Thi hành pháp luật của cơ quan nhà nước: Khái niệm, hiệu quả và sự tác động (ảnh hưởng) của hiệu quả tới xã hội

nghiªn cøu - trao ®æi

26 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010

PGS.TS. NguyÔn V¨n §éng *

1. Khái niệm "thi hành pháp luật của

cơ quan nhà nước"

Hiện nay, trên diễn đàn khoa học pháp lí,

khái niệm "thi hành pháp luật" được hiểu

khác nhau: "thi hành pháp luật" là một trong

những hình thức thực hiện pháp luật, trong

đó chủ thể pháp luật thực hiện nghĩa vụ

pháp lí bằng hành vi tích cực của mình

(trong trường hợp này "thi hành pháp luật"

đồng nghĩa với "chấp hành pháp luật" và

ngoài thi hành pháp luật còn có các hình

thức thực hiện pháp luật khác là tuân thủ

pháp luật - chủ thể pháp luật tự kiềm chế

mình để không thực hiện hành vi mà pháp

luật cấm; sử dụng pháp luật - chủ thể pháp

luật sử dụng quyền pháp lí và áp dụng pháp

luật - cá nhân có thẩm quyền hoặc cơ quan

nhà nước có thẩm quyền vận dụng các quy

phạm pháp luật hiện hành cho từng trường

hợp cụ thể, đối với cá nhân và tổ chức cụ

thể); "thi hành pháp luật" là những hoạt

động của các cá nhân, tổ chức nhằm đưa

pháp luật vào cuộc sống và trong trường

hợp này nó đồng nghĩa với khái niệm "thực

hiện pháp luật" (bao gồm bốn hình thức như

đã nêu ở trên). Thậm chí có người còn mở

rộng khái niệm "thi hành pháp luật" bằng

việc đưa vào đó cả hoạt động "lập quy" của

Chính phủ và các cơ quan của Chính phủ.

Theo chúng tôi, nên đồng thời hiểu khái

niệm "thi hành pháp luật" theo hai nghĩa -

nghĩa hẹp và nghĩa rộng. Theo nghĩa hẹp,

"thi hành pháp luật" chính là chấp hành pháp

luật - hình thức thực hiện pháp luật; còn theo

nghĩa rộng, "thi hành pháp luật" là "thực

hiện pháp luật", tức là những hoạt động của

cá nhân, tổ chức nhằm trực tiếp đưa pháp

luật vào cuộc sống để tạo ra những giá trị vật

chất và giá trị tinh thần cho xã hội. Việc đưa

vào khái niệm "thi hành pháp luật" cả hoạt

động lập quy, theo chúng tôi là không hợp lí,

bởi vì "lập quy" theo như cách hiểu thông

thường từ trước tới nay là hoạt động sáng tạo

ra các quy phạm pháp luật bởi cá nhân hay

cơ quan nhà nước có thẩm quyền và như vậy

nó phải "nằm" trong (hay thuộc về) hoạt

động xây dựng pháp luật chứ không thể là

hoạt động thực hiện pháp luật được.

Việc đồng thời hiểu khái niệm "thi hành

pháp luật" theo hai nghĩa như trình bày ở

trên có ý nghĩa lí luận và thực tiễn nhất định.

Đối với lí luận, nó giúp chúng ta nhận thức

khái niệm "thi hành pháp luật" một cách đầy

đủ và toàn diện hơn theo cả bề rộng và chiều

sâu, từ cấp độ thấp đến cấp độ cao và trong

mối quan hệ giữa "cái riêng" và "cái chung".

* Giảng viên chính Khoa hành chính-nhà nước

Trường Đại học Luật Hà Nội