Thế Lữ với tiến trình văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

-------------------------------

NGUYỄN THỊ VÂN ANH

THẾ LỮ VỚI TIẾN TRÌNH VĂN HỌC VIỆT

NAM GIAI ĐOẠN 1930 - 1945

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

THÁI NGUYÊN - 2008

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

-------------------------------

NGUYỄN THỊ VÂN ANH

THẾ LỮ VỚI TIẾN TRÌNH VĂN HỌC VIỆT

NAM GIAI ĐOẠN 1930 - 1945

Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM

Mã số: 60.22.34

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. PHAN TRỌNG THƯỞNG

THÁI NGUYÊN - 2008

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Sư phạm

Thái Nguyên, Khoa Sau đại học, Khoa Ngữ văn, các thầy cô giáo đã tạo điều

kiện giúp đỡ tôi trong suốt khoá học.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn PSG.TS. Phan Trọng

Thưởng người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học

tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái

Nguyên, Trường THPT Trại Cau - Đồng Hỷ - Thái Nguyên đã tạo điều kiện

và nhiệt tình giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt thời gian học tập và hoàn

thành luận văn.

Tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành tới bạn bè và gia đình những người

đã động viên, khích lệ tôi để hoàn thành tốt luận văn.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2008

HỌC VIÊN CAO HỌC

NGUYỄN THỊ VÂN ANH

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................... 2

2.1. Về thơ................................................................................................. 2

2.1.1. Trước cách mạng......................................................................... 2

2.2.2. Sau cách mạng............................................................................. 4

2.2. Về văn xuôi ........................................................................................ 7

3. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 10

4. Đóng góp mới của Luận văn................................................................... 10

5. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 10

6. Cấu trúc luận văn .................................................................................... 11

Chương 1. SỰ XUẤT HIỆN CỦA THẾ LỮ TRONG BỐI CẢNH VĂN

HỌC VIỆT NAM THỜI KỲ 30 - 45 ............................ 12

1.1. Bối cảnh văn hoá, xã hội Việt Nam thời kỳ 1930 - 1945 .................... 12

1.1.1. Vài nét về tình hình chính trị - văn hoá - xã hội........................... 12

1.1.2. Sự nở rộ và phát triển các khuynh hướng, nhóm phái văn học .... 15

1.1.3.Sự xuất hiện một thế hệ nhà văn, nhà thơ tài năng và sự hoàn thiện

về thể loại....................................................................................... 17

1.2. Vị trí vai trò của Thế Lữ trong sự hình thành và phát triển của một số

thể loại văn học mới............................................................................ 20

1.2.1.Cuộc đấu tranh giữa thơ mới và thơ cũ ......................................... 22

1.2.2.Sự xuất hiện của Thế Lữ................................................................ 25

Chương 2. NHỮNG PHẨM CHẤT CÁCH TÂN TRONG THƠ THẾ LỮ...30

2.1. Quan điểm nghệ thuật của Thế Lữ - Một bước tiến so với quan điểm

nghệ thuật của văn học trung đại......................................................... 30

2.1.1. Khái quát quan điểm nghệ thuật văn học trung đại ...................... 30

2.1.2. Quan niệm nghệ thuật của Thế Lữ................................................ 33

2.2. Những cách tân về hình thức và nội dung nghệ thuật.......................... 39

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

2.2.1. Thế Lữ - Một sự đổi mới về cảm hứng sáng tạo........................... 39

2.2.1.1. Thiên nhiên............................................................................. 39

2.2.1.2. Tình yêu ................................................................................. 45

2.2.1.3. Cõi tiên ................................................................................... 50

2.2.2. Cách tân về hình thức (hình thức biểu hiện)................................. 59

2.2.2.1. Đổi mới cấu trúc câu thơ........................................................ 60

