Thanh toán quốc tế tại ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Trương Thanh Hồng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO – NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG THANH HỒNG

THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

CỔ PHẦN PHƯƠNG ĐÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO – NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG THANH HỒNG

THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

CỔ PHẦN PHƯƠNG ĐÔNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành : Kinh tế tài chính, ngân hàng

Mã số : 60. 31. 12

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Hoàng Ngọc Tiến

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2013

i

LỜI CAM ĐOAN

Tác giả luận văn có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của mình, cụ

thể:

Tôi tên là: Trương Thanh Hồng

Sinh ngày 14 tháng 08 năm 1987 – Tại: TP. Hồ Chí Minh

Quê quán: TP. Hồ Chí Minh

Hiện công tác tại: Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Đông

Là học viên cao học khóa 13 của Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM

Mã số học viên:

Cam đoan đề tài: THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

CỔ PHẦN PHƯƠNG ĐÔNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Ngọc Tiến

Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh

Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc

lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn bộ nội dung

này bất kỳ ở đâu, các số liệu , các nguồn trích dẫn trong luận văn được chú thích

nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi.

TP.HCM ngày 25 tháng 11 năm 2013

Tác giả

Trương Thanh Hồng

ii

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................i

MỤC LỤC.................................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.....................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..........................................................................vii

LỜI MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI ...........................................................................................4

1.1 KHÁI QUÁT VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................4

1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại.....................................................................4

1.1.2 Các chức năng của ngân hàng thương mại .......................................................4

1.1.3 Vai trò của ngân hàng thương mại....................................................................5

1.1.4 Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại ..........................................6

1.2 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI .............................................................................................6

1.2.1 Khái niệm TTQT và hoạt động TTQT tại NHTM............................................6

1.2.2 Phân loại hoạt động TTQT tại NHTM..............................................................7

1.2.2.1 Hoạt động thanh toán quốc tế trong ngoại thương (thanh toán mậu dịch) ....7

1.2.2.2 Hoạt động thanh toán quốc tế phi ngoại thương (thanh toán phi mậu dịch)..8

1.2.3 Các phương thức TTQT chủ yếu tại NHTM.....................................................8

1.2.3.1 Phương thức chuyển tiền (Remittance)..........................................................8

1.2.3.2 Phương thức Nhờ thu (Collection)...............................................................10

1.2.3.3 Phương thức Tín dụng chứng từ (Letter of Credit – L/C) ...........................13

1.2.4 Vai trò của hoạt động TTQT đối với NHTM..................................................15

1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TTQT tại NHTM...............................16

1.2.5.1 Các nhân tố khách quan ...............................................................................16

1.2.5.2 Các nhân tố chủ quan ...................................................................................17

iii

1.2.6 Các loại rủi ro trong hoạt động TTQT ............................................................20

1.3 CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA HOẠT ĐỘNG TTQT

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.......................................................................21

1.3.1 Các chỉ tiêu định lượng ...................................................................................21

1.3.1.1 Doanh số TTQT ...........................................................................................21

1.3.1.2 Số lượng sản phẩm TTQT............................................................................22

1.3.1.3 Doanh thu từ hoạt động TTQT.....................................................................22

1.3.2 Các chỉ tiêu định tính ......................................................................................23

1.3.2.1 Cơ chế vận hành tốt và đội ngũ nhân sự có kiến thức chuyên môn cao ......23

1.3.2.2 Sự phát triển về công nghệ và quy trình thực hiện ......................................23

1.3.2.3 Tính cạnh tranh về sản phẩm, giá và chính sách khách hàng trong hoạt động

TTQT........................................................................................................................23

1.3.2.4 Sự phát triển trong quan hệ hợp tác về TTQT .............................................23

1.3.2.5 Đảm bảo an toàn và hạn chế rủi ro...............................................................24

1.4 BÀI HỌC KINH NGHIỆM ...............................................................................24

1.4.1 Kinh nghiệm của một số ngân hàng nước ngoài trong hoạt động TTQT .......24

1.4.2 Bài học kinh nghiệm đối với OCB..................................................................25

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.........................................................................................27

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG ............................................................28

2.1 KHÁI QUÁT VỀ NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG............................28

2.1.1 Sự hình thành và phát triển .............................................................................28

2.1.1.1 Thông tin khái quát ......................................................................................28

2.1.1.2 Quá trình hình thành và phát triển ...............................................................28

2.1.2 Cơ cấu tổ chức quản lý....................................................................................31

2.1.3 Tình hình hoạt động kinh doanh giai đoạn 2008 đến 2012.............................31

iv

2.2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TTQT TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG

ĐÔNG GIAI ĐOẠN 2008 – 2012 ...........................................................................34

2.2.1 Thực trạng hoạt động thanh toán nhập khẩu...................................................34

2.2.2 Thực trạng hoạt động thanh toán xuất khẩu....................................................36

2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG ...............................................................39

2.3.1 Đánh giá các chỉ tiêu định lượng ....................................................................39

2.3.1.1 Doanh số TTQT ...........................................................................................39

2.3.1.2 Số lượng khách hàng, số món TTQT...........................................................41

2.3.1.3 Số lượng sản phẩm TTQT............................................................................42

2.3.1.4 Doanh thu từ hoạt động TTQT.....................................................................43

2.3.2 Đánh giá các chỉ tiêu định tính........................................................................43

