xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm108

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn thực hiện quy định

của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình

sự sơ thẩm.........................................................................................................................120

CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN THỦ TỤC XÉT HỎI VÀ

TRANH LUẬN TẠI PHIÊN TÒA HÌNH SỰ SƠ THẨM..........................................126

3.1. Nhu cầu của việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về thủ tục xét hỏi,

tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm...........................................................................126

3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật..................................................................................129

3.2.1. Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về các quy định xét hỏi tại phiên tòa hình sự

sơ thẩm..............................................................................................................................129

3.2.2. Hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về các quy định tranh luận tại phiên tòa hình

sự sơ thẩm.........................................................................................................................135

3.3. Tăng cƣờng các biện pháp bảo đảm thực hiện quy định Bộ luật tố tụng hình sự năm

2015 về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm....................................139

KẾT LUẬN .....................................................................................................................147

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do lựa chọn đề tài

Ở nƣớc ta, trƣớc yêu cầu khách quan của nhu cầu đổi mới kinh tế xã hội- giai đoạn

đầu Nhà nƣớc tập trung hoàn thiện pháp luật về kinh tế (đổi mới pháp luật nội dung), về

sau chú trọng đến đổi mới thủ tục tố tụng (pháp luật hình thức) để nhằm bảo vệ quyền con

ngƣời, quyền công dân và phù hợp với các chuẩn mực chung của quốc tế. Trong bối cảnh

cải cách tƣ pháp hiện nay, nhà nƣớc mong muốn đạt đƣợc mục tiêu là hoạt động xét xử

đƣợc diễn ra theo hƣớng tranh tụng, công bằng, bảo vệ tốt hơn quyền con ngƣời, quyền

công dân trong tố tụng hình sự. Vì lẽ đó, nhu cầu hoàn thiện pháp luật tố tụng và đổi mới

phiên tòa hình sự, hoàn thiện thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm trở

nên cấp thiết cao.

Việc lựa chọn lĩnh vực nghiên cứu với đề tài Luận án tiến sỹ luật học: “Thủ tục xét

hỏi và tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam” dựa trên:

Một là, sự cần thiết phải làm rõ lý luận khoa học luật tố tụng hình sự về thủ tục xét

hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm: Trong giai đoạn cải cách tƣ pháp đang

diễn ra mạnh mẽ ở nƣớc ta, đặt ra cho các nhà khoa học pháp lý trách nhiệm giải quyết

thấu đáo về mặt lý luận việc đổi mới phiên tòa hình sự gắn liền với đổi mới thủ tục xét hỏi

và tranh luận. Vì thủ tục xét hỏi, tranh luận có vị trí trung tâm trong quá trình tranh tụng

tại phiên tòa hình sự sơ thẩm; ở đó còn là cơ sở để làm rõ sự thật khách quan của vụ án,

bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của công dân và xã hội.

Hai là, sự cần thiết phải hoàn thiện thủ tục xét hỏi, tranh luận và nâng cao chất

lƣợng xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm: Pháp luật tố tụng hình sự nƣớc

ta qua hai lần pháp điển hoá (ra đời Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 và năm 2003), ở đó

nhà lập pháp đã thiết lập thành công một hệ thống thủ tục tố tụng hình sự, là công cụ sắc

bén để phòng, chống tội phạm và tăng cƣờng pháp chế. Tuy nhiên mô hình tố tụng hình

sự nƣớc ta chƣa tiếp thu nhiều các hạt nhân hợp lý của mô hình tranh tụng, nhiều quy

định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 đã trở nên bất cập, trong đó quy định về thủ

tục xét hỏi, tranh luận chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của thực tiễn tranh tụng.

2

Trên thực tế, trong những năm gần đây có sự chuyển biến tích cực về mọi mặt trong

hoạt động tƣ pháp hình sự, tuy nhiên chất lƣợng, hiệu quả xét xử vẫn chƣa cao; việc tổ

chức phiên tòa hình sự và hoạt động tranh tụng tại phiên tòa còn nhiều bất cập, chƣa đáp

ứng đƣợc nhu cầu đổi mới trong xã hội. Về tổ chức phiên toà theo tinh thần cải cách tƣ

pháp và vấn đề văn hoá pháp lý cũng có tính thời sự đƣợc dƣ luận quan tâm; thực trạng án

bị huỷ, sửa do vi phạm thủ tục tố tụng đáng kể hoặc có trƣờng hợp gây oan, sai xâm phạm

đến quyền lợi ích hợp pháp của công dân .v.v.

