Thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của sinh viên Đại học Thái Nguyên

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

–––––––––––––––––

NGUYỄN THỊ ÚT SÁU

THÍCH ỨNG VỚI HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ CỦA SINH VIÊN

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Tâm lý học chuyên ngành

Mã số: 62 31 80 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HỮU THỤ

HÀ NỘI - 2013

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và

kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa ai công bố trong bất kì công

trình nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Út Sáu

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Học viện Khoa học Xã hội - Viện Hàn

lâm Khoa học Xã hội Việt Nam; Phòng Đào tạo; Khoa Tâm lý học - Học viện Khoa

học Xã hội - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam; Viện Tâm lý học - Viện

Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và các nhà khoa học đã giúp đỡ và tạo mọi

điều kiện để tôi hoàn thành công trình nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Nguyễn Hữu Thụ,

ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực

hiện luận án.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm Khoa Tâm lý -

Giáo dục, Phòng Đào tạo, Phòng Thanh tra - Khảo thí và Đảm bảo chất lƣợng giáo

dục, Phòng Công tác học sinh - sinh viên, các giảng viên và các em sinh viên Trƣờng

Đại học sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên đã động viên, tạo điều kiện để tôi hoàn

thành luận án. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng Đào

tạo, Phòng Thanh tra - Khảo thí và Đảm bảo chất lƣợng giáo dục, Phòng Công tác

học sinh - sinh viên; giảng viên và sinh viên Trƣờng Đại học Nông Lâm - Đại học

Thái Nguyên; Trƣờng Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông - Đại học Thái

Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ để tôi tổ chức nghiên cứu thực tiễn của luận án.

Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, ngƣời thân, các bạn đồng

nghiệp, những ngƣời luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ về mọi mặt để tôi có

thể hoàn thành công việc nghiên cứu của mình.

Hà Nội, tháng 10 năm 2013

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Út Sáu

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC ............................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................v

DANH MỤC CÁC BẢNG.........................................................................................vi

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH..................................................................... viii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................................2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................................3

4. Đối tƣợng nghiên cứu..............................................................................................3

5. Khách thể nghiên cứu..............................................................................................3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu..................................................................................3

7. Giả thuyết khoa học ................................................................................................4

8. Các phƣơng pháp nghiên cứu..................................................................................4

9. Đóng góp mới của luận án ......................................................................................4

10. Cấu trúc của luận án..............................................................................................5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÍCH ỨNG, THÍCH ỨNG VỚI

HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ....................6

1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu thích ứng, thích ứng với hoạt động học tập ..............6

1.1.1. Nghiên cứu về thích ứng của con ngƣời nói chung.............................................. 6

1.1.2. Nghiên cứu thích ứng với hoạt động học tập ........................................................ 9

1.2. Lý luận về thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của

sinh viên ...........................................................................................................19

1.2.1. Thích ứng................................................................................................................. 19

1.2.2. Hoạt động học tập theo học chế tín chỉ................................................................ 23

1.3. Biểu hiện và mức độ thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín

chỉ của sinh viên ...............................................................................................38

1.3.1. Các mặt biểu hiện thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ

của sinh viên...................................................................................................... 38

1.3.2. Mức độ thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của

sinh viên ............................................................................................................ 47

iv

1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng tới thích ứng với hoạt động học tập theo học chế

tín chỉ của sinh viên..........................................................................................50

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1............................................................................................53

CHƢƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................55

2.1. Vài nét về địa bàn và khách thể nghiên cứu ......................................................55

2.2. Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................59

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2............................................................................................72

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN......................................73

3.1. Thực trạng thích ứng của sinh viên Đại học Thái Nguyên với hoạt động học tập

theo học chế tín chỉ.............................................................................................. 75

3.1.1. Thích ứng của sinh viên Đại học Thái Nguyên với hoạt động học tập

theo học chế tín chỉ thể hiện qua nhận thức .................................................. 73

3.1.2. Thích ứng của sinh viên với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ

đƣợc biểu hiện trên mặt thái độ....................................................................... 89

3.1.3. Thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của sinh viên Đại

học Thái Nguyên đƣợc biểu hiện trên mặt hành động ................................. 99