2.2.2.2. Phong phú về thể thơ.............................................................. 67

2.2.2.3. Nghệ thuật xây dựng hình ảnh bằng chất liệu hội hoạ........... 70

2.2.2.4. Tài hoa trong nghệ thuật diễn tả âm thanh............................. 74

2.2.2.5. Nhạc điệu trong thơ Thế Lữ................................................... 76

2.3. Tiểu kết............................................................................................. 79

Chương 3. THẾ LỮ VỚI NHỮNG ĐÓNG GÓP VỀ VĂN XUÔI

NGHỆ THUẬT............................................................ 81

3.1. Thế Lữ với thể loại văn xuôi mới ........................................................ 81

3.2. Truyện trinh thám................................................................................. 84

3.2.1. Nguồn gốc truyện trinh thám ........................................................ 84

3.2.2. Thế Lữ với thể loại truyện trinh thám ở Việt Nam....................... 85

3.2.2.1. Cốt truyện............................................................................... 85

3.2.2.2. Nhân vật ................................................................................. 90

2.2.2.3. Cách giải mã độc đáo trong truyện trinh thám của Thế Lữ ... 93

3.3. Truyện kinh dị................................................................................... 100

3.3.1. Truyện kinh dị tiếp nối dòng truyện truyền kỳ ........................... 100

3.3.2. Sự khác biệt giữa truyện kinh dị của Thế Lữ và truyện truyền kỳ.....101

3.3.2.1. Nghệ thuật kể chuyện........................................................... 104

3.3.2.2. Nghệ thuật tả ........................................................................ 108

3.3.2.3. Cách giải thích khoa học trong truyện kinh dị của Thế Lữ . 116

PHẦN KẾT LUẬN ..................................................................................... 130

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 133

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Trong giai đoạn 1930 - 1945, xã hội Việt Nam có nhiều chuyển biến

sâu sắc. Sự gặp gỡ của văn minh Phương Tây sự tiếp thu mạnh mẽ và rộng rãi

những tinh hoa văn hoá thế giới đã thúc đẩy văn học Việt Nam bứt ra khỏi hệ

hình trung đại trì trệ, để tiến hành công cuộc hiện đại hoá với sự tăng tốc đặc

biệt. Văn học Việt Nam thay đổi từ diện mạo tới nội dung, hàng loạt những

thể tài, thể loại mới hình thành và phát triển, một đội ngũ đông đảo các nhà

văn sung sức tung hoành trên khắp mọi lĩnh vực văn chương. Một trong

những đại diện xuất sắc của đội ngũ này là Thế Lữ.

Thế Lữ thuộc số ít những nghệ sĩ đa tài của nền văn học nghệ thuật trước

cách mạng. Là "khởi điểm của những khởi điểm", ông không chỉ là người mở

đầu cho phong trào Thơ mới, mà còn là người khai phá nền kịch nói Việt Nam,

là cây bút đầu tiên của một vài thể loại văn xuôi nghệ thuật như tiểu thuyết

trinh thám, truyện đường rừng, truyện kinh dị, truyện khoa học,... ở những lĩnh

vực văn chương này ông luôn bộc lộ đầy đủ cốt cách của người đi "tiên phong"

với những thể nghiệm mới mẻ trên cả bình diện nội dung lẫn hình thức.

Mặc dù đã có rất nhiều công trình, bài viết về sự nghiệp văn chương

của Thế Lữ, chúng tôi vẫn mong muốn tìm hướng tiếp cận mới đối với sáng

tác của ông ngõ hầu nhìn nhận rõ hơn những điểm sáng mới trong thế giới

nghệ thuật phong phú của nhà văn tài ba này. Đặt sáng tác của ông trong sự

phát triển nhanh chóng của văn học Việt Nam ba thập niên đầu thế kỷ XX,

trong sự phát triển đa dạng của thể loại và thể tài văn học, trong sự tìm kiếm

nghệ thuật rốt ráo, so sánh với các sáng tác của các nhà văn, cách tân cùng

thời, chúng tôi muốn tìm hiểu sâu sắc hơn những thành tựu nghệ thuật của

ông, từ đó nhằm khẳng định vị trí, vai trò đóng góp của ông trong công cuộc

hiện đại hoá văn học dân tộc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Mặt khác, hiện sáng tác của Thế Lữ, trong đó có mảng thơ của ông, đã

được đưa trở lại giảng dạy trong nhà trường ở cả cấp trung học cơ sở và trung

học phổ thông. Nên việc đi sâu nghiên cứu văn tài của ông là hết sức cần

thiết. Đối với người viết luận văn, việc thực hiện đề tài là quá trình học hỏi,

trang bị cho bản thân vốn kiến thức đầy đủ về một tác gia lớn nhằm đáp ứng

tốt hơn cho công tác giảng dạy trong nhà trường.