Ba là, yêu cầu cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 và một số văn bản mới

đƣợc ban hành: Trƣớc yêu cầu của pháp luật tố tụng hình sự phải khẩn trƣơng cụ thể hóa

nguyên tắc tranh tụng, nguyên tắc suy đoán vô tội và các nguyên tắc khác đƣợc Hiến pháp

năm 2013 quy định mới và sửa đổi, bổ sung. Đồng thời với việc triển khai, thi hành các

luật nhƣ Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014

và các luật quan trọng khác. Theo đó phải thiết lập cơ chế bảo đảm nó cả về mặt quy

phạm, cả về mặt thực tiễn. Bên cạnh đó tinh thần Hiến pháp năm 2013 coi trọng bảo vệ

quyền con ngƣời, quyền công dân là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, trong

đó nhiệm vụ bảo vệ quyền con ngƣời trong lĩnh vực tố tụng hình sự phải đƣợc xác định rõ

và thực thi có hiệu quả.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

- Mục đích nghiên cứu:

Trên cơ sở nghiên cứu, xây dựng hệ thống lý luận, nghiên cứu và làm rõ thực trạng

thủ tục xét hỏi và tranh luận trong TTHS Việt Nam, Luận án đề xuất giải pháp bảo đảm

thực hiện thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

- Nhiệm vụ nghiên cứu:

Để đạt đƣợc mục đích trên, Luận án có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề sau:

+ Làm rõ lý luận về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm;

+ Nghiên cứu, phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật TTHS Việt Nam về

thủ tục xét hỏi và tranh luận tại PTHSST, chỉ ra những bất cập của những quy định này;

đồng thời phân tích, đánh giá quy định của pháp luật ở một số nƣớc trên thế giới về thủ

tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

3

+ Làm rõ thực tiễn thực hiện những quy định của pháp luật TTHS Việt Nam về thủ

tục xét hỏi và tranh luận tại PTHSST, chỉ ra những hạn chế, vƣớng mắc và nguyên nhân

của nó.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu:

Đối tƣợng nghiên cứu của Luận án là các vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn về thủ

tục xét hỏi và tranh luận tại PTHSST trong TTHS Việt Nam.

- Phạm vi nghiên cứu:

Về thời gian: Luận án chủ yếu phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật TTHS

Việt Nam về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST, mà trọng tâm là theo quy định của

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003; đồng thời so sánh, đánh giá những điểm mới của Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2015 cùng vấn đề này; bên cạnh đó Luận án còn tìm hiểu quá

trình hình thành, phát triển của thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST trong nền lập pháp

TTHS nƣớc ta từ giai đoạn năm 1945, cũng nhƣ nghiên cứu các quy định của pháp luật

TTHS một số nƣớc trên thế giới về vấn đề này.

Luận án nghiên cứu thực tiễn thực hiện quy định của pháp luật TTHS về thủ tục xét

hỏi, tranh luận tại PTHSST ở Việt Nam từ năm 2005 đến 2015.

Về không gian: Để bảo đảm tính khái quát cao, Luận án không nghiên cứu bao hàm

các khái niệm pháp lý xung quanh thủ tục TTHS và không giàn trải ở các yếu tố liên quan

đến tranh tụng khác, mà chỉ biện luận các cơ sở và lý luận cho việc xây dựng khái niệm

khoa học về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại PTHSST và phân tích đặc điểm, ý nghĩa của

xét hỏi và tranh luận. Luận án nghiên cứu có giới hạn các yếu tố và cơ sở xác định thủ tục

xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

Luận án không nghiên cứu hết các quy định về thủ tục tố tụng tại PTHS mà chỉ

chuyên sâu ở các quy định về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính hệ thống và hiệu quả của mục tiêu nghiên cứu, thì phân tích,

lý giải một số quy định chứa đựng các yếu tố tranh tụng là không thể thiếu đƣợc. Bên

cạnh đó là sự lựa chọn nghiên cứu đối với pháp luật của các nƣớc Hoa Kỳ, Pháp và Nhật

Bản về quy định thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

4

Luận án chỉ đánh giá thực tiễn thực hiện thủ tục xét hỏi, tranh luận ở cấp xét xử sơ

thẩm, cùng với một số vụ án hình sự đã đƣợc xét xử.