3.1.4. Mối quan hệ giữa các mặt biểu hiện của thích ứng với hoạt động học

tập theo học chế tín chỉ của sinh viên Đại học Thái Nguyên .................... 116

3.1.5. Đánh giá chung thích ứng với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ

của sinh viên Đại học Thái Nguyên.............................................................. 114

3.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thích ứng của sinh viên Đại học Thái Nguyên

với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ.....................................................120

3.3. Thích ứng với hoạt động học tập theo tín chỉ của sinh viên Đại học Thái

Nguyên qua phân tích một số trƣờng hợp điển hình ......................................123

3.4. Đề xuất biện pháp Tâm lý - Giáo dục nâng cao khả năng thích ứng với

hoạt động học tập theo học chế tín chỉ cho sinh viên ĐH Thái Nguyên........128

3.5. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................131

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3..........................................................................................140

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..............................................................................141

1. Kết luận ...............................................................................................................141

2. Kiến nghị.............................................................................................................142

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................144

v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Xin đọc là

ĐHTN Đại học Thái Nguyên

ĐHSP Đại học Sƣ phạm

ĐHNL Đại học Nông Lâm

ĐHCNTT&TT Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông

ĐH Đại học

HĐHT Hoạt động học tập

HCTC Học chế tín chỉ

SV Sinh viên

GV Giảng viên

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Phân loại mẫu nghiên cứu ........................................................................58

Bảng 3.1: Nhận thức về bản chất phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ của sinh viên........73

Bảng 3.2: Nhận thức của sinh viên về đặc trƣng của phƣơng thức đào tạo

theo tín chỉ....................................................................................................75

Bảng 3.3: Nhận thức của sinh viên về mức độ quan trọng và yêu cầu của các

hành động học tập theo học chế tín chỉ........................................................77

Bảng 3.4: Nhận thức của sinh viên về tác dụng của phƣơng thức đào tạo theo

tín chỉ đối với ngƣời học ..............................................................................82

Bảng 3.5: Nhận thức của sinh viên về các nhiệm vụ khi học tập học chế tín chỉ.........84

Bảng 3.6: Mức độ chủ động của sinh viên thực hiện các hành động học

tập theo tín chỉ ............................................................................................89

Bảng 3.7: Cảm xúc của sinh viên thực hiện các hành động học tập theo tín chỉ..........92

Bảng 3.8: Mức độ hài lòng của sinh viên khi tham gia học tập theo học chế tín chỉ.......93

Bảng 3.9: Mức độ tích cực của sinh viên góp phần chuyển đổi sang học chế tín chỉ..........95

Bảng 3.10: Kết quả hành động xây dựng kế hoạch học tập của sinh viên................99

Bảng 3.11: Kết quả hành động thực hiện giờ học lý thuyết của sinh viên..............102

Bảng 3.12: Kết quả hành động thực hiện giờ thảo luận nhóm của sinh viên..........104

Bảng 3.13: Kết quả hành động thực hiện giờ Xêmina của sinh viên......................105

Bảng 3.14: Kết quả hành động thực hiện giờ thực hành, thực tập, thí nghiệm

của sinh viên...............................................................................................107

Bảng 3.15: Kết quả hành động thực hiện giờ tự học, tự nghiên cứu của SV..........110

Bảng 3.16: Kết quả hành động thực hiện giờ kiểm tra, đánh giá theo tín chỉ

của sinh viên...............................................................................................111

Bảng 3.17. Đánh giá chung thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV ĐHTN......116

Bảng 3.18. Mối tƣơng quan giữa thích ứng với kết quả học tập của sinh viên ......119

Bảng 3.19. Mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố tới thích ứng của sinh viên với

hoạt động học tập theo học chế tín chỉ.......................................................120

Bảng 3.20. Thích ứng của sinh viên với hành động xây dựng kế hoạch học

tập trong phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ trƣớc và sau thực nghiệm ......131

vii

Bảng 3.21. Kiểm định T -Test kết quả thích ứng với hành động xây dựng kế

hoạch học tập trƣớc và sau thực nghiệm....................................................132

Bảng 3.22. Thay đổi nhận thức của sinh viên về hành động xây dựng kế

hoạch học tập .............................................................................................132