2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ

Là sứ giả tiên phong của trào lưu văn học lãng mạn, sáng tác của Thế

Lữ được các nhà biên khảo lịch sử, các nhà nghiên cứu văn học hết sức quan

tâm tiến hành khảo sát và nghiên cứu. Tuy vậy, mức độ đánh giá về văn

nghiệp của Thế Lữ ở mỗi thể loại văn học, mỗi giai đoạn lịch sử có khác

nhau.

2.1. Về thơ

2.1.1. Trước cách mạng

Ngay từ khi mới ra đời thơ Thế Lữ đã được hoan nghênh nhiệt liệt.

Vào những năm 1933, 1934, 1935, 1936 các cây bút viết văn, viết phê bình

trong và ngoài nhóm Tự lực văn đoàn như: Nhất Linh, Nguyễn Tường Bách,

Nguyễn Nhược Pháp, Lê Tràng Kiều... đã đăng bài nhiệt liệt ủng hộ, cổ vũ

ca ngợi Thế Lữ.

Nhất Linh là người đầu tiên có công phát hiện, có bài giới thiệu Thế Lữ

trên báo Phong hoá (số 54 - 1933) Nhất Linh khẳng định Thế Lữ là "một

nhân vật mới trong làng thơ mới". Trên báo Phong hoá (số 97, 11/5/1937)

Nguyễn Tường Bách nhiệt tình tán dương Thơ mới, lấy thơ Thế Lữ làm mẫu

rồi nhận định "Những bài thơ của ông Thế Lữ đã tỏ ra rằng Thơ mới đã vượt

ra những khuôn sáo chật hẹp của thi văn cũ mà đi vào một con đường khá

rộng rãi tốt đẹp hơn nhiều". Khi phân tích một số bài thơ Nguyễn Nhược Pháp

cho rằng: "Đối với sự miêu tả những tình cảm nhẹ nhàng, ông Thế Lữ đã thực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

sự chứng tỏ một tài năng lớn". Trên Hà Nội báo (số 14 ngày 8/4/1936) Lê

Tràng Kiều cho rằng hồn thơ, cảm hứng của Thế Lữ "dồi dào" "ông Nguyễn

Thế Lữ có thể ngồi chung chiếu với ông Nguyễn Khắc Hiếu mà không

ngượng ngùng". Đến bài thơ mới Thế Lữ đăng ở Hà Nội báo (số 24 ngày

7/6/1936) khi so sánh bài Tiếng sáo Thiên thai của Thế Lữ với đoạn Nguyễn

Du tả tiếng đàn của nàng Kiều, Lê Tràng Kiều nhận xét "Các tài nghệ của Thế

Lữ về phương diện này quả không kém Nguyễn Du là mấy".

Không phải ngẫu nhiên khi tuyển chọn 46 thi sĩ để đưa vào tập Thi

nhân Việt Nam, Hoài Thanh - Hoài Chân đã trân trọng đặt Thế Lữ ở vị trí

đầu tiên. Và trong tiểu luận Một thời đại trong thi ca, Hoài Thanh đã tôn

vinh Thế Lữ là "đệ nhất thi sĩ" và ngợi ca "Độ ấy thơ mới vừa ra đời - Thế

Lữ như vầng sao đột hiện ánh sáng chói khắp cả trời thơ Việt Nam (...) Thế

Lữ đã dựng thành nền Thơ mới ở xứ này (...) Thế Lữ chỉ lặng lẽ, chỉ điềm

nhiên bước những bước vững vàng mà trong khoảnh khắc cả hàng ngũ thơ

xưa phải tan vỡ".

Năm 1942 trong cuốn Nhà văn hiện đại, Vũ Ngọc Phan đã dành những

trang viết về Thế Lữ. "Ông là thi sĩ có công đầu trong việc xây dựng nền thơ

mới. Phan Khôi, Lưu Trọng Lư chỉ là những người làm cho người ta chú ý

đến Thơ mới mà thôi, còn Thế Lữ mới chính là người cho ta tin cậy ở tương

lai của Thơ mới [69 - 309]".