4. Những đóng góp mới của Luận án

Cho đến nay ở Việt Nam chƣa có một luận án tiến sĩ nào nghiên cứu về thủ tục xét

hỏi, tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm trong TTHS Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cụ thể

của Luận án với những đóng góp mới nhƣ sau:

Thứ nhất, Luận án làm rõ, bổ sung và phát triển những vấn đề lý luận về thủ tục

xét hỏi, tranh luận tại PTHSST trong TTHS Việt Nam. Những vấn đề lý luận này đƣợc

tác giả nghiên cứu làm cơ sở cho việc đánh giá thực trạng quy định của pháp luật TTHS

Việt Nam về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

Thứ hai, Luận án làm rõ thực trạng luật thực định Việt Nam về thủ tục xét hỏi,

tranh luận tại PTHSST; trong đó có so sánh, đánh giá những điểm mới cùng vấn đề theo

quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Bên cạnh đó, Luận án nghiên cứu so sánh

quy định về thủ tục xét hỏi, tranh luận ở một số nƣớc trên thế giới và kinh nghiệm đối với

Việt Nam.

Thứ ba, Luận án phân tích thực tiễn thực hiện quy định của pháp luật TTHS Việt

Nam về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST; đánh giá những kết quả đạt đƣợc, những

hạn chế, vƣớng mắc và nguyên nhân của nó.

Thứ tƣ, Luận án đã đề xuất giải pháp bảo đảm thực hiện thủ tục xét hỏi và tranh

luận tại PTHSST đáp ứng yêu cầu cải cách tƣ pháp.

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Ý nghĩa khoa học:

- Luận án góp phần bổ sung, củng cố và phát triển các vấn đề lý luận về thủ tục xét

hỏi, tranh luận tại PTHSST trong khoa học pháp lý Việt Nam.

- Luận án làm rõ thực trạng quy định của pháp luật TTHS Việt Nam về thủ tục xét

hỏi, tranh luận tại PTHSST; đồng thời nghiên cứu so sánh, rút ra kinh nghiệm đối với

Việt Nam cùng vấn đề này ở các nƣớc: Mỹ, Pháp và Nhật Bản; Luận án đánh giá sâu thực

tiễn thực hiện thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST, giải thích đƣợc nguyên nhân của

những hạn chế, vƣớng mắc của nó .v.v.

5

Ý nghĩa thực tiễn:

- Các kiến giải trong Luận án đƣợc tiếp thu, vận dụng vào thực tiễn không những

góp phần hoàn thiện pháp luật TTHS và đổi mới phiên tòa hình sự, mà còn góp phần bảo

vệ quyền con ngƣời trong lĩnh vực tố tụng hình sự.

- Kết quả đạt đƣợc của Luận án góp phần tăng cƣờng nhận thức áp dụng pháp luật

tố tụng, đặc biệt là sự đổi mới tƣ duy theo hƣớng tích cực hơn trong đội ngũ cán bộ làm

công tác thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử.

- Luận án là nguồn tài liệu có thể dùng cho việc tham khảo nghiên cứu lập pháp,

trong việc học tập, nghiên cứu, giảng dạy, đào tạo của chuyên ngành tƣ pháp hình sự.

6. Kết cấu của Luận án

Ngoài phần mở đầu, phần tổng quan tình hình nghiên cứu, phần kết luận, danh mục

tài liệu tham khảo và phụ lục, Luận án đƣợc chia thành ba chƣơng:

Chƣơng 1: Lý luận về thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

Chƣơng 2: Thực trạng xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự sơ thẩm.

Chƣơng 3: Giải pháp bảo đảm thực hiện thủ tục xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa hình sự

sơ thẩm.

6

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1. Tình hình nghiên cứu ở nƣớc ngoài

Trên bình diện quốc tế có nhiều công trình nghiên cứu chuyên khảo về thủ tục

TTHS, tuy nhiên phạm vi nghiên cứu chỉ dừng lại ở pháp luật nƣớc ngoài mà chƣa nghiên

cứu trực tiếp, có hệ thống về thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST theo pháp luật TTHS

Việt Nam. Ở đây tác giả Luận án chỉ có thể liệt kê các công trình tiêu biểu, có giá trị tham

khảo liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu.

