Thiết lập, sử dụng CSDL hệ thông tin địa lý và kết hợp ứng dụng viễn thám phục vụ quy hoạch môi trường bền vững các tỉnh ven biển Hải Phòng và Quảng Ninh

Bé tµi nguyªn vµ m«i tr−êng

ViÖn tµi nguyªn vµ m«i tr−êng biÓn

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc

thiÕt lËp, sö dông CSDL hÖ th«ng tin ®Þa lý

vµ kÕt hîp øng dông viÔn th¸m phôc vô

qui ho¹ch m«i tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh

ven biÓn h¶i phßng vµ qu¶ng ninh

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ths . trÇn v¨n ®iÖn

6756

12/3/2008

h¶i phßng - 2003

Trung t©m khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ quèc gia

Ph©n viÖn h¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

§Ò tµi

ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ

th«ng tin ®Þa lý vµ kÕt hîp øng

dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch

m«i tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh ven

biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh

H¶i Phßng - 2003

Trung t©m khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ quèc gia

Ph©n viÖn h¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

§Ò tµi

ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ

th«ng tin ®Þa lý vµ kÕt hîp øng

dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch

m«i tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh ven

biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh

Chñ nhiÖm: ThS. TrÇn V¨n §iÖn

Phã chñ nhiÖm: ThS. TrÇn §×nh L©n

Th− ký: TS. §inh V¨n Huy

H¶i Phßng - 2003

Nh÷ng ng−êi tham gia

STT Hä vµ tªn C¬ quan

1. ThS. NguyÔn V¨n Th¶o Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

2. ThS. Hoµng ViÖt Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

3. CN. §ç Thu H−¬ng Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

4. CN. §µm Xu©n DÇu Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

5. TS. TrÇn §øc Th¹nh Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

6. TS. NguyÔn H÷u Cö Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

7. TS. NguyÔn Huy YÕt Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

8. TS. §ç C«ng Thung Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

9. CN. NguyÔn ThÞ Thu Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

10. CN. NguyÔn ThÞ Minh HuyÒn Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

11. ThS. Lª ThÞ Thanh Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

12. ThS. Ph¹m V¨n L−îng Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

13. CN. §ç §×nh ChiÕn Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

14. CN. Bïi V¨n V−îng Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

15. CN. Vò Duy VÜnh Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

16. TS. TrÇn V¨n ý ViÖn §Þa lý

17. ThS. NguyÔn H¹nh Quyªn ViÖn §Þa lý

18. TS. L¹i VÜnh CÈm ViÖn §Þa lý

19. ThS. Lª ThÞ Thu HiÒn ViÖn §Þa lý

20. ThS. NguyÔn §øc HiÓn ViÖn §Þa lý

21. TS. NguyÔn ThÞ H»ng ViÖn §Þa lý

22. TS. Phan Träng TrÞnh ViÖn §Þa chÊt

23. KS. Hoµng V¨n Vinh ViÖn §Þa chÊt

24. TS. Tr−¬ng Xu©n LuËn Tr−êng §¹i häc Má - §Þa chÊt

25. KS. TrÇn ThÞ Oanh Trung t©m Th«ng tin - L−u tr÷ ®Þa chÊt

26. PGS.TS. NguyÔn Chu Håi ViÖn Kinh tÕ vµ Qui ho¹ch thñy s¶n

Môc lôc

Trang

Më ®Çu 1

PhÇn I. Tæ chøc thùc hiÖn vµ c¸c kÕt qu¶ cña ®Ò tµi 4

1. Tæ chøc thùc hiÖn 4

1.1. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c BØ 4

1.2. Thùc hiÖn ®Ò tµi phÝa viÖt nam 4

1.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ hîp t¸c ViÖt Nam - BØ 6

2. Ph−¬ng ph¸p thiÕt lËp c¬ së d÷ liÖu GIS cho qu¶n lý tæng hîp ®íi bê ë cÊp

tØnh vµ khu vùc trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam

6

2.1. Nhu cÇu d÷ liÖu cho qui ho¹ch m«i tr−êng ®íi bê 6

2.2. Tæng qu¸t ph−¬ng ph¸p x©y dùng c¬ së d÷ liÖu GIS cho qu¶n lý tæng

hîp ®íi bê H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh

7

2.3. §¸nh gi¸ c¸c tµi liÖu hiÖn cã vµ bæ sung, cËp nhËt tµi liÖu 7

2.4. X©y dùng cÊu tróc c¬ së d÷ liÖu GIS 7

2.5. Thu thËp d÷ liÖu 9

2.6. Xö lý ¶nh vÖ tinh x©y dùng b¶n ®å chuyªn ®Ò 9

2.7. X©y dùng giao diÖn vµ tiÖn Ých cho ng−êi sö dông 9

2.8. X©y dùng m« h×nh cho qu¶n lý vµ qui ho¹ch m«i tr−êng 9

3. C¸c kÕt qu¶ chÝnh cña ®Ò tµi 11

3.1. KÕt qu¶ t¨ng c−êng n¨ng lùc 11

3.2. S¶n phÈm khoa häc 11

PhÇn II. KÕt qu¶ khoa häc 13

Ch−¬ng 1. Tæng quan 14

I. §iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, hiÖn tr¹ng m«i tr−êng vµ c¸c ho¹t

®éng kinh tÕ khu vùc ven biÓn H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh

14

1. VÞ trÝ ®Þa lý 14

2. §iÒu kiÖn khÝ hËu thñy v¨n 14

2.1. KhÝ hËu 14

2.2. Thñy v¨n s«ng 15

2.3. H¶i v¨n 16

3. §Þa chÊt vµ ®Þa mao 16

3.1. §Þa chÊt khu vùc 16

3.2. §Þa m¹o 17

4. C¸c hÖ sinh th¸i c¬ b¶n 17

4.1. HÖ sinh th¸i rõng m−a nhiÖt ®íi 17

4.2. HÖ sinh th¸i ®ång ruéng - d©n c− 18

4.3. HÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n−íc 18

4.4. HÖ sinh th¸i r¹n san h« 18

4.5. HÖ sinh th¸i biÓn n«ng ven bê 18

5. Tµi nguyªn 18

5.1. Tµi nguyªn kho¸ng s¶n 19

5.2. Tµi nguyªn tù nhiªn kh¸c 19

6. M«i tr−êng 20

6.1. M«i tr−êng kh«ng khÝ 20

6.2. M«i tr−êng n−íc 20

6.3. M«i tr−êng trÇm tÝch biÓn vµ ven bê 21

7. Kinh tÕ, x· héi 22

7.1. D©n sè vµ lao ®éng 22

7.2. §Êt ®ai vµ c¬ cÊu sö dông ®Êt 22

7.3. Ngµnh nghÒ chñ yÕu 24

7.4. C¬ së h¹ tÇng chñ yÕu 25

7.5. V¨n hãa, x· héi 26

7.6. Møc sèng 26

II. HiÖn tr¹ng vµ ®Þnh h−íng sö dông viÔn th¸m vµ GIS trong nghiªn cøu vµ

quy ho¹ch m«i tr−êng ven biÓn

27

1. TiÕp cËn qu¶n lý tæng hîp vïng bê biÓn 27

1.1. TiÕp cËn QLTH vïng bê biÓn ViÖt Nam 27

1.2. Thùc tÕ ë H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh 28

2. Qui ho¹ch m«i tr−êng vµ nhu cÇu sö dông hÖ th«ng tin ®Þa lý 29

2.1. Kh¸i l−îc vÒ qui ho¹ch m«i tr−êng 29

2.2. Nhu cÇu sö dông hÖ th«ng tin ®Þa lý trong quy ho¹ch vµ qu¶n lý m«i

tr−êng

30

3. øng dông viÔn th¸m vµ hÖ th«ng tin ®Þa lý cho nghiªn cøu ®íi bê ë ViÖt

Nam

31

3.1. TiÕp cËn sö dông t− liÖu vµ c«ng nghÖ kh«ng gian trong quy ho¹ch

m«i tr−êng vµ QLTH ®íi bê biÓn ë ViÖt Nam

31

3.2. §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu GIS vïng bê biÓn 34

Ch−¬ng 2. Lång ghÐp d÷ liÖu GIS cña hai phÝa ®èi t¸c ViÖt - BØ vµ kh¶ n¨ng sö

dông trong qui ho¹ch vµ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc

37

1. Lång ghÐp c¸c kÕt qu¶ cña ®èi t¸c BØ vµo CSDL GIS 37

1.1. Tãm t¾t kÕt qu¶ x©y dùng CSDL GIS cña ®èi t¸c BØ 37

1.2. Kh¶o s¸t vµ phèi hîp c¸c CSDL GIS thµnh phÇn vµo CSDL chung 38

2. Kh¶ n¨ng sö dông GIS trong qui ho¹ch vµ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc

vïng ven biÓn

40

2.1. C¸c kh¸i niÖm vÒ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc vµ ®¸nh gi¸ t¸c

®éng tÝch dån

40

2.2. Kh¶ n¨ng sö dông hÖ th«ng tin ®Þa lý (GIS) trong quy ho¹ch vµ ®¸nh

gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc

41

2.3. GIS øng dông trong ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®¸nh gia m«i tr−êng

chiÕn l−îc (§MC)