Ngoài những ý kiến đánh giá (với những ý nghĩa bênh vực, cổ vũ cho

Thơ mới trong giai đoạn phôi thai) của các nhà phê bình nghiên cứu, các bạn

đồng nghiệp dành cho Thế Lữ chúng ta còn thấy xuất hiện trong công trình

nghiên cứu Việt Nam văn học sử của Dương Quảng Hàm. Trong công trình

nghiên cứu này, tác giả đã đặt Thế Lữ vào hàng những người cải cách, đề cao

Thế Lữ, cho rằng đó là nhà thơ có ngôn từ mới lạ, diễn tả trung thực ý tưởng

và hình ảnh trong thơ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Là "một ngôi sao sáng khắp trời thơ Việt Nam" nhưng danh vọng chói

lọi đã bị mờ đi nhanh chóng. Sau đó tác giả Thi nhân Việt Nam cũng phải than

thở về sự lạnh nhạt của công chúng đối với Thế Lữ "Tôi thấy xung quanh tôi

người ta lạnh lùng quá. Thế Lữ cơ hồ đã đi theo phần đông trong Văn đàn bảo

gián [14 - 51]. Bởi vì chỉ mấy năm sau, thơ Thế Lữ không còn đáp ứng thị

hiếu, tâm lý của lớp công chúng mới. Có thể nói khi Thế Lữ viết lời tựa giới

thiệu "Thơ thơ" của Xuân Diệu thì chính ông đã viết "chiếu nhường ngôi" cho

nhà thơ trẻ mới nhất trong các nhà thơ mới đó.

Thơ mới lãng mạn nói chung và thơ Thế Lữ nói riêng ngay từ khi mới

ra đời đã gây được luồng dư luận xôn xao một thời. Người khen thì khen hết

sức mà người chê cũng không tiếc lời, đặc biệt là những cây bút đứng trên lập

trường quan điểm cách mạng phê phán như Hải Triều, Hồ Xanh... Họ đã chế

giễu nhiều nhà Thơ mới trong đó có Thế Lữ. Nhưng rồi cũng như quy luật tất

yếu của lịch sử, phong trào Thơ mới được đông đảo công chúng văn học nhất

là lớp độc giả thanh niên đón nhận.

2.2.2. Sau cách mạng

Sau Cách mạng tháng Tám ở miền Bắc đứng trên quan điểm cách mạng,

phong trào Thơ mới được nhìn nhận và đánh giá khác trước. Từ năm 1945 -

1975 Thơ mới cũng như văn học lãng mạn nói chung đều bị coi là tiêu cực.

Trong tập Nói chuyện thơ kháng chiến năm 1951 Hoài Thanh cho rằng:

"Những vần thơ buồn tủi và bơ vơ ấy là những vần thơ có tội. Nó xui con

người ta buông tay cúi đầu do đó làm yếu sức ta và làm lợi dụng cho giặc. Sự

thật khách quan là thế" [103 - 25].

Không chỉ tác giả Thi nhân Việt Nam mà nhiều nhà thơ trong phong

trào Thơ mới như Thế Lữ - Huy Cận, Chế Lan Viên, Tế Hanh, Xuân Diệu...

đều nhìn lại một cách nghiêm khắc. Trong bài Những sợi dây trói buộc tôi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

trên con đường phấn đấu đăng trên tạp chí Văn nghệ (số 47 năm 1953) - Thế

Lữ phủ định hầu như tất cả mọi đóng góp của mình vào nền văn học.

Khoảng năm 1956 - 1957, Thơ mới tuy vẫn bị phê phán nhưng đã được

nhìn lại với con mắt rộng hơn và Thế Lữ vẫn được coi là trường hợp có nhiều

yếu tố tích cực hơn cả. Lịch sử văn học Việt Nam 1930 - 1945 (Tập 5 tủ sách

ĐHSP - Nxb GD 1962), Nguyễn Trác cũng dành một chương viết về Thế Lữ

và tập Mấy vần thơ.

Tháng 3 - 1963, trong một lần nói chuyện, nhà thơ Tố Hữu tâm sự "Tôi

cũng thích nhạc điệu và hơi thở của Thế Lữ, Lưu Trọng Lư, Xuân Diệu, Huy

Cận... trong tâm hồn các anh lúc đó tôi tìm thấy những nỗi băn khoăn đau

buồn của những người cùng thế hệ, đòi hỏi tự do, ước mơ hạnh phúc, tuy các

anh chưa tìm thấy lối ra và nhiều khi rơi vào chán nản [39].