Bảng 3.23. Kiểm định T - Test nhận thức của SV với hành động xây dựng kế

hoạch học tập trƣớc và sau thực nghiệm....................................................132

Bảng 3.24. Thay đổi thái độ của sinh viên khi xây dựng kế hoạch học tập............133

Bảng 3.25. Kiểm định T - Test kết quả thái độ của sinh viên khi xây dựng kế

hoạch học tập trƣớc và sau thực nghiệm....................................................133

Bảng 3.26. Thay đổi kết quả thực hiện hành động xây dựng kế hoạch học tập

của sinh viên...............................................................................................134

Bảng 3.27. Kiểm định T - Test kết quả thực hiện hành động xây dựng kế

hoạch học tập của SV trƣớc và sau thực nghiệm.......................................134

Bảng 3.28. Thay đổi về thích ứng của sinh viên với hành động Xêmina trong

phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ trƣớc và sau thực nghiệm......................135

Bảng 3.29. Kiểm định T - Test kết quả thích ứng của sinh viên với hành động

Xêmina trƣớc và sau thực nghiệm .............................................................135

Bảng 3.30. Nhận thức của sinh viên về hành động Xêmina trƣớc và sau thực

nghiệm........................................................................................................136

Bảng 3.31. Kiểm định T - Test kết quả nhận thức của sinh viên với hành

động Xêmina trƣớc và sau thực nghiệm ....................................................136

Bảng 3.32. Thái độ của sinh viên khi thực hiện hành động Xêmina trƣớc và

sau thực nghiệm .........................................................................................137

Bảng 3.33. Kiểm định T- Test kết quả thái độ của sinh viên khi thực hiện

hành động Xêmina trƣớc và sau thực nghiệm ...........................................137

Bảng 3.34. Kết quả thực hiện hành động Xêmina trƣớc và sau thực nghiệm.........138

Bảng 3.35. Kiểm định T - Test kết quả hành động Xêmina của sinh viên

trƣớc và sau thực nghiệm...........................................................................138

Bảng 3.36. Kiểm định kết quả thực nghiệm............................................................139

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH

Biểu đồ 3.1: Đánh giá chung nhận thức về phƣơng thức đào tạo theo HCTC

của sinh viên Đại học Thái Nguyên.........................................................86

Biểu đồ 3.2: So sánh nhận thức về phƣơng thức đào tạo theo HCTC của sinh

viên các trƣờng Đại học...........................................................................87

Biểu đồ 3.3: So sánh nhận thức về phƣơng thức đào tạo theo HCTC của sinh

viên các khóa học.....................................................................................88

Biểu đồ 3.4: Đánh giá chung thái độ khi tham gia HĐHT theo HCTC của sinh

viên Đại học Thái Nguyên.......................................................................97

Biểu đồ 3.5: So sánh thái độ khi thực hiện HĐHT theo HCTC của sinh viên

các trƣờng Đại học...................................................................................98

Biểu đồ 3.6: So sánh thái độ thực hiện HĐHT theo HCTC của sinh viên các

khóa học...................................................................................................99

Biểu đồ 3.7: Đánh giá chung kết quả thực hiện các hành động học tập theo

HCTC của sinh viên Đại học Thái Nguyên...........................................112

Biểu đồ 3.8: So sánh kết quả thực hiện các hành động học tập theo HCTC của

sinh viên các trƣờng Đại học .................................................................113

Biểu đồ 3.9: So sánh kết quả thực hiện các hành động học tập theo HCTC của

sinh viên các khóa học...........................................................................114

Biểu đồ 3.10: Đánh giá chung thích ứng với HĐHT theo HCTC của sinh viên

Đại học Thái Nguyên.............................................................................116

Biểu đồ 3.11: So sánh thích ứng với HĐHT theo HCTC của sinh viên các

trƣờng Đại học .......................................................................................118

Biểu đồ 3.12: So sánh thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV các khóa học.....119

Hình 3.1. Mối tƣơng quan giữa các mặt biểu hiện của thích ứng với hoạt động

học tập theo học chế tín chỉ của sinh viên Đại học Thái Nguyên .........115

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Xuất phát từ đòi hỏi các trƣờng đại học (ĐH) phải nhanh chóng thích nghi và