42

3. øng dông GIS trong qui ho¹ch qu¶n lý m«i tr−êng ë ven biÓn H¶i Phßng -

Qu¶ng Ninh

46

3.1. øng dông GIS trong ph©n tÝch biÕn ®éng líp phñ vµ sö dông ®Êt,

®ãng gãp cho §MC chung thµnh phè H¹ Long

46

3.2. CSDL GIS phôc vô qu¶n lý tæng hîp ®íi bê §å S¬n - C¸t Bµ - H¹

Long

46

3.3. CSDL GIS phôc vô qui ho¹ch vµ qu¶n lý m«i tr−êng vïng bê biÓn

H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh

47

Ch−¬ng 3. X©y dùng vµ khai th¸c c¬ së d÷ liÖu GIS phôc vô qui ho¹ch m«i

tr−êng bÒn v÷ng vïng ven biÓn H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh

51

1. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu GIS 51

1.1. Xö lý ¶nh vÖ tinh x©y dùng b¶n ®å chuyªn ®Ò 51

1.2. X©y dùng c¬ së d÷ liÖu cho qui ho¹ch m«i tr−êng 65

2. Khai th¸c c¬ së d÷ liÖu GIS 71

2.1. X©y dùng giao diÖn, b¶n ®å chuyªn ®Ò 71

2.2. §¸nh gi¸ biÕn ®éng sö dông ®Êt khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long 71

2.3. Nghiªn cøu ®Þa ®éng lùc khu vùc C¸t H¶i 74

2.4. §¸nh gi¸ m«i tr−êng chiÕn l−îc khu vùc H¹ Long 80

2.5. X©y dùng m« h×nh GIS nguy c¬ « nhiÔm vÞnh H¹ Long 85

KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 95

1. KÕt luËn 95

2. KhuyÕn nghÞ 96

Tµi liÖu tham kh¶o 97

Phô lôc 106

Danh môc b¶ng

Trang

B¶ng 1.1. VËn tèc giã trung b×nh (V, m/s) vµ h−íng thÞnh hµnh (α) 15

B¶ng 1.2. HÖ sè tÝch lòy (Tt/l) cña 6 kim lo¹i nÆng trong trÇm tÝch ven bê H¶i

Phßng - Qu¶ng Ninh

21

B¶ng 1.2. §Æc tr−ng d©n sè c¸c huyÖn, thÞ x· vµ thµnh phè ven biÓn H¶i Phßng -

Qu¶ng Ninh n¨m 1998

22

B¶ng 1.4. §Æc tr−ng lao ®éng c¸c huyÖn, thÞ x· vµ thµnh phè ven biÓn h¶i Phßng -

Qu¶ng Ninh n¨m 1998

22

B¶ng 1.5. DiÖn tÝch ®Êt tù nhiªn c¸c huyÖn, thÞ x· vµ thµnh phè ven biÓn H¶i

Phßng - Qu¶ng Ninh n¨m 1998

23

B¶ng 1.6. T×nh h×nh sö dông ®Êt (%) cña c¸c huyÖn, thÞ H¶i Phßng ®Õn th¸ng

12/1996

24

B¶ng 1.7. T×nh h×nh sö dông ®Êt (%) cña mét sè huyÖn, thÞ Qu¶ng Ninh ®Õn th¸ng

12/1996

24

B¶ng 1.8. C¬ cÊu (%) GDP cña H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh n¨m 1998 25

B¶ng 1.9. B×nh qu©n thu nhËp th¸ng cña lao ®éng trong khu vùc nhµ n−íc do ®Þa

ph−¬ng qu¶n lý trong thêi gian 1995 - 1998 cña H¶i Phßng vµ Qu¶ng

Ninh

26

B¶ng 1.10. Mét sè chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®êi sèng nh©n d©nven biÓn tØnh Qu¶ng Ninh

n¨m 1998

27

B¶ng 1.11. C¸c øng dông viÔn th¸m vµ GIS cho nghiªn cøu biÓn vµ d¶i ven biÓn ë

ViÖt Nam

33

B¶ng 1.12. Danh môc c¸c c¬ së d÷ liÖu GIS biÓn hiÖn cã t¹i c¸c c¬ quan cña ViÖt

Nam

36

B¶ng 2.1. Danh s¸ch c¸c líp d÷ liÖu ®−îc x©y dùng cña c¸c ®èi t¸c BØ 38

B¶ng 2.2. B¶n ®å chuyªn ®Ò thµnh lËp tõ CSDL phôc vô nghiªn cøu tæng hîp ®íi

bê vïng §å S¬n - C¸t Bµ - H¹ Long

47

B¶ng 2.3. C¸c líp th«ng tin chÝnh trong CSDL GIS do phÝa ViÖt Nam thùc hiÖn 48

B¶ng 3.1. DiÖn tÝch c¸c ®èi t−îng ®Êt phñ vµ sö dông ®Êt khu vùc ven biÓn H¶i

Phßng - Qu¶ng Ninh n¨m 2000 vµ H¶i Phßng - H¹ Long n¨m 1995

(gi¶i ®o¸n b»ng m¾t)

