Thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

*******

ĐỖ THỊ THANH HÀ

THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ

ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

HÀ NỘI – 2013

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

*******

ĐỖ THỊ THANH HÀ

THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ

ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS

Chuyên ngành: Tâm lý học chuyên ngành

Mã số : 62.31.80.05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

GS.TS NGUYỄN NGỌC PHÚ

PGS.TS LÊ THỊ THANH HƢƠNG

HÀ NỘI – 2013

2

MỤC LỤC

MỤC LỤC............................................................................................................2

CÁC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................................5

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ...............................................................6

MỞ ĐẦU ..............................................................................................................9

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.................................................................................... 9

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU .......................................................................... 10

3. ĐỐI TƢỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU ......................................... 10

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................10

3.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu ..........................................................10

4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU .......................................................................... 11

5. GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU ............................................................................ 11

5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu ..........................................................11

5.2 Giới hạn về địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu .....................11

6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC .......................................................................... 12

7. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................. 12

7.1. Phƣơng pháp luận nghiên cứu...............................................................12

7.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ......................................................13

8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN............................................................... 14

8.1 Về lý luận: ..............................................................................................14

8.2 Về thực tiễn:...........................................................................................14

9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN........................................................................ 14

CHƢƠNG 1. ......................................................................................................16

CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG ĐỒNG

DÂN CƢ ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS......................................................16

1.1. TỔNG QUAN LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ ĐỐI VỚI NGƢỜI

NHIỄM HIV/AIDS............................................................................................. 16

1.1.1. Các nghiên cứu về thái độ..................................................................16

1.1.2. Các nghiên cứu về TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS..............30

3

1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA CỘNG

ĐỒNG DÂN CƢ ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS ................................. 39

1.2.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về thái độ.............................................39

1.2.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về thái độ kỳ thị ..................................43

1.2.3. Những vấn đề lý luận cơ bản về cộng đồng dân cƣ, HIV/AIDS, ngƣời

nhiễm HIV/AIDS ....................................................................................................46

1.2.4. Khái niệm và các mặt biểu hiện thái độ kỳ thị của cộng đồng dân cƣ

đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS..............................................................................53

1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI SỰ HÌNH THÀNH THÁI ĐỘ KỲ THỊ

CỦA NGƢỜI DÂN SỐNG TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM

HIV/AIDS........................................................................................................... 58

1.3.1. Các yếu tố thuộc về ngƣời dân trong cộng đồng................................59

1.3.2. Các yếu tố thuộc về ngƣời nhiễm HIV/AIDS....................................62

1.3.3. Các yếu tố thuộc về hoạt động thông tin, tuyên truyền......................63

CHƢƠNG 2. ......................................................................................................66

TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA

NGƢỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS ....66

2.1. TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LÝ LUẬN ................... 66

2.1.1. Mục đích nghiên cứu lý luận..............................................................66

2.1.2. Các giai đoạn nghiên cứu lý luận.......................................................66

2.1.3. Nội dung nghiên cứu lý luận..............................................................66

2.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận........................................................67

2.2. TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN ............... 67

2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực tiễn...........................................................67

2.2.2. Các giai đoạn nghiên cứu thực tiễn....................................................67

2.2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................69

2.2.4. Xử lý kết quả nghiên cứu. ..................................................................83

CHƢƠNG 3. ......................................................................................................88

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƢỜI DÂN TRONG

CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS ............................................88

3.1. THỰC TRẠNG CHUNG VỀ THÁI ĐỘ CỦA NGƢỜI DÂN TRONG CỘNG

ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS.................................................. 88

4

3.2. THỰC TRẠNG THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA NGƢỜI DÂN TRONG CỘNG

ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS QUA CÁC MẶT BIỂU HIỆN CỦA

THÁI ĐỘ ............................................................................................................ 92

3.2.1. Nhận thức của ngƣời dân trong cộng đồng về ngƣời nhiễm HIV/AIDS

.................................................................................................................................92

3.2.2. Xúc cảm của ngƣời dân trong cộng đồng về ngƣời nhiễm HIV/AIDS

...............................................................................................................................101

3.2.3. Hành vi của ngƣời dân trong cộng đồng dân cƣ đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS .............................................................................................................105

3.2.4. Tƣơng quan giữa các mặt biểu hiện của thái độ kỳ thị đối với ngƣời

nhiễm HIV/AIDS ..................................................................................................112