đáp ứng các yêu cầu thực tiễn của xã hội, đồng thời tạo điều kiện cho sinh viên (SV)

phát huy đƣợc năng lực học tập một cách chủ động và hiệu quả nhất, vào năm 1872,

Viện Đại học Harvard đã quyết định thay thế hệ thống chƣơng trình đào tạo theo

niên chế cứng nhắc bằng hệ thống chƣơng trình mềm dẻo cấu thành bởi các môđun

mà mỗi SV có thể lựa chọn một cách linh hoạt. HCTC có triết lý giáo dục là: tôn

trọng và tạo điều kiện thuận lợi cho ngƣời học; ngƣời học là trung tâm của mọi hoạt

động trong nhà trƣờng; chƣơng trình đào tạo đƣợc thiết kế mềm dẻo, linh hoạt để

giáo dục Đại học dễ dàng đáp ứng những nhu cầu luôn luôn biến đổi của thị trƣờng.

Có thể thấy rằng, triết lý giáo dục của HCTC hoàn toàn phù hợp với các định hƣớng

phát triển của giáo dục đại học trong thời gian tới.

Thực tế cho thấy, giáo dục Việt Nam truyền thống đã đóng góp hết sức quan

trọng cho việc phát triển đội ngũ tri thức, các nhà khoa học và nguồn nhân lực nƣớc

nhà. Tuy nhiên mô hình đào tạo theo niên chế đã bộc lộ một số hạn chế cơ bản sau:

chƣa phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong tự học, tự nghiên cứu của

ngƣời học; chƣa thể hiện tính mềm dẻo, linh hoạt, liên thông và hội nhập quốc tế

trong giáo dục và đào tạo…Vì vậy, trƣớc yêu cầu phát triển nguồn nhân lực của xã

hội và hƣớng tới quá trình hội nhập với giáo dục đại học trên thế giới, triển khai đào

tạo theo HCTC là một xu thế phát triển tất yếu của giáo dục ĐH ở Việt Nam.

Tổ chức đào tạo theo HCTC trong giáo dục đại học là chủ trƣơng của ngành

Giáo dục và Đào tạo. Luật Giáo dục 2005 đã ghi rõ: “Chương trình giáo dục được

tổ chức thực hiện theo năm học hoặc theo hình thức tích lũy tín chỉ đối với giáo dục

nghề nghiệp, giáo dục đại học” (Điều 6 mục 4).

Hay nghị quyết của Chính phủ số 14/2005/NQ-CP ngày 02/11/2005 về đổi

mới cơ bản và toàn diện giáo dục Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 cũng đã nêu rõ:

“Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang chế độ đào tạo theo hệ thống tín chỉ,

tạo điều kiện thuận lợi để người học tích lũy kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên

thông, chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nước và ở nước ngoài”.

2

Chuyển đổi sang HCTC không chỉ là giải pháp để nâng cao chất lƣợng đào

tạo mà còn tăng cơ hội việc làm cho SV sau khi tốt nghiệp. HCTC là sự thể hiện

triết lý giáo dục lấy ngƣời học làm trung tâm, tăng tính chủ động của ngƣời học, lấy

đổi mới phƣơng pháp giảng dạy và học tập làm gốc…cho nên nó là một giải pháp

tổng thể để nâng cao chất lƣợng đào tạo và đáp ứng thị trƣờng lao động chất lƣợng

cao. Mục đích của việc tổ chức quá trình đào tạo theo HCTC nhằm kích thích tính

tích cực, chủ động của SV thông qua việc tự xây dựng mục tiêu, kế hoạch học tập,

lựa chọn phƣơng pháp, phƣơng thức học tập, đòi hỏi sinh viên phải tự học cao;

giảng viên (GV) từ ngƣời truyền thụ tri thức sang vai trò thiết kế, tổ chức, hƣớng

dẫn, cố vấn trong học tập. Nhƣ vậy, để HĐHT diễn ra đạt kết quả tốt, SV cần làm

quen và thích ứng với hoạt động học tập theo hình thức mới này.