Cụ thể gồm:

- Cuốn chuyên khảo “Criminal Procedure A Worldwide Study”1

(Tố tụng hình sự￾Một nghiên cứu trên toàn thế giới) của tác giả Craig M. Bradley. Cuốn sách chủ yếu phân

tích đặc điểm của mô hình TTHS thẩm vấn và mô hình TTHS tranh tụng trên thế giới,

phân tích và chứng minh chiều hƣớng chuyển đổi giữa các mô hình tố tụng theo xu thế

giao thoa giữa các nền pháp luật khác nhau. Craig M. Bradley nhận diện sự thay đổi của

các nền tƣ pháp hình sự ở nhiều nƣớc trên thế giới trong việc hình thành thủ tục xét xử.

Bên cạnh đó Craig M. Bradley phân tích, đánh giá kỹ dƣới góc độ mở rộng các quyền cho

bị cáo tại PTHSST ở nhiều nƣớc trên thế giới .v.v.

- Cuốn chuyên khảo “Criminal evidence and procedure: The Essential

Framework”

2

(Khung thiết yếu về chứng cứ và thủ tục TTHS) của tác giả Stephen

Seabrooke và John Sprack. Cuốn sách cung cấp những lời bình luận rõ ràng và súc tích về

chứng cứ tội phạm và thủ tục thu thập chứng cứ trên cơ sở khái quát nhiều đạo luật về tƣ

pháp hình sự ở nƣớc Anh và một số nƣớc ở Châu Âu. Theo đó tác giả cuốn sách chủ yếu

dành thời lƣợng đánh giá cách thức thu thập và sử dụng chứng cứ của cảnh sát và mức độ,

giá trị chứng minh của chứng cứ của cảnh sát tại phiên tòa. Cuốn sách dành nhiều thời

lƣợng bình luận và cho ví dụ về: quyền nhận tội hay không của bị cáo trƣớc khi bắt đầu

phiên chất vấn chính thức; quyền đƣợc lựa chọn xét xử tóm tắt nếu bị cáo nhận tội và thủ

1 Craig M. Bradley (2007), Criminal Procedure A Worldwide Study, Carolina Academic Press, Durham- North

Carolina.

2

Stephen Seabrooke & John Sprack (2004), Criminal Evidence and Procedure: The Essential Framework,

BlackStone Press limited.

7

tục thực hiện quyền đƣợc cung cấp thông tin buộc tội tại phiên tòa hình sự sơ thẩm. Nó có

mối liên hệ với việc bảo đảm quyền bào chữa- theo đó công tố viên phải thực hiện quyền

này theo yêu cầu của bị cáo và ngƣời bào chữa một cách nghiêm ngặt nếu không việc xét

xử vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng .v.v.

- Cuốn “General Reports to the 10th international congress of comparative law” 3

(Báo cáo tổng quan của Đại hội quốc tế lần thứ 10 về pháp luật so sánh) của các tác giả:

Lamm, Vanda, Péteri, Zoltán. Cuốn sách nghiên cứu rộng rãi, chuyên sâu về quyền đƣợc

vắng mặt, quyền có mặt của bị cáo và phƣơng pháp cách ly bị cáo tại PTHSST ở 15 quốc

gia khác nhau nhƣ Bỉ, Canada, Đức, Anh, Mỹ … Các tác giả bình luận chuyên sâu và

nghiên cứu so sánh về thủ tục bị cáo vắng mặt và có mặt tại PTHSST ở nhiều nƣớc trên

thế giới. Cuốn sách làm rõ sự ảnh hƣởng tích cực và tiêu cực trong việc bảo đảm các

quyền vắng mặt, có mặt của bị cáo tại phiên tòa hình sự sơ thẩm. Trong đó phân tích hậu

quả pháp lý đối với bị cáo và trách nhiệm của Tòa án trong việc bảo đảm các quyền đó

của bị cáo và về sự vắng mặt của bị cáo ảnh hƣởng đến hiệu quả xét hỏi và tranh luận tại

PTHSST nói riêng .v.v.