Năm 1966, Phan Cự Đê cho ra đời một chuyên luận công phu và toàn

diện về Phong trào Thơ mới (1932 - 1945). Ông đã phê phán khuynh hướng

thoát ly tiêu cực, đồng thời ghi nhận tấm lòng yêu nước, yêu dân tộc, yêu

cuộc sống của các nhà Thơ mới. Đặc biệt, ông đề cao Thế Lữ với tinh thần

dân tộc tinh thần yêu nước khá rõ nét qua bài thơ Nhớ rừng.

Trong cuốn Lịch sử văn học Việt Nam 1930 - 1945 của Nguyễn Hoành

Khung (Nxb GD 1973), ông đã dành cả một mục trong chương 3 - Phong trào

Thơ mới để nhìn nhận Thế Lữ như là người tiêu biểu đầy đủ của cái "tôi" Thơ

mới. Ông đánh giá cao những yếu tố tiến bộ và ngòi bút tài hoa dồi dào của

Thế Lữ.

Ở miền Nam, sau Cách mạng, Thơ mới cũng là đối tượng được các nhà

phê bình nghiên cứu quan tâm. Đã có nhiều bài tiểu luận về tác giả, tác phẩm

về phong trào Thơ mới đăng tải trên các tạp chí Bách khoa nghiên cứu văn

học... Đặc biệt là sự xuất hiện khá nhiều tập hồi ký chuyên khảo, chuyên luận

về thi ca tiền chiến như Lược thảo về thơ của Uyên Thao (Nxb 1967), Thi ca

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

Việt Nam hiện đại của Trần Tuấn Việt, Nxb 1969. Đặc biệt là cuốn Việt Nam

thi nhân tiền chiến (Nxb 1968 - 1969), Nguyễn Tấn Long nhận định: "Thế Lữ

đặt cho Thơ mới một nền móng vững chắc, ông gây được niềm tin mãnh liệt

trong lòng khách yêu thơ, những sáng tác của ông vừa xuất hiện đã khua

những tiếng vang sâu rộng; tựa như tia lửa loé sáng trong màn đêm, những

hồn thơ còn đang mò mẫm sợ sệt cái táo bạo của Thơ mới, bỗng nhiên bắt

được mục tiêu tiến bước...".

Từ thời kỳ đổi mới đến nay, văn học lãng mạng nói chung trong đó có

Thế Lữ đã được thẩm định lại. Nhiều bài nghiên cứu chuyên luận của các tác

giả Hà Minh Đức, Nguyễn Hoành Khung, Trần Đình Hượu, Phan Cự Đê, Vũ

Ngọc Phan… đã đánh giá lại trào lưu lãng mạn nói chung dưới ánh sáng của

tư duy mới.

Những năm 1984 - 1987 liên tiếp có nhiều bài viết về Thế Lữ. Trong

Từ điển văn học tập 1 Nguyễn Hoành Khung khẳng định "Ngòi bút của Thế

Lữ khá dồi dào, già dặn, tạo nên được những bức tranh đẹp, thi vị (...) Thế Lữ

đã đóng góp quan trọng vào việc hiện đại hoá thơ ca Việt Nam, khẳng định

biểu hiện giá trị sinh động của Thơ mới.

Năm 1987 trong cuốn Nhà văn và tác phẩm trong trường phổ thông, Lê

Bảo viết "Nếu trước đó ít lâu, Tản Đà dạo khúc nhạc đầu với "Non nước nặng

một lời thề vẫn còn sáo nhị thì Thế Lữ đã đem đến cho sân khấu âm nhạc một

giọng kèn đồng".

Năm 1989, Hà Minh Đức khi viết khải luận Phong trào thơ mới Việt

Nam thời kỳ 30 - 45 đã nhận xét: "Thế Lữ, người mở đầu cho phong trào Thơ

mới, ông hoàng của chủ nghĩa lãng mạn đã kết hợp được trong thơ tình cảm

chân thực và mở rộng với chất lãng mạn, thanh cao".