2.3.2.1 Cơ cấu tổ chức và nhân sự ...........................................................................43

2.3.2.2 Công nghệ - Quy trình..................................................................................45

2.3.2.3 Sản phẩm – Giá – Chính sách khách hàng...................................................47

2.3.2.4 Quan hệ hợp tác............................................................................................52

2.3.2.5 Quản lý rủi ro ...............................................................................................54

2.3.3 Những tồn tại trong hoạt động TTQT tại OCB...............................................55

2.3.4 Nguyên nhân tồn tại trong hoạt động TTQT tại OCB ....................................57

2.3.4.1 Các nguyên nhân chủ quan ..........................................................................57

2.3.4.2 Các nguyên nhân khách quan.......................................................................60

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.........................................................................................63

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN

QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG.................................64

3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀ HOẠT

ĐỘNG TTQT TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG................................64

3.1.1 Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh .................................................64

3.1.2 Định hướng phát triển hoạt động TTQT của OCB .........................................65

3.2 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

NGÂN HÀNG TMCP PHƯƠNG ĐÔNG ...............................................................67

v

3.2.1 Nhóm giải pháp về cơ cấu tổ chức và nhân sự................................................67

3.2.2 Nhóm giải pháp về công nghệ và quy trình ....................................................71

3.2.3 Nhóm giải pháp về sản phẩm, giá và chính sách khách hàng.........................74

3.2.4 Nhóm giải pháp về quan hệ hợp tác................................................................77

3.2.5 Nhóm giải pháp về quản lý rủi ro ...................................................................79

3.3 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .......................................................................................80

3.3.1 Kiến nghị với Chính phủ.................................................................................80

3.3.1.1 Ổn định môi trường kinh tế vĩ mô................................................................80

3.3.1.2 Mở rộng và phát triển các hoạt động kinh tế đối ngoại ...............................81

3.3.1.3 Cải thiện cán cân thanh toán quốc tế............................................................81

3.3.1.4 Hoàn thiện môi trường pháp lý cho hoạt động thanh toán quốc tế..............82

3.3.2 Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước ................................................................83

3.3.2.1 Hoàn thiện cơ sở pháp lý về thanh toán quốc tế ..........................................83

3.3.2.2 Đổi mới cơ chế điều hành tỷ giá ..................................................................83

3.3.2.3 Tăng cường hỗ trợ thông tin phòng ngừa rủi ro hoạt động thanh toán quốc tế

cho các ngân hàng thương mại.................................................................................84

3.3.2.4 Đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức quốc tế, ngân hàng nước ngoài.............85

3.3.3 Kiến nghị với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam ...........................85

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.........................................................................................87

KẾT LUẬN.............................................................................................................88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................89

PHỤ LỤC................................................................................................................90

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product)

KHDN Khách hàng doanh nghiệp

KQ Ký quỹ

L/C Thư tín dụng (Letter of Credit)

NH Ngân hàng

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHPH Ngân hàng phát hành

NHTB Ngân hàng thông báo

NHTM Ngân hàng thương mại

OCB* Ngân hàng Phương Đông (Orient Commercial Joint Stock Bank)

RMA Quan hệ Ngân hàng đại lý (Relationship Management Application)

SWIFT Hệ thống viễn thông liên ngân hàng toàn cầu

(Society for Worldwide Interbank and Financial Telecommunication)

TMCP Thương mại cổ phần

TTQT Thanh toán quốc tế

TTR Chuyển tiền bằng điện (Telegraphic Transfer)

XNK Xuất nhập khẩu

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Sơ đồ

Sơ đồ 1.1 Quy trình thanh toán chuyển tiền Trang 9

Sơ đồ 1.2 Quy trình thanh toán Nhờ thu phiếu trơn Trang 11

Sơ đồ 1.3 Quy trình thanh toán Nhờ thu kèm chứng từ Trang 12

Sơ đồ 1.4 Sơ đồ quy trình thanh toán bằng phương thức Tín dụng chứng từ Trang 14

Sơ đồ 2.1 Bộ máy tổ chức hoạt động thanh toán quốc tế Trang 45

Sơ đồ 2.2 Cây thư mục sản phẩm thanh toán quốc tế Trang 48

Bảng

Bảng 2.1: Tình hình hoạt động kinh doanh của OCB giai đoạn 2008-2012 Trang 32

Bảng 2.2: Thu nhập từ hoạt động dịch vụ của OCB giai đoạn 2008-2012 Trang 33

Bảng 2.3: Doanh số hoạt động thanh toán nhập khẩu của OCB giai đoạn

2008- 2012 Trang 34

Bảng 2.4: Tỷ trọng các dịch vụ thanh toán nhập khẩu của OCB giai đoạn

2008-2012 Trang 35

Bảng 2.5: Số món thanh toán nhập khẩu của OCB giai đoạn 2008-2012 Trang 36

Bảng 2.6: Doanh số hoạt động thanh toán xuất khẩu của OCB giai đoạn

2008-2012 Trang 37

Bảng 2.7: Tỷ trọng các dịch vụ thanh toán xuất khẩu của OCB giai đoạn

2008-2012 Trang 38

Bảng 2.8: Số món thanh toán xuất khẩu của OCB giai đoạn 2008-2012 Trang 39

Bảng 2.9: Doanh số TTQT của OCB giai đoạn 2008-2012 Trang 40

Bảng 2.10 : Một số phí TTQT cơ bản tại các ngân hàng Trang 50

Biểu đồ

Biểu đồ 2.1: Doanh số TTQT của OCB giai đoạn 2008 - 2012 Trang 41