54

B¶ng 3.2. DiÖn tÝch ®Çm nu«i vµ rõng ngËp mÆn theo c¸c x· khu vùc §×nh Vò -

C¸t H¶i - Phï ong n¨m 1994 vµ 2000

56

B¶ng 3.3. Gi¸ trÞ hµm l−îng trÇm tÝch l¬ löng kh¶o s¸t tõ ¶nh vÖ tinh 58

B¶ng 3.4. DiÖn tÝch c¸c ®¬n vÞ m«i tr−êng ®Þa chÊt n¨m 1995 vµ n¨m 2000 63

B¶ng 3.5. Nguån tµi liÖu b¶n ®å 65

B¶ng 3.6. Nguån tµi liÖu ¶nh vÖ tinh 67

B¶ng 3.7. BiÕn ®éng rõng ngËp mÆn 1995 - 2000 khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long 72

B¶ng 3.8. BiÕn ®éng diÖn tÝch ®Çm nu«i theo c¸c x· khu vùc §×nh Vò - C¸t H¶i -

Phï long n¨m 1994 vµ 2000

74

B¶ng 3.9. C¸c kÞch b¶n ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña quy ho¹ch tæng thÓ 81

B¶ng 3.10. Quy ho¹ch t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn vïng duyªn h¶i vµ ®Êt tù nhiªn 83

B¶ng 3.11. DiÖn tÝch c¸c nhãm ®èi t−îng m«i tr−êng bÞ t¸c ®éng theo c¸c kÞch

b¶n

84

B¶ng 3.12. Møc ph©n møc c¸c th«ng sè « nhiÔm 88

B¶ng 3.13. Kho¶ng (km) c¸ch lÊy vïng ®Öm do ¶nh h−ëng cña c¸c nguån ph¸t

th¶i

89

B¶ng 3.14. Träng sè cho tõng nguån ®èi víi viÖc ph¸t th¶i nhãm chÊt « nhiÔm 93

B¶ng 3.15. Träng sè cho c¸c nhãm chÊt « nhiÔm trong m« h×nh 93

Danh môc h×nh

Trang

H×nh 1: S¬ ®å khu vùc triÓn khai ®Ò tµi H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh 3

H×nh 2. S¬ ®å tæng qu¸t ph−¬ng ph¸p x©y dùng c¬ së d÷ liÖu GIS cho qui ho¹ch

m«i tr−êng ®íi bê H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh

8

H×nh 3. S¬ ®å cÊu tróc d÷ liÖu 10

H×nh 1.1. Néi dung c¬ b¶n cña tæng quan m«i tr−êng vïng bê biÓn §å S¬n - C¸t

Bµ - H¹ Long

29

H×nh 2.1. S¬ ®å phèi hîp c¸c CSDL thµnh phÇn 40

H×nh 3.1. B¶n ®å hiÖn tr¹ng líp phñ vµ sö dông ®Êt n¨m 1995 khu vùc H¶i Phßng

- H¹ Long

53

H×nh 3.2. B¶n ®å hiÖn tr¹ng líp phñ vµ sö dông ®Êt n¨m 2000 khu vùc H¶i Phßng

- H¹ Long

53

H×nh 3.3.B¶n ®å ph©n bè ®Çm nu«i thñy s¶n n¨m 1994 55

H×nh 3.4.B¶n ®å ph©n bè ®Çm nu«i thñy s¶n n¨m 2000 55

H×nh 3.5.B¶n ®å ph©n bè ®Çm nu«i thñy s¶n vµ thùc vËt ngËp mÆn n¨m 2001 55

H×nh 3.6. Quan hÖ gi÷a hµm l−îng trÇm tÝch l¬ löng ®o ®¹c thùc tÕ vµ kÕt qu¶ tÝnh