Nhƣng trên thực tế, khi áp dụng hình thức đào tạo mới, có rất nhiều SV còn

lúng túng khi thực hiện HĐHT theo hình thức đào tạo này, thể hiện: SV chƣa nhận

thức đầy đủ sự ƣu việt của HĐHT theo HCTC nên SV còn băn khoăn, lo lắng,

chƣa tự tin và chƣa chủ động trong quá trình học tập. Nhiều SV chƣa biết đăng ký

môn học theo điều kiện và năng lực của bản thân do đó không hoàn thành đƣợc kế

hoạch học tập đã xây dựng; chƣa biết tự học và thiếu năng động, sáng tạo trong

quá trình học tập nên không hoàn thành đƣợc bài tập hoặc dự án học tập mà giảng

viên đã giao…Chính điều đó đã ảnh hƣởng đến chất lƣợng học tập theo HCTC của

SV. Do vậy, việc nghiên cứu thích ứng với hoạt động học tập (HĐHT) theo

HCTC; chỉ ra những yếu tố ảnh hƣởng đến thích ứng của SV để từ đó chỉ ra những

biện pháp giúp SV thích ứng tốt hơn với HĐHT theo HCTC là một việc làm cần

thiết. Nhƣng qua nghiên cứu, chúng tôi thấy rằng rất ít các công trình nghiên cứu

vấn đề trên và đặc biệt chƣa có công trình nào nghiên cứu thích ứng với HĐHT

theo HHCTC của SV ĐHTN.

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Thích ứng

với hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của sinh viên Đại học Thái Nguyên”.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu lý luận thích ứng; thực trạng biểu hiện, mức độ và các yếu tố ảnh

hƣởng đến thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV ĐHTN, trên cơ sở đó đề xuất

một số biện pháp Tâm lý - Giáo dục nhằm giúp SV ĐHTN thích ứng tốt hơn với

HĐHT theo HCTC.

3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

Đề tài có những nhiệm vụ sau:

3.1. Xây dựng cơ sở lý luận về vấn đề thích ứng và thích ứng với HĐHT theo

HCTC của SV.

3.2. Khảo sát thực trạng biểu hiện, mức độ và các yếu tố ảnh hƣởng đến thích ứng

với HĐHT theo HCTC của SV ĐHTN.

3.3. Đề xuất biện pháp Tâm lý - Giáo dục và thực nghiệm một số biện pháp nhằm

giúp SV ĐHTN thích ứng tốt hơn với HĐHT theo HCTC.

4. Đối tƣợng nghiên cứu

Thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV biểu hiện qua nhận thức, thái độ

và hành động.

5. Khách thể nghiên cứu

SV ĐHTN: 936 SV thuộc các Trƣờng: Trƣờng Đại học Sƣ phạm (ĐHSP) -

ĐHTN; Trƣờng Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông (ĐHCNTT&TT) -

ĐHTN; Trƣờng Đại học Nông Lâm (ĐHNL) - ĐHTN.

GV và cán bộ quản lý thuộc ĐHTN: 70 GV và 10 cán bộ quản lý của 03

trƣờng mà chúng tôi tiến hành điều tra.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

6.1. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

ĐHTN bao gồm 07 trƣờng ĐH, 01 trƣờng cao đẳng, 02 khoa trực thuộc

nhƣng do điều kiện về mặt thời gian, đề tài chỉ nghiên cứu SV của 3 Trƣờng thuộc

ĐHTN: Trƣờng ĐHSP, Trƣờng ĐHNL, Trƣờng ĐHCNTT&TT.

6.2. Giới hạn về nội dung nghiên cứu

Nghiên cứu thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV ĐHTN sẽ có rất nhiều

nội dung: bản chất thích ứng, đặc điểm thích ứng, quá trình thích ứng, biểu hiện và

mức độ thích ứng…Nhƣng trong khuôn khổ đề tài này chúng tôi nghiên cứu biểu

hiện và mức độ thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV ĐHTN.

Đề tài tập trung nghiên cứu lý luận về thích ứng; biểu hiện và mức độ

thích ứng qua nhận thức, thái độ, hành động của SV trong HĐHT theo HCTC

qua 07 hành động cơ bản sau: xây dựng kế hoạch học tập; học lý thuyết trên

lớp; thảo luận; xêmina; thực hành, thực tế, thí nghiệm; tự học, tự nghiên cứu;

tự kiểm tra, đánh giá.