3.3. CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ HÌNH THÀNH THÁI ĐỘ KỲ THỊ CỦA

NGƢỜI DÂN TRONG CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI NGƢỜI NHIỄM HIV/AIDS114

3.3.1. Các yếu tố thuộc về ngƣời dân trong cộng đồng..............................114

3.3.2. Các yếu tố thuộc về ngƣời nhiễm HIV/AIDS..................................126

3.3.3. Những yếu tố có liên quan đến công tác thông tin, tuyên truyền ....128

3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM TÁC ĐỘNG ............................................... 130

3.4.1. Đánh giá chung về ảnh hƣởng của phƣơng pháp tập huấn và kết quả

của thực nghiệm tác động......................................................................................130

3.4.2. Những thay đổi các thành tố biểu hiện của thái độ kỳ thị đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS sau thực nghiệm tác động..............................................131

3.4.3. Kết luận về thực nghiệm tác động....................................................143

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................146

KẾT LUẬN....................................................................................................... 146

KIẾN NGHỊ...................................................................................................... 148

DANH MỤC CÁC BÀI BÁO, CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ LIÊN

QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN...............................................................................149

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................150

PHỤ LỤC

5

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TĐ Thái độ

KT Kỳ thị

TĐKT Thái độ kỳ thị

Ngƣời nhiễm HIV/AIDS Ngƣời nhiễm HIV hoặc đã chuyển sang giai đoạn AIDS

PBĐX Phân biệt đối xử

BHTĐKT Biểu hiện thái độ kỳ thị

CĐ Cộng đồng

ĐTB Điểm trung bình

ĐLC Độ lệch chuẩn

Tp Thành phố

THCS Trung học cơ sở

THPT

PVS

TLN

Trung học phổ thông

Phỏng vấn sâu

Thảo luận nhóm

SKSS Sức khỏe sinh sản

6

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

DANH MỤC CÁC BẢNG

Tên bảng Trang

Bảng 2.1: Đặc điểm mẫu nghiên cứu 68

Bảng 2.2: Đặc điểm mẫu có TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS 69

Bảng 2.3 Cách phân chia các mức độ thái độ đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS 76

Bảng 3.1 Điểm trung bình các thành tố biểu hiện TĐ của ngƣời dân sống trong

cộng đồng dân cƣ đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS

88

Bảng 3.2 TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS biểu hiện ở mặt nhận thức 90

Bảng 3.3 Sự lo lắng về khả năng có thể lây nhiễm HIV 99

Bảng 3.4 Cảm xúc khi tiếp xúc với ngƣời nhiễm HIV/AIDS 100

Bảng 3.5 Mức độ sẵn sàng tiếp xúc; hợp tác; giúp đỡ ngƣời nhiễm HIV/AIDS 102

Bảng 3.6 Những biểu hiện của TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS phổ

biến trong cộng đồng

106

Bảng 3.7 Tƣơng quan giữa các mặt biểu hiện của TĐ đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS

109

Bảng 3.8 Tƣơng quan giữa TĐKT với các đặc điểm xã hội của khách thể 111

Bảng 3.9 Kiến thức về những vấn đề cơ bản có liên quan đến HIV/AIDS 115

Bảng 3.10 Điểm trung bình và độ lệch chuẩn các chức năng tâm lý của TĐKT 116

Bảng 3.11 Tƣơng quan giữa điểm trung bình của TĐ với các chức năng của

TĐKT

116

Bảng 3.12 Dự báo tác động của các yếu tố tâm lý trong việc thay đổi TĐ đối

với ngƣời nhiễm HIV/AIDS

121

Bảng 3.13 So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt nhận thức trƣớc

thực nghiệm và sau thực nghiệm tác động lần 1

128

Bảng 3.14 So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt nhận thức trƣớc

thực nghiệm và sau thực nghiệm tác động lần 2

129

7

Bảng 3.15 So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt xúc cảm trƣớc và

sau thực nghiệm tác động lần 1

129

Bảng 3.16 So sánh điểm trung bình các tiêu chí thuộc mặt xúc cảm trƣớc và

sau thực nghiệm tác động lần 2

130

Bảng 3.17 So sánh điểm trung bình xu hƣớng hành vi tiếp xúc; hợp tác; giúp

đỡ ngƣời nhiễm HIV/AIDS trƣớc và sau thực nghiệm tác động lần 1

132

Bảng 3.18 So sánh điểm trung bình xu hƣớng hành vi tiếp xúc; hợp tác; giúp

đỡ ngƣời nhiễm HIV/AIDS trƣớc và sau thực nghiệm tác động lần 2

133

8

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Tên biểu đồ Trang

Biểu đồ 3.1 TĐ của ngƣời dân sống trong cộng đồng dân cƣ đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS

Biểu đồ 3.2 So sánh TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS theo trình độ

học vấn Biểu đồ 3.3 So sánh TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS theo độ tuổi

Biểu đồ 3.4 So sánh TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS theo sự tham

gia các hoạt động giúp đỡ ngƣời nhiễm HIV/AIDS

Biểu đồ 3.5 So sánh TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS theo nơi sống

Biểu đồ 3.6 Những nguyên nhân chủ yếu cản trở việc tuyên truyền

chống KT ngƣời nhiễm HIV/AIDS

Biểu đồ 3.7 TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS trƣớc và sau thực nghiệm tác

động

86

111

112

112

113

125

127

9

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Thông tin từ Hội nghị quốc tế về HIV/AIDS lần thứ 19, diễn ra vào tháng 7 năm

2012 cho biết trên toàn thế giới hiện có 65 triệu ngƣời nhiễm HIV. Khoảng 30 triệu

ngƣời đã chết vì bệnh cơ hội liên quan tới AIDS. Từ năm 1990 đến nay, Việt Nam đã

có 61.579 ngƣời tử vong do AIDS và tính đến ngày 31/3/2012 nƣớc ta có 201.134

trƣờng hợp nhiễm HIV hiện còn sống [5].

Đảng và Nhà nƣớc ta đã coi công tác phòng, chống HIV/AIDS là một trong

những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách và lâu dài. Việt Nam là một trong số ít các nƣớc

trên thế giới đƣợc đánh giá là có môi trƣờng chính sách tốt và tƣ tƣởng tiến bộ về

phòng, chống HIV/AIDS. Chống KT, PBĐX với ngƣời nhiễm HIV/AIDS là một trong

những nội dung quan trọng đã đƣợc đƣa vào Luật Phòng, chống nhiễm virút gây ra hội

chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở ngƣời (HIV/AIDS) nhằm bảo vệ quyền của

những ngƣời bị nhiễm HIV và thành viên gia đình họ. Bên cạnh đó, công tác tuyên

truyền về chống kỳ thị và PBĐX với ngƣời nhiễm HIV/AIDS cũng đã đƣợc triển khai

trong nhiều năm. Mặc dù vậy, sự kỳ thị của cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS

vẫn là vấn đề vô cùng nhức nhối đang diễn ra công khai hoặc không công khai ở nhiều

lúc, nhiều nơi. Chính sự kỳ thị này đã khiến cho những ngƣời nhiễm HIV/AIDS che

dấu, không dám công khai tình trạng bệnh cũng nhƣ tìm kiếm sự hỗ trợ từ các cơ sở y

tế, các tổ chức cũng nhƣ trong cộng đồng dân cƣ. Hậu quả là dịch bệnh ngày càng

lan rộng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho những ngƣời bệnh và cả quốc gia.

Trong những năm gần đây, nghiên cứu thái độ đƣợc nhiều nhà nghiên cứu trong

và ngoài nƣớc quan tâm. Tuy nhiên, ở Việt Nam, các nghiên cứu lý luận về TĐKT đối

với ngƣời nhiễm HIV/AIDS chƣa có nhiều. Về thực tiễn, mặc dù thái độ đƣợc nghiên

cứu nhiều trong tâm lý học xã hội nhƣng đến nay, chƣa có những nghiên cứu chuyên

sâu về TĐKT của ngƣời dân trong cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS dƣới

cách tiếp cận của tâm lý học xã hội.