to¸n tõ ¶nh vÖ tinh

59

H×nh 3.7. Ph©n bè hµm l−îng trÇm tÝch l¬ löng vïng cöa s«ng B¹ch §»ng tÝnh

to¸n tõ ¶nh Landsat ETM thu ngµy 31 th¸ng 8 n¨m 2002

60

H×nh 3.8. B¶n ®å m«i tr−êng ®Þa chÊt vïng cöa s«ng B¹ch §»ng n¨m 1995 64

H×nh 3.9. B¶n ®å m«i tr−êng ®Þa chÊt vïng cöa s«ng B¹ch §»ng n¨m 2000 64

H×nh 3.10. S¬ ®å cÊu tróc thø bËc c¸c th− môc cña c¬ së d÷ liÖu GIS 68

H×nh 3.11. Giao diÖn s¬ ®å kh¶o s¸t vµ liªn kÕt víi ¶nh thùc tÕ 69

H×nh 3.12. Giao diÖn b¶n ®å chuyªn ®Ò víi truy vÊn th«ng tin 69

H×nh 3.13. Giao diÖn b¶n ®å chuyªn ®Ò vµ th«ng d÷ liÖu 70

H×nh 3.14. Giao diÖn Layout víi chó gi¶i cho viÖc in Ên b¶n ®å, atlas 70

H×nh 3.15. B¶n ®å biÕn ®éng rõng ngËp mÆn khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long 73

H×nh 3.16. ¶nh m¸y bay n¨m 1952 78

H×nh 3.17. ¶nh m¸y bay n¨m 1992 78

H×nh 3.18. ¶nh SPOT n¨m 1994 78

H×nh 3.19. ¶nh IKONOS n¨m 2000 79

H×nh 3.20. VÞ trÝ ®−êng bê c¸c n¨m 1965, 1989 vµ 2000 79

H×nh 3.21. BiÓu ®å dù ®o¸n diÖn tÝch c¸c ®èi t−îng tù nhiªn bÞ t¸c ®éng theo c¸c

kÞch b¶n quy ho¹ch

84

H×nh 3.22. Ph©n møc hiÖn tr¹ng chÊt l−îng n−íc vÞnh H¹ Long mïa m−a n¨m

1998

90

H×nh 3.23. S¬ ®å c¸c nguån « nhiÔm khu vùc vÞnh H¹ Long 91

H×nh 3.24. Ph©n vïng nguy c¬ « nhiÔm vÞnh H¹ Long 92

Danh môc tõ viÕt t¾t

BOD5 Nhu cÇu «xy sinh häc

COD Nhu cÇu «xy hãa häc

CSDL C¬ së d÷ liÖu

DO Hàm l−îng «xy hßa tan

§MC §¸nh gi¸ m«i tr−êng chiến l−îc

§NN §Êt ngËp n−íc

GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi

GIS Geographic information System (HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý)

H. HuyÖn

HCBVTV Hãa chất bảo vÖ thùc vËt

HDH H¶i d−¬ng häc

HP H¶i Phßng

HST HÖ sinh th¸i

HTTĐL HÖ th«ng tin ®Þa lý

KTH§ Kiến t¹o hiÖn ®¹i

PCA Principal Component Analysis (Ph©n tÝch thành phÇn c¬ b¶n)

QHTT Quy ho¹ch tæng thÓ

QLTH Qu¶n lý tæng hîp

UNEP Ch−¬ng tr×nh m«i tr−êng Liªn hiÖp quèc

RNM Rõng ngËp mÆn

SQL Structure Query Language (Ng«n ng÷ c¬ së d÷ liÖu)

T§TD T¸c ®éng tÝch dån

TKT T©n kiÕn t¹o

TP. Thành phè

TSS Tæng Hàm l−îng vËt chÊt l¬ löng

TX. ThÞ x·

VBHP-QN Ven bê H¶i Phßng Qu¶ng Ninh

§Ò tµi: ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý vµ kÕt hîp øng dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch m«i

tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh ven biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh

Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng, 246 §µ N½ng, H¶i Phßng, Tel: 031-761523, Fax: 031-761521 1

Më ®Çu

HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý (GIS) ngµy nay ®ang ®−îc sö dông réng r·i trong c¸c

lÜnh vùc nghiªn cøu vµ qu¶n lý, ®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ khi kÕt hîp víi c¸c t− liÖu viÔn

th¸m vµ sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, GIS ®· ®−îc sö

dông ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së d÷ liÖu vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng còng nh−

d©n c−, kinh tÕ - x· héi, v.v. Víi sù ph¸t triÓn nhanh cña c«ng nghÖ th«ng tin, GIS ®ang

dÇn ®−îc ph¸t triÓn vµ øng dông réng r·i. §Æc biÖt mét sè bé ngµnh nh− Bé khoa häc,

C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Trung t©m Khoa

häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia, víi sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ hîp

t¸c song ph−¬ng ®· ®−a GIS, kÕt hîp viÔn th¸m vµo øng dông trong c¸c lÜnh vùc ho¹t

®éng cña m×nh, chñ yÕu khai th¸c chøc n¨ng qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu.

