Thế giới quan triết học của các nhà nho trong xã hội phong kiến Việt Nam

TRIET HOC, SO 2 (237), THANG 2-2011

THE GlOfI QUAN TRIET HOC CUA CAC NHA NHO

/v^

TRONG XA HOI PHONG KIEN VIET NAM

PHAM THI LOAN (•)

Bdi viei gdp phdn he thd'ng hda vd phdn tich the gidi quan trie't hgc cua cdc nhd Nho trong

xd hgi phong kien Viet Nam, trong do tap trung vdo cdc khia cgnh cd bdn: quan niem cua cdc

nhd Nho vi trdi, menh vd menh trdi, ddc biet Id quan niem vi con ngiicfi, vi moi quan he giUa

con ngiidi vdi trdi ddt. Theo tdc gid, vdi nhiiu nhd Nho Viet Nam thdi phong kien, con ngiidi

khong hodn todn bi chi phdi, khuat phuc bdi menh vd menh trdi; trdi lgi, con ngiidi cd the cdi

bien menh nhd vdo sii no liic cua bdn thdn minh.

^XlfVheo con dydng xam lygc ciia cac

triiu dai phong kien phUdng Bic

CO va sau nay la con dydng giao lyu

van hda, Nho giao tif khi du nhap vao

Viet Nam da trai qua mdt qua trinh

bien ddi lau dai va day khd khan de ed

the ton tai, an sau, bam re vao trong

ddi sd'ng xa hgi cua dan tdc. Cho de'n

thdi ky xay dyng nha nyde phong kien

dgc lap, ty chil, Nho giao mdi dygc tiep

bien va di n trd thanh he ty tydng

thong tri trong kie'n true thugng tin g

ciia xa hgi phong kie'n Viet Nam sud't

nhiiu the ky sau dd. Vi tri quan trgng

nay da dUa Nho giao vdi he thdng

nhiing nguyen ti c chfnh tri - xa hdi va

cac tin diiu dao difc khi t khe lan tda,

tham nhap va anh hudng sau rdng den

mgi tang ldp trong xa hgi, dac biet la

cac nha Nho - nhiing ngydi dydc xem la

tang ldp cd vai trd va uy tin nhat trong

xa hdi, la rudng cdt cua che do phong

kien. Vdi ty each mdt hgc thuyet chfnh

tri - dao difc, Nho giao khdng ehl the

hien anh hydng manh me ddi vdi cac

nha Nho Viet Nam trong ty duy chinh

tri, trong quan diem nhan sinh va ldi

sd'ng dao dfic, trong ty tydng giao dye

hay phong each van chydng, nghe thuat

ma cdn ca trong the gidi quan ciia hg.

Trong xa hgi phong kie'n Viet Nam, the

gidi quan triit hgc cua cac nha Nho

bieu Id sy anh hydng rd net cua Nho

giao thdng qua quan niem ciia hg v i

trdi ddt, ve menh trdi, con ngiidi, ve moi

quan hi giaa con ngiicfi vd trdi ddt.

TrUdc hit, trong quan niem ciia hau

h it cac nha Nho trong xa hgi phong

kiin Viet Nam, "trdi" dMc xem nhii mgt

liic liicfng thdn hi, sieu nhiin sdng tgo

vd chi phoi cdc sii vgt, hien tiiiMg, quye't

dinh van minh vgn vdt. Nha Nho

Nguyin Phi Khanh (1335-1428) ddi

Tran da -viet: "Trdi la gi? La cai chi

thanh, chi hU, chi dai dd thdi, bd'n miia

thanh nam ma khdng td ra cd cdng, van

vat chiu dn ma khdng Id ro dau vet"(l).

Nguyin Trai (1380 -1442), mdt nha Nho

(*) Thac si Trie't hoc, TnJdng Dai hoc Khoa hoc Xa

hoi va Nhan van, Dai hoc Quoc gia Tp. Ho Chi Minh. (1) Vien Van hoc. Tha vdn Ly - Trdn, t.3. Nxb Khoa

hoc xa hoi. Ha Noi, 1978, tr.496-497.

81