Nghiên cứu TĐKT của cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS sẽ giúp

chúng ta hiểu rõ hơn về thực trạng cũng nhƣ các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh

hƣởng đến thái độ này. Từ đó, giúp cho Đảng, Nhà nƣớc và các cơ quan hữu quan đƣa

ra những giải pháp phù hợp trong công các tuyên truyền, giáo dục góp phần thay đổi

TĐKT của cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS là một việc làm hết sức có ý

nghĩa hiện nay. Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và tầm quan trọng của vấn đề, tôi đã lựa

10

chọn đề tài:“TĐKT của cộng đồng dân cư đối với người nhiễm HIV/AIDS” làm đề

tài nghiên cứu.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Làm rõ mức độ TĐKT của ngƣời dân trong cộng đồng đối với những ngƣời

nhiễm HIV/AIDS, các yếu tố tác động đến TĐ này, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp tác

động, nhằm giảm thiểu TĐKT của cộng đồng đối với những ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

3. ĐỐI TƢỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Mức độ và các mặt biểu hiện của TĐKT của ngƣời dân trong cộng đồng đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

3.2. Khách thể và địa bàn nghiên cứu

Khách thể của quá trình nghiên cứu gồm:

- Các khách thể đƣợc lựa chọn để điều tra thử, phục vụ cho quá trình xây dựng

bảng hỏi: 138 ngƣời dân sống trên địa bàn thành phố Hà Nội.

- Các khách thể điều tra chính thức:

+ Nghiên cứu định lƣợng: Đƣợc thực hiện trên 1200 khách thể là những ngƣời

dân sống trên địa bàn Hà Nội (các quận Đống Đa, Ba Đình, Tây Hồ, Cầu Giấy, Long

Biên, Hà Đông); Cần Thơ (các quận Ninh Kiều, Ô Môn) và thành phố Hồ Chí Minh

(các quận Phú Nhuận, Thủ Đức, quận 1, quận 4, quận 6, huyện Hóc Môn). Mẫu nghiên

cứu định lƣợng đƣợc lựa chọn đại diện cho các nhóm chia theo giới tính, lứa tuổi, nghề

nghiệp.

+ Nghiên cứu định tính: Mẫu nghiên cứu định tính đƣợc lựa chọn mang tính đại

diện cho các nhóm cán bộ truyền thông; trƣởng các ban, ngành, đoàn thể ở khu dân cƣ

và ngƣời dân sống trong cộng đồng dân cƣ; những ngƣời nhiễm HIV hoặc có liên quan

đến HIV. Tổng số ngƣời tham gia thảo luận nhóm là 41 ngƣời (01 nhóm cán bộ làm

công tác tuyên truyền, 04 nhóm ngƣời dân sống trong khu dân cƣ). Các cuộc phỏng

vấn sâu đƣợc thực hiện với 27 ngƣời, bao gồm 7 ngƣời nhiễm HIV/AIDS và 20 ngƣời

dân sống trên địa bàn Hà Nội (tại các quận Đống đa, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Long

Biên); thành phố Hồ Chí Minh (tại các quận Phú Nhuận, Thủ Đức, quận 4, quận 7);

Cần Thơ (tại các quận Ninh Kiều, Ô Môn).

- Khách thể tác động thực nghiệm: 17 ngƣời sống trên địa bàn phƣờng Châu

Văn Lêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ. Nhóm khách thể này đƣợc lựa chọn dựa

trên cơ sở đại diện cho những ngƣời dân sống trong khu dân cƣ.

11

4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

4.1. Xác định cơ sở lý luận nghiên cứu TĐKT của ngƣời dân trong cộng đồng

đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS. Bao gồm: tổng quan vấn đề nghiên cứu, làm rõ các

khái niệm TĐ, TĐKT và TĐKT của cộng đồng dân cƣ với ngƣời nhiễm HIV/AIDS;

đặc điểm, biểu hiện của TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS; các yếu tố ảnh hƣởng

đến TĐKT của cộng đồng dân cƣ đối với những ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

4.2. Đánh giá thực trạng TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS qua các mặt

biểu hiện: nhận thức, xúc cảm và hành vi; mức độ TĐKT của ngƣời dân trong cộng

đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng đến thực trạng

TĐKT của họ đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

4.3. Đề xuất và thực nghiệm tính khả thi của phƣơng pháp tập huấn nâng cao

nhận thức về vấn đề KT ngƣời nhiễm HIV/AIDS nhằm giảm thiểu TĐKT đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS của ngƣời dân sống trong cộng đồng dân cƣ.

5. GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU

5.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu

Thái độ đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS có thể đƣợc xem xét trên nhiều khía

cạnh với các sắc thái khác nhau. Đề tài này chỉ nghiên cứu TĐKT đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS dựa trên các mặt biểu hiện của thái độ là nhận thức, xúc cảm, hành vi và

một số yếu tố có ảnh hƣởng đến thái độ đó của họ.