Sù ph¸t triÓn kh¸ nhanh trong viÖc øng dông GIS vµ viÔn th¸m ë n−íc ta l¹i tËp

trung chñ yÕu vµo c¸c ®èi t−îng trªn lôc ®Þa nh− nghiªn cøu quy ho¹ch, qu¶n lý rõng,

®« thÞ, sö dông ®Êt, nghiªn cøu ®Þa chÊt, v.v. Trong khi ®ã trong lÜnh vùc nghiªn cøu sö

dông c¸c chøc n¨ng cña GIS phôc vô nghiªn cøu, qu¶n lý, gi¸m s¸t, c¶nh b¸o ë vïng

biÓn vµ ven biÓn th× míi chØ ë b−íc khëi ®Çu. Do vËy viÖc x©y dùng n¨ng lùc, c¬ së vËt

chÊt kü thuËt còng nh− ®µo t¹o nh©n lùc th«ng qua thùc tiÔn còng nh− hîp t¸c quèc tÕ

®Ó tiÕp thu nhanh c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ mét nhu cÇu hÕt søc cÊp b¸ch.

Vïng bê biÓn H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh lµ khu vùc n»m ë hai ®Ønh trong tam

gi¸c ph¸t triÓn kinh tÕ phÝa b¾c, ®a d¹ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, nh¹y c¶m vÒ m«i

tr−êng sinh th¸i, ®ång thêi còng ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng ph¸t triÓn cña con

ng−êi. §Ó tiÕn tíi môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong khu vùc th× viÖc thiÕt lËp hÖ thèng

th«ng tin ®Þa lý cho vïng nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng

®· thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c ®Ò tµi t¹i khu vùc nh− M«i tr−êng ®Þa chÊt H¶i Phßng (1990-

1993), ChÊt l−îng n−íc vÞnh H¹ Long (1994-1995), Qu¶n lý tæng hîp ®íi bê (1996-

2000). C¸c tµi liÖu thùc hiÖn bëi c¸c ®Ò tµi nµy hiÖn cßn ®ang ®−îc l−u tr÷ d−íi d¹ng

b¶n ®å vµ b¶n in. ViÖc chuyÓn c¸c tµi liÖu nµy vµo CSDL GIS ®Ó khai th¸c lµ cÇn thiÕt.

Th¸ng 4 n¨m 1999 Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ViÖt Nam vµ Bé

ChÝnh s¸ch Khoa häc V−¬ng quèc BØ ®· ký b¶n ghi nhí vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn trong

khoa häc vµ c«ng nghÖ trong ®ã cã dù ¸n mang tªn " H×nh thµnh hÖ thèng th«ng tin ®Þa

lý phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¸c tØnh ven biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh". TiÕp theo

tinh thÇn ®ã Tho¶ thuËn hîp t¸c ®· ®−îc ký kÕt ngµy 1 th¸ng 3 n¨m 2000 gi÷a Khoa

Sinh th¸i Nh©n v¨n, §¹i häc Tù do Bruxel, BØ vµ c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam thuéc Trung t©m

Khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia gåm Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i

Phßng - c¬ quan ®iÒu phèi dù ¸n, ViÖn §Þa lý vµ ViÖn §Þa chÊt. Theo tho¶ thuËn nµy

phÝa ViÖt Nam sÏ thùc hiÖn ®Ò tµi cã tªn “ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin

®Þa lý vµ kÕt hîp øng dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch m«i tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh

ven biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh”. C¸c c¬ quan phÝa viÖt Nam ®· tr×nh ®Ò c−¬ng ®Ò

tµi hîp t¸c lªn Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ®Ó xin vèn ®èi øng vµ ®−îc phª

duyÖt vµo quÝ 3 n¨m 2001.

Môc tiªu l©u dµi cña ®Ò tµi lµ t¨ng c−êng n¨ng lùc vÒ thiÕt bÞ vµ con ng−êi cho

Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng trong øng dông GIS cho thiÕt lËp vµ qu¶n lý c¬

së d÷ liÖu. C¸c môc tiªu cô thÓ gåm:

§Ò tµi: ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý vµ kÕt hîp øng dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch m«i

tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh ven biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh

Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng, 246 §µ N½ng, H¶i Phßng, Tel: 031-761523, Fax: 031-761521 2

• Cã ®−îc hÖ ph−¬ng ph¸p thiÕt lËp c¬ së d÷ liÖu GIS cho qu¶n lý tæng hîp ®íi bê

ë cÊp tØnh vµ khu vùc trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam.

• ThiÕt lËp vµ thùc hµnh qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu GIS tõ c¸c d÷ liÖu tÝch luü ®−îc tõ

c¸c nghiªn cøu vÒ biÓn vµ ®íi bê thu thËp ®−îc trong nhiÒu n¨m cña Ph©n viÖn

H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng vµ c¸c viÖn nghiªn cøu kh¸c ®· tõng ®−îc qu¶n lý

trªn b¶n in.