- Cuốn “Judges, legislator and professors: Chapters in European Legal History”

4

(Thẩm phán, các nhà lập pháp và các giáo đồ: Những chƣơng trong lịch sử pháp lý Châu

Âu) của tác giả R.C. Van Caenegem. Cuốn sách phần lớn trình bày kết quả nghiên cứu

chuyên sâu về quá trình hình thành và phát triển cơ chế Bồi thẩm đoàn (jury) tham gia xét

xử VAHS ở Châu Âu, đặc biệt là Anh, Pháp và Đức… R.C. Van Caenegem tập trung

phân tích các bối cảnh lập pháp khác nhau ảnh hƣởng đến cơ chế tham gia xét xử của Bồi

thẩm đoàn, đặt trong mối tƣơng quan với Thẩm phán xét xử và luật sƣ bào chữa. Tác giả

của cuốn sách đã nhìn nhận đúng đắn về vai trò của Bồi thẩm đoàn chi phối nhiều đến

hoạt động tranh tụng tại phiên tòa, ví dụ nhƣ họ đƣợc đặt câu hỏi trong phần xét hỏi, đƣợc

biểu quyết và đƣa ra ý kiến tại phiên tòa; cũng nhƣ đã phát hiện đƣợc vấn đề mang tính tất

yếu là các Thẩm phán chuyên nghiệp có xu thế lạm quyền trong quá trình xét xử.

3 Lamm, Vanda, Péteri, Zoltán (1981), Public hearing in the absence of the accused person, “General Reports to the

10th international congress of comparative law” (Edited by Publie’ par), Akademiai Kiado’, Budapest.

4 R.C. Van Caenegem (2000), Judges, Legislators and Professors: Chapters in European Legal History, Cambridge

University Press.

8

- Cuốn chuyên khảo“Criminal Procedure: Prosecuting crime”5

(Thủ tục tố tụng:

Truy tố hình sự) của tác giả Joshua Dressler và George C. Thomas III. Cuốn sách chủ yếu

trình bày vị trí, vai trò, quyền hạn và các hoạt động áp dụng thủ tục TTHS của công tố

viên đặt trong nhiều giai đoạn TTHS khác nhau- trƣớc và trong giai đoạn xét xử. Đáng

chú ý là Joshua Dressler và George C. Thomas III cho rằng công tố viên có nhiều nguồn

lực hơn so với luật sƣ bào chữa trong việc tìm kiếm chứng cứ, vì họ có điều kiện tiếp cận

tốt hơn các nạn nhân và ngƣời làm chứng và có thể thúc đẩy các sự kiện dễ dàng hơn. Ở

cuốn sách còn đƣa ra đánh giá về vai trò thu thập chứng cứ của các bên buộc tội và bào

chữa là bình đẳng và rất quan trọng cho việc chuẩn bị lập luận tại phiên tòa của họ.

- Cuốn “Japanese Law”6

(Pháp luật Nhật Bản) của tác giả Hiroshi Oda. Đây là

cuốn sách nổi tiếng trên thế giới về luật TTHS Nhật Bản. Những vấn đề liên quan đến thủ

tục của phiên thẩm vấn và vấn đề đƣa ra chứng cứ chứng minh của các bên tham gia tranh

tụng tại PTHSST ở Nhật Bản đƣợc Hiroshi Oda- là Luật sƣ và là Thành viên của Tòa án

Trọng tài Quốc tế ICC (Paris) bình luận sâu sắc trong cuốn này. Vấn đề đáng chú ý nhất

trong những lời bình luận của Hiroshi Oda là, ông đã chứng tỏ rằng phiên tranh tụng ở

Nhật Bản đã mở rộng quyền phát biểu, trình bày và đánh giá chứng cứ cho các bên,

nhƣng việc tranh tụng coi trọng vào chứng cứ, tài liệu đã thu thập đƣợc trong quá trình

điều tra hơn là lời khai mới từ ngƣời làm chứng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm. Vì ở đây rõ

ràng nó đã chứng tỏ việc xét hỏi và tranh luận tại phiên tòa theo mô hình tố tụng thẩm vấn

có đan xen các yếu tố tranh tụng. Hơn nữa cuốn sách đã toát lên đƣợc ƣu điểm, giá trị tiến

bộ của thủ tục TTHS Nhật Bản, đó là, các quy phạm TTHS đƣợc thiết lập đã toát lên rằng

thủ tục xét xử nói chung, đặc biệt là thủ tục xét hỏi, tranh luận tại PTHSST phải bảo đảm

quyền cho bị cáo trên thực tế, không đƣợc xâm hại hoặc ảnh hƣởng đến các quyền của bị

cáo.

5

Joshua Dressler và George C. Thomas III (2006), Criminal Procedure: Prosecuting crime, Thomson/West, Printed

in the USA.

6 Hiroshi Oda (2009), Japanese Law, Oxpord University Press, New York.