Thay đổi thời gian đón tết năm mới và những tác động đối với văn hóa Hmông ở Cao Nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang

TẠP CHÍ NCVHVN s ổ 5 (203) NĂM 2022 27

THAY ĐỐI THỜI GIAN ĐÓN TẾT NĂM MỚI

VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG Đ ố i VỚI VĂN HOÁ HMÔNG

ở CAO NGUYÊN ĐÁ ĐổNG VĂN, HÀ GIANG

Trần Đức Tùng

Tóm tắt:

Bài viêt này trình bày quá trình thay đối thời gian đón Tết năm mới của người Hmông ở

một ngôi làng vùng Cao nguyên đá Đồng Văn và những tác động của nó đến đời sống văn hóa

tộc người. Trong đời sống người Hmông, Tết năm mới được c|o/ổ là sự kiện quan trọng để con

người tưởng nhớ về to tiên và duy trì các thực hành văn hoá của dòng họ. Từ năm 1965, những

vận động của chỉnh phủ đã khiến người Hmông thay đôi thời gian đón Tết năm mới theo lịch

phô thông. Quả trình thay đôi này làm các thực hành nghi lễ được cấn trúc lại và nhiều yếu tổ

văn hóa bị mai một, biến đôi. ơ đây, sự thay đối về thời gian đón Tet không đơn thuần là sự dịch

chuyên các nghi lê, phong tục, mà nỏ còn dần đến sự thay đối thói quen sản xuất, canh tác mùa

vụ. Điêu này đã tác động đến mọi mật đời sống của người Hmông và khiến họ phái có những

chiên lược thích ứng phù hợp.

Từ khóa: Tết năm mới, Văn hóa Hmông, Thích ứng, Cao nguyên đá Đồng Văn.

Giói thiệu

Vào những ngày cuối năm 2018, trên

các mặt báo và mạng xã hội đăng tải về sự

kiện chính quyền địa phương tại bốn xã Lóong

Luông, Vân Hồ (huyện Vân Hồ, tỉnh Son La)

và Hang Kia, Pà Cò (huyện Mai Châu, tỉnh

Hòa Bình) đã tổ chức Hội nghị xây dựng quy

ước vận động nhân dân bò ăn Tết truyền thống.

Cũng theo đó, văn bản số 30/TB-UBND xã Pà

Cò ngày 18/12/2018 nêu: “Kể từ Tết Nguyên

đán Kỷ Hợi năm 2019 trở đi, Tết cổ truyền của

đồng bào dân tộc Mông 4 xã chuyển sang ăn

Tet Nguyên đán của cả nước”. Sự kiện này đã

nhanh chóng trở thành chủ đề thảo luận sôi nổi

của giới nghiên cứu, bảo tồn văn hóa, di sản

tại Việt Nam. Những ý kiến phản đối chính

sách này cho rằng việc thay đổi thời gian đón

Tet năm mới đã làm mất đi nhiều yếu tố trong

văn hóa Hmông và chính quyền cần tôn trọng

người dân trong quá trình đưa ra các quyết

sách liên quan đến văn hóa. Bên cạnh đó, nhiều

ý kiến ủng hộ lại cho rằng, việc thay đổi thời

gian sẽ giúp người dân thuận tiện trong việc

làm ăn, sản xuất và các thực hành văn hóa vẫn

được diễn ra như trong truyền thống. Dư âm

cúa cuộc thảo luận này đến nay vẫn tiếp tục

tiếp diễn tại nhiều địa phương trong quá trình

vận động người Hmông chuyển đổi thời gian

đón Tet năm mới truyền thống theo lịch Tết

nguyên đán.

Trên thế giới, Tết năm mới của người

Hmông đã thu hút được sự quan tâm của giới

nghiên cứu với những nhận định quan trọng.

Nhà nghiên cứu Hmông nổi tiếng Nicholas

Tapp (1989) cho biết Tết năm mới cùng với

nghi lễ tang ma, cưới xin và hu pli là bốn thành