• X©y dùng m« h×nh GIS phôc vô cho môc tiªu qui ho¹ch m«i tr−êng bÒn v÷ng ë

mét sè khu vùc träng ®iÓm thuéc H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh.

Sau khi cã quyÕt ®Þnh phª duyÖt cña nhµ n−íc, ®Ò tµi ®· ®−îc tæ chøc thùc hiÖn

c¸c néi dông theo ®Ò c−¬ng nh− x©y dùng kÕ ho¹ch chi tiÕt, thµnh lËp ban chñ nhiÖm

®Ò tµi, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®èi t¸c vµ triÓn khai c¸c nhiÖm vô cña ®Ò tµi.

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi gåm 3 thµnh viªn ®· ®−îc thµnh lËp vµ ®iÒu hµnh c¸c

nhiÖm vô triÓn khai kÕ ho¹ch ®Ò tµi cã hiÖu qu¶. Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi gåm:

Chñ nhiÖm: ThS. TrÇn V¨n §iÖn

Phã chñ nhiÖm: ThS. TrÇn §×nh L©n

Th− ký: TS. §inh V¨n Huy

§Ò tµi ®· thµnh lËp nhãm chuyªn gia tõ c¸c c¬ quan chñ tr× Ph©n viÖn H¶i d−¬ng

häc t¹i H¶i Phßng vµ c¸c c¬ quan phèi hîp chÝnh thùc hiÖn ®Ò tµi ViÖn §Þa lý vµ ViÖn

§Þa chÊt. TiÕn hµnh héi th¶o triÓn khai ®Ò tµi víi c¸c thµnh viªn tham gia ®Ò tµi. TiÕn

hµnh giao nhiÖm vô cho c¸c c¬ quan phèi hîp chÝnh.

§Ò tµi ®· thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®èi t¸c víi BØ nh− tiÕn hµnh c¸c thñ tôc cho

c¸c chuyªn gia BØ vµo kh¶o s¸t vµ tæ chøc héi th¶o ë ViÖt Nam, cö ng−êi cïng tham

gia víi c¸c chuyªn gia BØ kh¶o s¸t khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long, tæ chøc 3 cuéc häp

vµ 1 héi th¶o víi dù ¸n ®èi t¸c phÝa BØ, tiÕp nhËn vµ khai th¸c tµi liÖu ¶nh vÖ tinh vµ c¬

së d÷ liÖu GIS ®−îc chuyÓn giao tõ dù ¸n ®èi t¸c phÝa BØ.

Do kinh phÝ ®−îc duyÖt cña ®Ò tµi (500 triÖu ®ång) bÞ c¾t gi¶m nhiÒu so víi ®Ò

c−¬ng ®Ò ra (chØ b»ng 40% kinh phÝ dù kiÕn), nªn mét sè néi dung c«ng viÖc cña ®Ò tµi

ph¶i thay ®æi. Do ®ã khèi l−îng thùc hiÖn mét sè néi dung c«ng viÖc ®−îc gi¶m bít ®Ó

phï hîp víi kinh phÝ ®−îc phª duyÖt nh− bá néi dung tham quan thùc tËp kÌm cÆp thùc

tiÔn ë BØ, gi¶m bít khèi l−îng c«ng viÖc cña c¸c néi dung kh¸c nh− tËp huÊn, thùc ®Þa

bæ sung, thu thËp vµ xö lý sè liÖu ®−a vµo c¬ së d÷ liÖu GIS còng nh− x©y dùng c¸c kÕt

qu¶ ®Çu ra tõ c¬ së d÷ liÖu GIS.

Dù ¸n ®· tiÕn hµnh x©y dùng b¸o c¸o tæng kÕt c¸c nhiÖm vô vµ kÕt qu¶ khoa häc

thu ®−îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Néi dung b¸o c¸o tæng kÕt gåm hai phÊn chÝnh:

PhÇn 1. Tæ chøc thùc hiÖn vµ c¸c kÕt qu¶ cña dù ¸n

PhÇn 2. KÕt qu¶ khoa häc

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cña Bé

Khoa häc vµ C«ng NghÖ, Trung t©m Khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc gia, Ph©n

viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng. Chóng t«i còng xin c¶m ¬n sù hîp t¸c quÝ b¸u cña

c¸c ®¬n vÞ ViÖn §Þa lý, ViÖn §Þa chÊt, ViÖn ®iÒu tra vµ Qui ho¹ch rõng, ViÖn ThiÕt kÕ

vµ Qui ho¹ch n«ng nghiÖp, Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i Hµ Néi ®· cïng chóng t«i thùc

hiÖn dù ¸n cã hiÖu qu¶. Chóng t«i xin c¸m ¬n c¸c c¬ quan ®èi t¸c phÝa BØ nh− §¹i häc

Tù do Bruxel, §¹i häc Gent, §¹i häc Gembloux, §¹i häc Liege ®· cïng chóng t«i thùc

hiÖn c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c trao ®æi khoa häc theo tháa thuËn.

