Tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-------------------------

NGUYỄN THỊ LAN ANH

TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG

CỦA HỘ NÔNG DÂN HUYỆN TIÊN DU, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-------------------------

NGUYỄN THỊ LAN ANH

TĂNG CƯỜNG KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG

CỦA HỘ NÔNG DÂN HUYỆN TIÊN DU, TỈNH BẮC NINH

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số ngành: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quang Trung

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin

trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lan Anh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời trân

trọng cảm ơn đến Thầy giáo TS. Hà Quang Trung - Người trực tiếp hướng dẫn và

giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo trong Khoa Kinh tế và Phát

triển nông thôn, các Thầy Cô phòng Đào tạo trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã

trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn các phòng chức năng, Văn phòng UBND huyện, các ngân

hàng trên địa bàn huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh đã cung cấp số liệu thực tế và

thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin trân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình,

người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Lan Anh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT........................................................v

DANH MỤC CÁC BẢNG.........................................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ .....................................................................vii

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................2

Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..............................................................4

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................4

1.1.1. Những vấn đề cơ bản về hộ nông dân và tín dụng nông thôn...........................4

1.1.2. Khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân ...........................................13

1.2. Tín dụng nông nghiệp, nông thôn trong nước và trên thế giới ..........................19

1.2.1. Tín dụng nông nghiệp, nông thôn tại một số nước trên thế giới.....................19

1.2.2. Tín dụng nông nghiệp, nông thôn tại Việt Nam .............................................22

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....30

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................30

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................30

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................30

2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................30

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................30

2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu...............................................................30

2.3.2. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................31

2.3.3. Phương pháp phân tích....................................................................................32

2.3.4. Phương pháp tổng hợp, phân tích thông tin, viết báo cáo...............................33

2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................33

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................35

iv

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................35

3.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................35

3.1.2. Tình hình dân số, lao động..............................................................................36

3.2. Thực trạng hoạt động tín dụng trên địa bàn huyện Tiên Du ..............................39

3.2.1. Đặc điểm hệ thống tín dụng hoạt động trên địa bàn huyện Tiên Du ..............39

3.2.2. Tình hình huy động vốn của các TCTD trên địa bàn huyện Tiên Du.............40

3.2.3. Hoạt động tín dụng của các TCTD trên địa bàn huyện Tiên Du ....................43

3.2.4. Mối quan hệ giữa các TCTD với hộ nông dân trên địa bàn huyện Tiên Du...54

3.3. Thực trạng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của các hộ nông dân huyện Tiên Du.......56

3.3.1. Đặc điểm các hộ điều tra.................................................................................56

3.3.2. Thực trạng tiếp cận vốn tín dụng chính thống của hộ nông dân các xã

nghiên cứu .................................................................................................................61

3.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân

huyện Tiên Du...........................................................................................................76

3.4. Giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân huyện

Tiên Du......................................................................................................................83

3.4.1. Quan điểm về tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng chính thống

của hộ nông dân ........................................................................................................83

3.4.2. Định hướng tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng chính thống của

hộ nông dân ...............................................................................................................84

3.4.3. Giải pháp tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân huyện

Tiên Du......................................................................................................................88

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.........................................................................95

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................97

PHỤ LỤC ..............................................................................................................100

v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT

STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ

1 CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

2 CSHT Cơ sở hạ tầng

3 CSXH Chính sách xã hội

4 NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội

5 HĐND Hội đồng nhân dân

6 HTTDNT Hệ thống tín dụng nông thôn

7 HTX Hợp tác xã

8 KT-XH Kinh tế xã hội

9 NHNN Ngân hàng Nhà nước

10 NHTM Ngân hàng thương mại

11 NN Nông nghiệp

12 NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

13 NHNo&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn

14 NTM Nông thôn mới

15 PTNT Phát triển nông thôn

16 TCTD Tổ chức tín dụng

17 TCTDCT Tổ chức tín dụng chính thống

18 TDND Tín dụng nhân dân

19 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân

20 TTCN Tiểu thủ công nghiệp

21 UBND Ủy ban nhân dân

22 VHXH Văn hoá - Xã hội

23 XĐGN Xóa đói giảm nghèo

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Thống kê dân số, lao động và việc làm huyện Tiên Du ...........................37

Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu KTXH huyện Tiên Du năm 2016 ....................................38

Bảng 3.3. Tình hình huy động vốn của các TCTD chính thống huyện Tiên Du

giai đoạn 2014 - 2016 ..............................................................................41

Bảng 3.4. Hoạt động tín dụng của ngân hàng No&PTNT huyện Tiên Du giai

đoạn 2014 - 2016 .....................................................................................44

Bảng 3.5. Hoạt động tín dụng của ngân hàng CSXH huyện Tiên Du giai đoạn

2014 - 2016 ..............................................................................................49

Bảng 3.6. Hoạt động tín dụng của các Quỹ TDND huyện Tiên Du giai đoạn

2014 - 2016 ..............................................................................................53

Bảng 3.7. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra ..............................57

Bảng 3.8. Nguồn lực sản xuất của các hộ điều tra ....................................................59

Bảng 3.9. Mức độ tham gia vay vốn tín dụng chính thống của hộ nông dân địa

bàn nghiên cứu.........................................................................................62

Bảng 3.10. Mức độ tiếp cận vốn tín dụng chính thống của các hộ điều tra theo

loại hộ ......................................................................................................65

Bảng 3.11. Mức độ tiếp cận vốn tín dụng chính thống của hộ nông dân theo

trình độ học vấn của chủ hộ.....................................................................67

Bảng 3.12. Mức độ tiếp cận vốn tín dụng chính thống của hộ nông dân theo

giới tính của chủ hộ .................................................................................68

Bảng 3.13. Tỷ lệ đáp ứng nhu cầu vốn vay các hộ điều tra theo loại hộ ..................69

Bảng 3.14. Nhu cầu vay vốn và mức độ đáp ứng của các TCTD chính thống.........71

Bảng 3.15. Ý kiến của các hộ nông dân về hoạt động cho vay của các TDTC

chính thống trên địa bàn huyện Tiên Du .................................................73

Bảng 3.16. Mức độ tiếp cận vốn tín dụng chính thống của các hộ điều tra theo

loại hộ ......................................................................................................75

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ

Hình 1.1. Cơ cấu kinh tế huyện Tiên Du năm 2016 .................................................38

Sơ đồ 3.1. Quy trình cho vay của ngân hàng NN&PTNT huyện Tiên Du ...............43

Sơ đồ 3.2. Quy trình cho vay của ngân hàng CSXH huyện Tiên Du .......................46

Sơ đồ 3.3. Quy trình cho vay của các quỹ TDND huyện Tiên Du ...........................50

Sơ đồ 3.4. Mối quan hệ giữa các TCTD chính thống với hộ nông dân huyện

Tiên Du ....................................................................................................55

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam, nông nghiệp được coi là

nền móng cho sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Đặc biệt khi Việt Nam thực

hiện chính sách mở cửa, thương mại nông nghiệp đã đóng góp lớn vào nguồn thu

ngoại tệ, tăng thu nhập cho khu vực nông nghiệp, cải thiện đời sống của người dân

nông thôn. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của nông nghiệp, nông thôn, Hội nghị

lần thứ 7 ban chấp hành Trung ương khóa X đã ban hành Nghị quyết số 26/NQ-TW

về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn”. Nghị quyết Đại hội Đảng XII tiếp tục chỉ

đạo cần tạo chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn,

nâng cao đời sống nhân dân và coi hộ nông dân là nhân tố trung tâm trong quá trình

xây dựng nền nông nghiệp hiện đại. Để hiện thực hóa nghị quyết của Đảng, Chính

phủ và ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có nhiều chính sách nhằm hướng tín dụng

vào lĩnh vực nông nghiệp, ưu tiên các hộ nông dân vay vốn ưu đãi phục vụ sản xuất

nông nghiệp, góp phần xóa đói giảm nghèo như: Nghị định 41/2010/NĐ-CP ngày

14/04/2010 về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; Nghị

định số 55/2015/NĐ-CP ngày 09/06/2015 về chính sách tín dụng phục vụ phát triển

nông nghiệp, nông thôn (nghị định này có hiệu lực từ ngày 25/7/2015 thay thế nghị

định 41/2010/NĐ-CP) [3, 4].