4

7. Giả thuyết khoa học

Phần lớn SV ĐHTN thích ứng với HĐHT theo HCTC ở mức độ khá. Mức độ

thích ứng biểu hiện không đồng đều thể hiện ở các mặt nhận thức, thái độ, hành

động và ở các nhóm SV khác nhau. Có nhiều yếu tố ảnh hƣởng tới thích ứng với

HĐHT theo HCTC của SV, gồm các yếu tố chủ quan nhƣ: hứng thú, ý chí, thói

quen học tập… và các yếu tố khách quan nhƣ: yêu cầu của HĐHT, điều kiện học

tập, hoạt động giảng dạy của GV... Có thể nâng cao khả năng thích ứng với HĐHT

theo HCTC cho SV ĐHTN bằng cách tác động nâng cao nhận thức, hƣớng dẫn thực

hành các hành động học tập theo HCTC cho SV.

8. Các phƣơng pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng phối hợp các phƣơng pháp nghiên cứu sau:

8.1. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu.

8.2. Phƣơng pháp phỏng vấn sâu.

8.3. Phƣơng pháp quan sát.

8.4. Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi

8.5. Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động.

8.6. Phƣơng pháp chuyên gia

8.7. Phƣơng pháp phân tích chân dung tâm lý một số SV điển hình.

8.8. Phƣơng pháp thực nghiệm tác động

8.9. Phƣơng pháp xử lý kết quả nghiên cứu bằng phần mềm thống kê toán học.

9. Đóng góp mới của luận án

Kết quả nghiên cứu của luận án có đóng góp cho lĩnh vực khoa học chuyên

ngành một số điểm sau:

9.1. Về mặt lý luận

Ở nƣớc ta đã có một số công trình nghiên cứu về thích ứng với HĐHT của

học sinh và SV, song nghiên cứu thích ứng với HĐHT theo HCTC thì còn rất ít

công trình nghiên cứu. Luận án đã phân tích, làm sáng tỏ thêm một số khái niệm cơ

bản nhƣ: thích ứng, HĐHT theo HCTC. Đặc biệt, luận án đã chỉ ra những đặc điểm

cơ bản của HĐHT theo HCTC với HĐHT theo niên chế làm căn cứ đƣa ra các yêu

cầu đặc trƣng, nổi bật trong HĐHT theo HCTC của SV ĐH. Trên cơ sở đó, luận án

đã xây dựng khái niệm thích ứng với HĐHT theo HCTC; chỉ ra biểu hiện thích ứng

với HĐHT theo HCTC của SV: nhận thức, thái độ và hành động. Luận án là tài liệu

mới góp phần làm phong phú thêm tri thức tâm lý học chuyên ngành.

5

9.2. Về mặt thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của luận án đã chỉ rõ SV ĐHTN thích ứng ở mức khá

với HĐHT theo HCTC, thể hiện qua ba mặt: nhận thức, thái độ và hành động. SV

có nhận thức ở mức phần lớn là đúng đắn và đầy đủ; có thái độ ở mức trung bình;

kết quả thực hiện các hành động học tập ở mức khá. Tuy nhiên có hai hành động thể

hiện đặc trƣng của phƣơng thức đào tạo theo tín chỉ là “Xây dựng kế hoạch học tập”

và “Xêmina” thì SV thích ứng ở mức thấp nhất. Điều này thể hiện sự hạn chế trong

thích ứng của SV với HĐHT theo HCTC.

Thích ứng với HĐHT theo HCTC của SV ở các Trƣờng, các khóa khác nhau

là khác nhau, trong đó SV Trƣờng ĐHSP - ĐHTN có mức độ thích ứng cao hơn SV

Trƣờng CNTT&TT - ĐHTN và Trƣờng ĐHNL - ĐHTN; SV năm thứ tƣ có mức độ

thích ứng cao hơn SV năm thứ hai. Đồng thời luận án đã chỉ rõ có nhiều yếu tố ảnh

hƣởng song yếu tố phƣơng pháp có ảnh hƣởng mạnh nhất tới thích ứng với HĐHT

theo HCTC của SV ĐHTN.