§Ò tµi: ThiÕt lËp, sö dông c¬ së d÷ liÖu hÖ th«ng tin ®Þa lý vµ kÕt hîp øng dông viÔn th¸m phôc vô qui ho¹ch m«i

tr−êng bÒn v÷ng c¸c tØnh ven biÓn H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh

Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng, 246 §µ N½ng, H¶i Phßng, Tel: 031-761523, Fax: 031-761521 4

PhÇn 1.

Tæ chøc thùc hiÖn vµ c¸c kÕt qu¶ cña ®Ò tµi

1. Tæ chøc thùc hiÖn

1.1. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan ®èi t¸c BØ

- TiÕn hµnh c¸c thñ tôc cho c¸c chuyªn gia BØ vµo kh¶o s¸t vµ tæ chøc héi th¶o ë

ViÖt Nam. §· lµm thñ tôc cho 2 ®oµn chuyªn gia vµo tiÕn hµnh kh¶o s¸t khãa gi¶i ®o¸n

¶nh vÖ tinh, 3 lÇn chuyªn gia vµo häp vµ lµm viÖc víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam, 1 lÇn vµo

héi th¶o khoa häc c¸c kÕt qu¶ cña ®Ò tµi.

- Cö ng−êi cïng tham gia víi c¸c chuyªn gia BØ kh¶o s¸t khu vùc H¶i Phßng -

H¹ Long.

- Tæ chøc 3 cuéc häp vµ 1 héi th¶o trong ®Ò tµi ®èi t¸c cña phÝa BØ

- TiÕp nhËn vµ khai th¸c c¸c tµi liÖu ¶nh vÖ tinh vµ c¬ së d÷ liÖu GIS ®−îc

chuyÓn giao tõ ®Ò tµi ®èi t¸c phÝa BØ.

1.2. Thùc hiÖn ®Ò tµi phÝa ViÖt Nam

1.2.1. Thµnh lËp ban chñ nhiÖm ®Ò tµi

- Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi gåm 3 thµnh viªn ®· ®−îc thµnh lËp sau khi cã quyÕt

®Þnh phª duyÖt ®Ò tµi cña Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng. Ban chñ nhiÖm ®Ò

tµi ®iÒu hµnh c¸c nhiÖm vô triÓn khai kÕ ho¹ch ®Ò tµi cã hiÖu qu¶.

1.2.2. Thµnh lËp nhãm chuyªn gia

- §· thµnh lËp nhãm chuyªn gia tõ Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng vµ

c¸c c¬ quan phèi hîp chÝnh thùc hiÖn ®Ò tµi ViÖn §Þa lý vµ ViÖn §Þa chÊt.

- §· tiÕn hµnh héi th¶o triÓn khai ®Ò tµi víi c¸c thµnh viªn tham gia ®Ò tµi.

- §· tiÕn hµnh giao nhiÖm vô cho c¸c c¬ quan phèi hîp chÝnh.

1.2.3. Kh¶o s¸t thùc ®Þa

- §Ò tµi ®· tiÕn hµnh 2 ®ît kh¶o s¸t vÒ hiÖn tr¹ng líp phñ vµ qu¶n lý tµi nguyªn

n−íc khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long cïng c¸c chuyªn gia BØ.

- §Ò tµi ®· tiÕn hµnh 1 ®ît kh¶o s¸t thùc ®Þa khu vùc H¶i Phßng - H¹ Long vµ 1

®ît kh¶o s¸t khu vùc CÈm Ph¶ - Mãng C¸i phôc vô viÖc lËp kho¸ gi¶i ®o¸n ¶nh vÖ tinh

thµnh lËp b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ hiÖn tr¹ng nu«i trång thuû s¶n.

1.2.4. Thu thËp tµi liÖu

- §Ò tµi ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra d÷ liÖu trong Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i

Phßng vµ c¸c c¬ quan kh¸c.

- §· tiÕn hµnh mua b¶n ®å nÒn UTM 1:50 000 cho toµn vïng.

- §· tiÕn hµnh hîp ®ång thu thËp d÷ liÖu hiÖn cã tõ c¸c c¬ quan kh¸c vµ trong

Ph©n viÖn.

1.2.5. Ph©n tÝch gi¶i ®o¸n ¶nh vÖ tinh