Chúng tôi sử dụng thuật ngữ “Cộng đồng dân cƣ” với nội hàm để chỉ những

ngƣời dân sống trên cùng một địa bàn dân cƣ theo nghĩa là tổ dân phố hay khu dân cƣ

ở ba đô thị là Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ chứ không xem “cộng đồng

dân cƣ” nhƣ một nhóm xã hội.

5.2 Giới hạn về địa bàn nghiên cứu và khách thể nghiên cứu

* Giới hạn về địa bàn nghiên cứu:

Nghiên cứu thực trạng đƣợc tiến hành đối với những ngƣời dân sống ở các đô

thị gồm: thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Cần Thơ. Đây là

những thành phố trực thuộc Trung ƣơng, có những đặc điểm tƣơng đồng về mặt trình

độ dân trí và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội; thuộc nhóm các tỉnh/thành phố có tỷ

lệ ngƣời nhiễm HIV/AIDS cao nên có nhiều chƣơng trình, dự án đầu tƣ cho công tác

tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS.

* Giới hạn về khách thể nghiên cứu:

- Lãnh đạo các đoàn thể ở khu dân cƣ nhƣ Hội Phụ nữ, Hội ngƣời cao tuổi, tổ

trƣởng/tổ phó dân phố.

12

- Ngƣời dân sống ở các khu dân cƣ thuộc địa bàn nghiên cứu.

- Cán bộ làm công tác tuyên truyền ở các cơ quan Ban Tuyên giáo cấp Trung

ƣơng (đóng trên địa bàn nghiên cứu) và cấp thành phố.

- Do những khó khăn về thủ tục hành chính nên nghiên cứu thực nghiệm tác

động chỉ đƣợc tiến hành đối với nhóm khách thể thuộc địa bàn thành phố Cần Thơ.

6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Một bộ phận ngƣời dân sống ở đô thị có TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS

biểu hiện qua các mặt: nhận thức không đúng hoặc chƣa đầy đủ về quyền của ngƣời

nhiễm HIV/AIDS, những nhìn nhận, phán xét, đánh giá mang tính tiêu cực và bất hợp

lý đƣợc áp đặt sẵn cho ngƣời nhiễm HIV/AIDS; xúc cảm tiêu cực đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS và hành vi xa lánh hoặc không sẵn sàng hợp tác với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS. Quan niệm HIV/AIDS đồng nghĩa với “tệ nạn xã hội” là yếu tố quan trọng

có ảnh hƣởng đến TĐKT của cộng đồng dân cƣ đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

Nếu tổ chức cho ngƣời dân trong cộng đồng đƣợc tham gia thảo luận, trải

nghiệm về vấn đề kỳ thị đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS trong các lớp tập huấn nâng

cao nhận thức về vấn đề KT ngƣời nhiễm HIV/AIDS thì có thể hạn chế và giảm thiểu

TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS.

7. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

7.1. Phƣơng pháp luận nghiên cứu

Nghiên cứu thái độ nhằm hiểu rõ, dự đoán, kiểm soát và thay đổi hành vi của

con ngƣời là chủ đề đã đƣợc nghiên cứu khá nhiều không chỉ trong khoa học tâm lý mà

còn trong các ngành khoa học khác nhƣ chính trị học, xã hội học, giáo dục học… Xuất

phát từ quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, nghiên cứu đƣợc thực hiện

trên cơ sở một số nguyên tắc cơ bản sau đây:

- Nguyên tắc quyết định luận duy vật các hiện tượng tâm lý:

, TĐ

, các tác động từ bên ngoài, c -

.

Khi xem xét TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS của

13

, tích cực của cả cộng

.