Luận án đã khẳng định có thể nâng cao khả năng thích ứng với HĐHT theo

HCTC cho SV ĐHTN bằng cách sử dụng các biện pháp Tâm lý - Giáo dục: tác

động nâng cao nhận thức của SV; hƣớng dẫn SV những hành động học tập theo tín

chỉ; phát triển khả năng tự học cho SV. Kết quả thực nghiệm đã khẳng định biện

pháp mà luận án đƣa ra có tính khả thi. Đây chính là đóng góp có ý nghĩa thực tiễn

rất lớn đối với ĐHTN và các trƣờng ĐH đang áp dụng mô hình đào tạo theo HCTC

nhằm nâng cao khả năng thích ứng với HĐHT theo HCTC cho SV, từ đó nâng cao

chất lƣợng đào tạo ở các trƣờng ĐH.

Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho SV, học viên cao học chuyên

ngành Tâm lý học, Giáo dục học, GV và các nhà quản lý giáo dục trong các

Trƣờng ĐH.

10. Cấu trúc của luận án

Đề tài gồm: Mở đầu; Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về thích ứng, thích ứng với

hoạt động học tập theo học chế tín chỉ của sinh viên; Chƣơng 2: Tổ chức và phƣơng

pháp nghiên cứu; Chƣơng 3: Kết quả nghiên cứu thực tiễn; Kết luận; Kiến nghị; Tài

liệu tham khảo; Phụ lục.

6

CHƢƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÍCH ỨNG, THÍCH ỨNG VỚI HOẠT ĐỘNG

HỌC TẬP THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ CỦA SINH VIÊN

1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu thích ứng, thích ứng với hoạt động học tập

Thích ứng và thích ứng với HĐHT là một trong những vấn đề hết sức quan

trọng trong Tâm lý học vì thế đã thu hút đƣợc sự quan tâm của các nhà Tâm lý học

trong và ngoài nƣớc. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu thích ứng, thích ứng với

HĐHT nhƣng khái quát lại có các hƣớng:

1.1.1. Nghiên cứu về thích ứng của con người nói chung

Có rất nhiều quan điểm của các nhà Tâm lý học nghiên cứu thích ứng: quan

điểm của các nhà tâm lý học chức năng, quan điểm của các nhà tâm lý học hành vi,

quan điểm của các nhà phân tâm học, quan điểm của các nhà tâm lý học quan hệ,

quan điểm của các nhà tâm lý học nhân văn, quan điểm của các nhà tâm lý học nhận

thức, quan điểm của các nhà tâm lý học duy vật biện chứng. Mỗi quan điểm có cách

tiếp cận riêng. Tuy nhiên có thể nói có hai hƣớng tiếp cận cơ bản khi nghiên cứu

thích ứng:

1.1.1.1. Quan điểm tiếp cận sự thích ứng của con người dưới góc độ sinh học

- H.Spencer (1820-1903) nhà triết học, xã hội học và Tâm lý học ngƣời

Anh đã khởi xƣớng nghiên cứu vấn đề thích ứng trong Tâm lý học. Ông dựa vào

quan điểm tiến hoá luận của Ch.Dawin và J.Lamak cho rằng: “Cuộc sống là sự

thích nghi liên tục trong các mối quan hệ bên trong và quan hệ bên ngoài” [89].

Việc xem xét vấn đề thích ứng phải dựa vào mối quan hệ tác động qua lại lẫn

nhau giữa con ngƣời và môi trƣờng sống; đối tƣợng nghiên cứu của TLH là mối

quan hệ giữa yếu tố bên ngoài và yếu tố bên trong của con ngƣời, chọn lọc tự

nhiên là qui luật cơ bản của thích ứng tâm lý; sự thích ứng ở con ngƣời có những

nét chung với thích nghi sinh học, tuân theo những qui luật của thích nghi sinh

học: qui luật biến dị, qui luật di truyền…; tâm lý, ý thức là công cụ thích ứng

giữa con ngƣời và môi trƣờng sống.

- W.James (1842 - 1910) đã xây dựng thuyết chức năng. Điểm mấu chốt của

thuyết này là: cá nhân phải sử dụng chức năng tâm lý để thích nghi với những biến

đổi của môi trƣờng sống [ 82 ].