Vào dịp kỷ niệm 60 năm phong trào Thơ mới đã có rất nhiều bài nghiên

cứu về văn nghiệp của Thế Lữ. Đáng chú ý phải kể đến cuốn sách Nhìn lại

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

một cuộc cách mạng trong thi ca của Hà Minh Đức (năm 1993) đã chọn hai

bài thơ Nhớ rừng và Cây đàn muôn điệu của Thế Lữ xếp đầu danh sách.

Năm 1997 có bài Thế Lữ, nghệ sĩ hai lần tiên phong của Phan Trọng

Thưởng (Tạp chí Văn học số tháng 7) và các bài của Nguyễn Đình Thi,

Nguyễn Xuân Sanh (báo Văn nghệ) nhân kỷ niệm lần thứ 80 ngày sinh

Thế Lữ.

Năm 2000 Nxb KHXH đã công bố tập 25 trong hệ thống trọn bộ 42 tập

của Tổng tập văn học Việt Nam. Cuốn sách được in nhiều nhà thơ trong đó

tập Mấy vần thơ tập mới của Thế Lữ được in lại toàn bộ. Năm 2002 có tiểu

luận Thế Lữ - người mở đầu một trào lưu thơ ca của Hà Minh Đức. Tác giả đã

có cái nhìn bao quát sâu sắc làm nổi bật hồn thơ Thế Lữ.

Năm 2005, Phạm Đình Ân cho ra đời cuốn Thế Lữ - tác gia tác phẩm.

Cuốn sách đã có cái nhìn tổng quát về toàn bộ văn nghệ và những bài viết về

Thế Lữ.

Ngoài những bài nghiên cứu nói trên đã có rất nhiều những luận văn

thạc sĩ nghiên cứu về thơ Thế Lữ, song những luận văn này chỉ mới đề cập

thơ Thế Lữ ở những khía cạnh nhất định, chưa nghiên cứu sâu về những đóng

góp của Thế Lữ trong công cuộc hiện đại hoá văn học. Ở luận văn này, chúng

tôi sẽ làm rõ vị trí của Thế Lữ trong tiến trình văn học giai đoạn 1930 - 1945.

2.2. Về văn xuôi

2.2.1. Như trên đã nói, Thế Lữ thuộc vào số ít những nghệ sĩ đa tài của

nền văn học nghệ thuật trước cách mạng. Ông không chỉ là người mở đầu cho

phong trào Thơ mới mà còn là cây bút đầu tiên của một vài thể loại văn xuôi

nghệ thuật như truyện kinh dị, truyện trinh thám, truyện đường rừng... song

hoạt động nghiên cứu về sự nghiệp văn xuôi của Thế Lữ vẫn chưa được sự

chú ý của nhiều bạn đọc.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

Người đầu tiên nghiên cứu văn xuôi của Thế Lữ là Vũ Ngọc Phan.

Trong cuốn Nhà văn hiện đại Vũ Ngọc Phan viết "về thơ, người ta thấy rõ các

thi cốt, các chân tài của Thế Lữ. Về tiểu thuyết, tuy loại truyện trinh thám ông

chưa thành công, nhưng về những truyện ghê sợ, ông đã chứng tỏ là một tiểu

thuyết gia có biệt tài". Cũng trong cuốn sách này ông cho rằng: "Vàng và Máu

của Thế Lữ là một tiểu thuyết mà tác giả tỏ ra một văn gia có biệt tài. Nghệ

thuật viết tiểu thuyết của Thế Lữ ở đây đã lên tới trình độ cao" [26 - 27 - 28].

Tác giả Phạm Thế Ngũ trong cuốn Việt Nam Văn học giản ước tân biên

đã dành 11 trang nói về những truyện kinh dị lãng mạn và truyện trinh thám

của Thế Lữ. Theo Phạm Thế Ngũ, bên cạnh một Thế Lữ mở đường cho Thơ

mới còn có một Thế Lữ văn xuôi đặc sắc.

2.2.2. Từ giữa những năm 1980 đến nay, trong không khí đổi mới

mạnh mẽ của xã hội, nhiều tiểu thuyết của Tự lực văn đoàn, nhiều tập thơ

lãng mạn được xuất bản với số lượng lớn. Song văn xuôi của Thế Lữ nói

chung cũng như các truyện kinh dị, truyện trinh thám của Thế Lữ vẫn được

đánh giá rất cao.

Báo văn nghệ số 23 ra ngày 3/6/89 đăng bài Thương tiếc nhà thơ Thế

Lữ, tác giả Tế Hanh viết: "Ở nơi anh cái chất mở đường đi tiên phong thật rõ

ràng, trong thơ, trong truyện, trong báo chí, trong sân khấu" [26 - 383].

Nguyễn Hoành Khung trong Lời giới thiệu bộ sách 8 tập Văn xuôi lãng

mạn Việt Nam 1930 - 1945 viết: "Ngôi sao rực rỡ nhất của phong trào Thơ

mới thời kỳ đầu, cũng là cây bút văn xuôi đặc sắc, dồi dào, đề tài và bút phát

khá đa dạng. Ông được biết trước hết là ở loại truyện kinh dị (...) rồi loại

truyện tình lãng mạn đường rừng (...) và nhất là truyện trinh thám, ông là một

trong những người dẫn đầu về thể loại tiểu thuyết ở nước ta...".[37-423]

Năm 1991, trong cuốn Thế Lữ - cuộc đời trong nghệ thuật tác giả Hoài

Việt có bài: Thế Lữ như tôi viết trong bài viết của mình ông đánh giá rất cao

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

những truyện quái dị của Thế Lữ so với các nhà văn cùng thời. Ông khẳng

định: "Thế Lữ là một nhà thơ, nhà văn giàu tưởng tượng, giàu mộng mơ nhưng

ông lại rất tỉnh táo trong phương pháp suy luận khoa học” [26-412; 413].

Tiếp đến trên tạp chí Văn học số 7 năm 1997, Phan Trọng Thưởng có bài

Thế Lữ nghệ sĩ hai lần tiên phong. Tác giả đã khẳng định: "Với loại truyện li

kỳ rùng rợn Thế Lữ đã đạt đỉnh cao của loại truyện này" chỉ sau khi tập Mấy

vần thơ ra đời được ít lâu Thế Lữ dần chuyển sang lĩnh vực văn xuôi với hai sở

trường là tiểu thuyết ly kỳ rùng rợn và tiểu thuyết trinh thám như Vàng và Máu

(Đời nay-1937), Bên đường thiên lôi (1936); Mai Hương và Lê Phong (1937)...

Với Vàng và Máu, ông có thể được coi là tác giả đạt đỉnh cao nghệ thuật của

loại truyện này [76-13]. Cũng trong bài viết này Phan Trọng Thưởng đã khẳng

định công lao to lớn của Thế Lữ trong việc mở ra khuynh hướng mới cho văn

chương nhóm Tự lực văn đoàn: "Cùng với Lan Khai và một vài tác giả khác

chuyên viết về loại truyện đường rừng, bí hiểm văn xuôi Thế Lữ mở ra một

khuynh hướng mới của văn chương Tự lực văn đoàn [76-13].

Năm 2003 trên Tạp chí Văn học số 8, Phạm Đình Ân có bài viết Thế Lữ

trong Tự lực văn đoàn. Trong bài viết này bên cạnh việc khẳng định vị trí, vai

trò và đóng góp của Thế Lữ với nhóm Tự lực văn đoàn tác giả còn khẳng định

"Văn xuôi nghệ thuật của Thế Lữ cũng có một vẻ đẹp riêng, hấp dẫn cho thấy

một khía cạnh đáng lưu ý ở tài năng Thế Lữ [2-68].

Nhìn chung, nhiều năm qua văn xuôi của Thế Lữ được học tập và

nghiên cứu rất đơn giản và dè dặt. Trong phạm vi nhà trường, học sinh không

được tiếp cận với các tác phẩm văn xuôi, ít được biết đến Thế Lữ ở phương

diện nhà phê bình văn học, nhà dịch thuật, nhà nghệ sĩ đa tài, nhà đạo diễn sân

khấu. Song ở luận văn này, chúng tôi muốn nghiên cứu một khía cạnh nhỏ

trong mảng văn xuôi của Thế Lữ đặc biệt là trong truyện trinh thám và truyện

kinh dị để khẳng định Thế Lữ - tác giả tiên phong của thể loại truyện này.