Nguyên tắc thống nhất giữa tâm lý, ý thức và hoạt động: Tâm lý mà trình độ

phản ánh bậc cao của nó là ý thức và hoạt động của con ngƣời tồn tại trong sự thống

nhất biện chứng. Tâm lý xuất hiện nhƣ là một thuộc tính của thế giới vật chất trong quá

trình phát triển của nó. Sự xuất hiện của cái tâm lý nằm trong quá trình phát triển của

hiện thực khách quan. Nguyên tắc này cho phép giải thích sự nảy sinh của các hiện

tƣợng tâm lý xã hội. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội. Trong quá trình sống và

hoạt động, con ngƣời tham gia vào các quan hệ xã hội. TĐKT đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS nảy sinh từ thực tiễn cuộc sống, mà trong đó HIV/AIDS đƣợc coi là căn

bệnh thế kỷ cần phải loại trừ và khi TĐKT đƣợc hình thành nó

. Để hiểu và cắt nghĩa đúng TĐKT đối với ngƣời nhiễm

HIV/AIDS phải coi TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS là sản phẩm của sự phát

triển và là kết quả hoạt động của con ngƣời trong các mối quan hệ xã hội. Do đó, việc

chỉ ra các yếu tố tác động cũng nhƣ đề xuất các giải pháp giảm thiểu TĐKT đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS phải chính trong hoạt động, trong môi trƣờng sống của cộng

đồng, nơi có ngƣời nhiễm HIV/AIDS đang sinh sống.

- Nguyên tắc tiếp cận nhân cách – hoạt động – giá trị:

ng và chịu sự chi phối của các

định hƣớng giá trị. Với các nền văn hóa, điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau có thể

dẫn đến sự khác nhau về hệ thống chuẩn mực giá trị và đạo đức. Bởi vậy, tiếp cận nhân

cách – hoạt động – giá trị, đòi hỏi phải nhìn nhận sâu sắc cả các đặc trƣng văn hóa quốc

gia, vùng miền, chỉ ra ảnh hƣởng của bối cảnh văn hoá vùng, miền tới TĐKT đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS. Cách tiếp cận này cho thấy, với những đặc trƣng về tri thức, lối

sống, phong tục...khác nhau, TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS ở mỗi quốc gia,

vùng miền sẽ có các đặc điểm khác nhau. Do đó, khi nghiên cứu thái độ đối với ngƣời

nhiễm HIV/AIDS phải dựa trên hệ thống chuẩn mực giá trị đạo đức của con ngƣời

Việt Nam hiện nay để xây dựng các thang đo cho phù hợp.

7.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể

- Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu

- Phƣơng pháp chuyên gia

- Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi

14

- Phƣơng pháp phỏng vấn sâu

- Phƣơng pháp thảo luận nhóm

- Phƣơng pháp quan sát

- Phƣơng pháp thực nghiệm tác động

- Phƣơng pháp thống kê toán học

8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

8.1 Về lý luận:

Đề tài đã tổng quan đƣợc tình hình nghiên cứu ở trong và ngoài nƣớc về TĐKT

đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về TĐKT đối với

ngƣời nhiễm HIV/AIDS, đã xây dựng và chính xác hóa các khái niệm TĐ, TĐKT,

TĐKT với ngƣời nhiễm HIV/AIDS; chỉ rõ các đặc điểm; các biểu hiện của TĐKT đối

với ngƣời nhiễm HIV/AIDS cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng đến TĐKT của ngƣời dân

trong cộng đồng đối với những ngƣời nhiễm HIV/AIDS. Kết quả nghiên cứu góp phần

làm phong phú thêm cơ sở lý luận về TĐKT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS trong tâm

lý học.

8.2 Về thực tiễn:

Các kết quả nghiên cứu thực tiễn đã làm rõ thực trạng biểu hiện và mức độ

TĐKT của ngƣời dân trong cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS trên các mặt

nhận thức, xúc cảm và hành vi cũng nhƣ các yếu tố ảnh hƣởng đến thực trạng TĐKT

đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS. Nghiên cứu cũng đã chỉ ra tính khả thi trong việc

giảm thiểu thái độ KT đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS của biện pháp tập huấn nâng

cao nhận thức có sự tham gia tích cực từ phía ngƣời dân trong cộng đồng.

Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo cho các cán bộ nghiên cứu

về vấn đề thái độ cũng nhƣ các cán bộ làm công tác tuyên truyền trong việc xây dựng

nội dung tuyên truyền, giáo dục nhằm hình thành thái độ không KT đối với ngƣời

nhiễm HIV/AIDS của ngƣời dân sống trong cộng đồng.

9. CẤU TRÖC CỦA LUẬN ÁN

Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án

gồm có 3 chƣơng:

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận nghiên cứu TĐKT của cộng đồng dân cƣ đối với ngƣời

nhiễm HIV/AIDS.

Chƣơng 2: Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu TĐKT của ngƣời dân trong

cộng đồng đối với ngƣời nhiễm HIV/AIDS