Huyện Tiên Du nằm cách trung tâm tỉnh Bắc Ninh 5km về phía Nam, là huyện

có điều kiện và trình độ phát triển kinh tế cao của tỉnh Bắc Ninh. Tốc độ tăng

trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2011 - 2015 của huyện đạt 15,36%; cơ cấu kinh

tế chuyển dịch theo hướng hiện đại với tỷ trọng công nghiệp - xây dựng 77,4%,

dịch vụ 17,5%, nông nghiệp 5,1%. Thực hiện nghị quyết của Đảng về “nông

nghiệp, nông dân, nông thôn”, thời gian qua Huyện ủy, UBND huyện đã xác định

một trong những mũi nhọn của kinh tế là phát triển kinh tế hộ nông dân. Huyện đã

có nhiều chính sách nhằm tạo điều kiện cho các hộ nông dân tiếp cận nguồn vốn

phục vụ sản xuất nông nghiệp [34]. Theo bà Nguyễn Thị Hào, Phó chủ tịch UBND

huyện Tiên Du: “Hiện nay trên địa bàn có 3 tổ chức tín dụng (TCTD) cung cấp tín

dụng chính cho các hộ nông dân của huyện là: Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển

2

nông thôn (Agribank); Ngân hàng chính sách xã hội và các Quỹ tín dụng nhân dân

cơ sở. Giai đoạn 2013 - 2015 các TCTD này đã giải ngân hàng chục tỷ đồng cho các

hộ nông dân phát triển sản xuất. Tuy nhiên thời gian qua chính sách tín dụng dành

cho hộ nông dân vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển nông nghiệp và chưa

phát huy hiệu quả như mong đợi; việc tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân huyện

Tiên Du vẫn còn nhiều khó khăn như: lãi suất cho vay cao, quy mô vay vốn thấp,

điều kiện tiếp cận khoản vay thì ngặt nghèo…”.

Thực tế cho thấy, tiềm năng và vai trò của hộ nông dân trong phát triển nông

nghiệp, nông thôn là rất to lớn, cả hiện tại và tương lai. Việc mở rộng quy mô, đa

dạng hoá các kênh, sản phẩm dịch vụ tín dụng, nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng

cho hộ nông dân là điều kiện và là cơ hội mới cho cả nông nghiệp, nông dân, nông

thôn, doanh nghiệp và ngân hàng, cũng như cho phát triển kinh tế-xã hội của huyện

theo yêu cầu phát triển bền vững. Điều đó đòi hỏi chính sách tín dụng cho hộ nông

dân huyện Tiên Du cần phải có sự đột phá, đổi mới cả về cơ chế chính sách và cách

thức triển khai thực hiện.

Xuất phát từ yêu cầu thực tế đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Tăng cường khả

năng tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông dân huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh” làm

đề tài luận văn thạc sỹ chuyên ngành Kinh tế nông nghiệp của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Xác định những khó khăn, rào cản trong tiếp cận vốn tín dụng của hộ nông

dân; từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường khả năng tiếp cận vốn tín dụng của

hộ nông dân huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

* Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu

- Giúp bản thân có thể vận dụng được những kiến thức đã học được để hoàn

thành luận văn thạc sỹ phục vụ cho học tập và nghiên cứu khoa học. Nâng cao được

năng lực cũng như rèn luyện kỹ năng của mình, vận dụng được những kiến thức đã

học ở nhà trường vào thực tiễn, đồng thời bổ sung những kiến thức còn thiếu và

những kỹ năng tiếp cận các phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân.