Tài liệu TIỂU LUẬN: Hoàn thiện công tác xếp hạng tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp tại sở

TIỂU LUẬN:

Hoàn thiện công tác xếp hạng tín dụng

đối với khách hàng doanh nghiệp tại

sở giao dịch 1 ngân hàng đầu tư và

phát triển Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU

---o0o---

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại, hoạt động tín dụng là

nghiệp vụ cơ bản, chiếm vai trò quan trọng nhất vì nó là nghiệp vụ sinh lời chủ yếu cho

ngân hàng. Tuy nhiên, đây cũng là nghiệp vụ tập trung hầu hết các rủi ro nghiêm trọng,

gây tổn thất lớn cho NHTM. Vì vậy, việc thực hiện quản trị rủi ro nhất là rủi ro tín dụng

nhằm đảm bảo an toàn và nâng cao chất lượng tín dụng là một yêu cầu khách quan, là

điều kiện sống còn để ổn định và phát triển NHTM. Với thực tế là doanh số cho vay, thu

nợ và dư nợ đối với doanh nghiệp luôn chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động tín dụng của

các NHTM, cho nên hạn chế rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vay vốn mà vẫn mở

rộng tín dụng đối với chủ thể này là vấn đề luôn nhận được sự quan tâm của các ngân

hàng.

Ở Việt Nam trong những năm gần đây, dư nợ tín dụng ngân hàng có xu hướng gia

tăng mạnh, do nhu cầu vốn đầu tư tăng để mở rộng sản xuất, kinh doanh đáp ứng yêu cầu

tăng trưởng kinh tế cao trong bối cảnh hoạt động của thị trường chứng khoán, thị trường

vốn còn hạn chế, đó là điều kiện thuận lợi cho NHTM, nhưng cũng gây áp lực lên hoạt

động ngân hàng; tiền ẩn những rủi ro tín dụng, đòi hỏi các NHTM phải có những giải

pháp hữu hiệu giảm thiểu tình trạng này. Trong đó, một giải pháp quan trọng, mang lại

nhiều lợi ích cho hoạt động đánh giá khách hàng và quản trị rủi ro đã và đang được

NHTM Việt Nam xây dựng và khai thác chính là công tác xếp hạng xếp hạng tín dụng.

Xếp hạng tín dụng các doanh nghiệp vay vốn trở thành vấn đề khá “nóng” đối với NHNN

cũng như các NHTM Việt Nam.

Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV) là NHTM nhà nước được thành

lập từ năm 1957, đến nay đã trở thành một trong những ngân hàng quốc doanh hàng đầu

Việt Nam. Trong những năm qua. Cùng với yêu cầu quản trị rủi ro tín dụng ngày càng

gia tăng, BIDV cũng đã nỗ lực trong việc xây dựng một hệ thống xếp hạng tín dụng nội

bộ của riêng mình. Ngay khi ra đời, hệ thống này đã đạt được những kết quả nhất định,

đáp ứng yêu cầu quản trị rủi ro tín dụng của BIDV. Tuy nhiên, hoạt động của công tác

xếp hạng tín dụng vẫn bộc lộ nhiều bất cập. chính vì yêu cầu trên nên việc nghiên cứu

giải pháp để nâng cao và hoàn thiện công tác xếp hạng tín dụng ở Sở giao dịch 1 ngân

hàng đầu tư và phát triển Việt Nam là rất cấp thiết trong giai đoạn cạnh tranh gay gắt hiện

nay. Đó cũng chính là lý do em đã thực hiện chuyên đề thực tập tốt nghiệp : “Hoàn thiện

công tác xếp hạng tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp tại sở giao dịch 1 ngân

hàng đầu tư và phát triển Việt Nam”

2. Mục đích nghiên cứu

- Làm rõ những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về công tác xếp hạng tín dụng tại

các NHTM.

- Đánh giá thực trạng việc thực hiện công tác xếp hạng tín dụng của sở giao dịch 1

ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam, những kết quả đạt được, tồn tại và nguyên nhân

của những tồn tại trong thời gian qua.

- Đề xuất những giải pháp để hoàn thiện công tác xếp hạng tín dụng tại ngân hàng

đầu tư và phát triển Việt Nam trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của khoá luận là những vấn đề về lý thuyết và thực tiễn

CĐTD doanh nghiệp vay vốn tại NHTM nói chung, cũng như tình hình hoạt động và

thực trạng công tác đó tại SGD 1 - BIDV. Đồng thời khoá luận nghiên cưú một số giải

pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác xếp hạng tín dụng doanh nghiệp vay vốn tại BIDV.

4. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện, tác giả đã sử dụng phương pháp duy vật biện chứng,

duy vật lịch sử, phương pháp phân tích dự báo thống kê, phân tích hoạt động kinh tế,

phương pháp hệ thống, tổng hợp. Đề tài còn có các bảng biểu, đồ thị để tăng thêm sức

thuyết phục, đồng thời có những khảo sát thực tế để luận giải các vấn đề được đưa ra

trong nghiên cứu.

5. Kết cấu của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, bảng, biểu, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo

đề tài được chia làm 3 chương:

 Chương 1: Tổng quan về xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp tại ngân

hàng thương mại

 Chương 2: Thực trạng công tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp tại

sở giao dịch 1 – ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam

 Chương 3: Hoàn thiện công tác xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp tại

sở giao dịch 1 – ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam

Chương 1:

TỔNG QUAN VỀ XẾP HẠNG TÍN DỤNG KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1. NHỮNG VẤN ĐỂ CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VAY VỐN

1.1.1. Khái niệm tín dụng ngân hàng

Tín dụng nói chung được định nghia là quan hệ kinh tế trong đó có sự chuyển

nhượng tạm thời một lượng giá trị (dưới hình thức giá trị hoặc hiện vật) từ người sở hữu

dang người sử dụng để sau một thời gian nhất định thu hồi về một lượng giá trị lớn hơn

giá trị ban đầu.

Đối với ngân hàng hoạt động tín dụng là vấn đề sống còn, quyết định sự tồn tại và

phát triển cảu ngân hàng trên thị trường. Nếu xem xét tín dụng là một chức năng cơ bản

của ngân hàng thì có thể hiểu: “Tín dụng ngân hàng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc

hàng hoá) giữa ngân hàng và bên đi vay (cá nhân, doanh nghiệp, và các chủ thể khác),

trong đó, ngân hàng chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất

định theo thảo thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho

ngân hàng khi đến hạn thanh toán”.

Từ khái niệm trên ta có thể rút ra được đặc trưng của tín dụng ngân hàng:

Thứ nhất, tín dụng ngân hàng phải dựa trên cở sở sự tin tưởng giữa bên cho vay và

bên đi vay. Chỉ khi nào người cho vay thực sự tin tưởng và sự sẵn lòng và khả năng trả

nợ của người đi vay, khi đó quan hệ tín dụng mới được thiết lập. Đây chính là điều kiện

tiên quyết hình thành quan hệ tín dụng. Mặt khác, người vay cũng tin vào hiệu quả của

việc sử dụng đồng vốn đi vay của mình.

Thứ hai, tín dụng ngân hàng có tính thời hạn. Tín dụng là sự chuyển lượng tạm

thời một lượng tài sản của người sở hữu cho người đi vay nhưng phải trong một thời gian

nhất định với cam kết hoàn trả cả gốc và lãi

Thứ ba, sau một thời gian như đã thoả thuận, người đi vay phải hoàn trả cho người

vay một lượng giá trị gồm cả gốc và lãi. Phần chênh lệch này là giá của việc được quyền

sử dụng vốn của người khác. Do vậy, giá này phải đủ lớn để đem lại sự hấp dẫn cho

người chuyển nhượng và sử dụng vốn.

Thứ tư, hoạt động tín dụng luôn chứa đựng những rủi ro. Đó là do sự mất cân

xứng về thông tin của khách hàng có quan hệ tín dụng với ngân hàng. Rủi ro đó ngoài

những nguyên nhân chủ quan xuất phát từ phía ngân hàng và khách hàng, còn có những

nguyên nhân khách quan như: sự biến động của thị trường, chu kỳ kinh tế, sự thay đổi

của chính sách, những nguyên nhân bất khả kháng như thiên tai, dịch hoạ…

1.1.2. Những hình thức tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp

Trên cơ sở nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp mà tín dụng ngân hàng có thể phân

loại theo các căn cứ sau:

- Căn cứ vào mục đích vay:

+ Cho vay bất động sản: Là loại cho vay liên quan đến việc mua sắm và xây dựng bất

động sản như: nhà ở, đất đai, bất động sản trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại…

+ Cho vay công nghiệp và thương mại: Là loại cho vay ngắn hạn để bổ sung vốn lưu

động cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ.

+ Cho vay nông nghiệp: Là loại cho vay để trang trải các chi phí sản xuất như phân bón,

thuốc trừ sâu, giống…

- Căn cứ vào thời hạn cho vay:

+ Cho vay ngắn hạn: Là loại cho vay dưới 12 tháng nhằm bù đắp sự thiếu hụt tạm thời

vốn lưu động của doanh nghiệp.

+ Cho vay trung và dài hạn: Là loại cho vay có thời hạn từ 1 đến 5 năm nhằm đầu tư mua

sắm tài sản cố định, xây nhà xưởng, mở rộng sản xuất kinh doanh.

- Căn cứ và độ tín nhiệm đối với ngân hàng:

+ Cho vay có đảm bảo: Là loại cho vay dựa trên cơ sở các đảm bảo như: thế chấp, cầm

cố, bảo lãnh…

+ Cho vay không có bảo đảm: Là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc sự

bảo lãnh của bên thứ 3, việc cho vay hoàn toàn dựa trên sự tín nhiệm của ngân hàng đối

với khách hàng.

- Căn cứ vào xuất xứ tín dụng:

+ Cho vay trực tiếp: Là hình thức cho vay mà ngân hàng trực tiếp cấp vốn cho người có

nhu cầu vay vốn.

+ Cho vay gián tiếp: Là hình thức cấp vốn thông qua mua lại các khế ước hoặc chứng từ

nợ đã phát sinh và còn trong thời hạn thanh toán. Các loại cho vay gián tiếp như: Chiết

khấu, bao thanh toán…

- Căn cứ vào phương pháp hoàn trả:

+ Cho vay có thời hạn: Là loại cho vay có thoả thuận thời hạn trả nợ cụ thể theo hợp

đồng. Cho vay có thời hạn bao gồm: cho vay có kỳ hạn trả nợ, cho vay có nhiều kỳ hạn

trả nợ, cho vay hoàn trả nợ nhiều lần nhưng không có kỳ hạn cụ thể…

+ Cho vay không có thời hạn cụ thể: Là hình thức cho vay mà trong đó, ngân hàng hoặc

người đi vay tự nguyên trả nợ bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước một thời gian hợp lý.

- Căn cứ vào hình thái giá trị tín dụng:

+ Cho vay bằng tiền: Là loại cho vay mà hình thái giá trị của tín dụng được cung cấp

bằng tiền.

+ Cho vay bằng tài sản: Đây là hình thức tín dụng thường thể hiện ở nghiệp vụ cho thuê.

1.1.3. Vai trò của tín dụng đối với doanh nghiệp vay vốn

Nền kinh tế thị trường luôn luôn tồn tại các yếu tố cạnh tranh, các doanh nghiệp

muốn chiếm lĩnh thị trường, nâng cao vị thế cạnh tranh của mình thì không còn con

đường nào khác là phải không ngừng nâng cao quy mô chất lượng hoạt động kinh doanh

của mình. Để làm được điều đó và sử dụng hiệu quả nhất nguồn vốn; TDNH là sự lựa

chọn tối ưu của các doanh nghiệp.

Thứ nhất, TDNH là công cụ tài trợ cho các doanh nghiệp thoả mãn nhu cầu

vốn phục vụ sản xuất kinh doanh.

Đối với doanh nghiệp, ngân hàng là kênh cung cấp nguồn vốn để phục vụ quá

trình sản xuất kinh doanh. Đặc biệt là khi tích luỹ nội bộ của doanh nghiệp này còn hạn

chế. lại rất khó thu hút nguồn vốn từ thị trường vốn vì quy mô nhỏ, không hấp dẫn thì

vốn từ ngân hàng lại càng có vị trí quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của các

doanh nghiệp này. Vì vậy, NHTM là một trong những kênh tài trợ vốn nhằm thoả mãn

nhu cầu vốn của doanh nghiệp để đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh được thường

xuyên, liên tục, hoặc đáp ứng yêu cầu đổi mới trang thiết bị, mở rộng quy mô sản xuất

ngày càng tăng tại doanh nghiệp.

Thứ hai, tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Khi cấp tín dụng cho doanh nghiệp, ngân hàng đòi hỏi doanh nghiệp phải có được

những phương án, dự án kinh doanh có tính khả thi và hiệu quả kinh tế cao. Bản thân

doanh nghiệp cũng cần tính toán hiệu quả kinh tế sao cho họ vừa có lợi nhuận và hoàn trả

được gốc và lãi vay cho ngân hàng. Đồng thời, ngân hàng cũng thường xuyên kiểm tra,

giám sát việc sử dụng vốn của doanh nghiệp đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục

đích, có hiệu quả và tạo ra được lợi nhuận. Như vậy TDNH có tác dụng tăng cường chế

độ hạch toán kinh tế không chỉ đối với các NHTM, mà cả với doanh nghiệp đi vay.

Thứ ba, tín dụng góp phần hình thành cơ cấu vốn tối ưu cho doanh nghiệp.

Nguồn vốn của doanh nghiệp, xét trên góc độ sở hữu thì bao gồm hai nguồn: Một

là. nguồn vốn chủ sở hữu là nguồn vốn do các chủ sở hữu doanh nghiệp đóng góp ban

đầu và tạo lập trong quá trình kinh doanh; hai là, nợ phải trả là các khoản vay, nợ các chủ

nợ như: ngân sách, NHTM, nhà cung cấp… Để có cơ cấu vốn tối ưu, doanh nghiệp

không bao giờ sử dụng toàn bộ nguồn vốn tự có của mình để sản xuất kinh doanh mà cần

có sự cân đối giữa nguồn vốn tự có và nguồn vốn vay nhằm lợi dụng hiệu quả của đòn

bẩy tài chính.

Ngoài ra, TDNH là một kênh đáp ứng nhu cầu đầu tư và phát triển kinh tế, góp

phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả, ổn định đời sống dân cư, tạo công ăn việc làm và

đảm bảo trật tự an toàn xã hội.

1.1.4. An toàn trong hoạt động tín dụng

Hoạt động tín dụng là hoạt động cơ bản của NHTM, mang lại nguồn thu nhập

đáng kể cho ngân hàng. Nhưng hoạt động tín dụng bản thân nó cũng tiềm ẩn những rủi ro

mà nếu xảy ra sẽ gây thiệt hại lớn cho ngân hàng nói riêng và ảnh hưởng đến cả nề kinh

tế nói chung. Vì thế, việc nhận dạng RRTD là cần thiết để giúp ngân hàng đưa ra cac

phương pháp phòng chống thích hợp, đảm bảo an toàn trong hoạt động tín dụng ngân

hàng.

Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của TCTD, theo điều 2 của quy định về

phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân

hàng của TCTD ban hành theo quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của

Thống đốc ngân hàng nhà nước, là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng

của TCTD do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ

của mình theo cam kết.

Hậu quả rủi ro tín dụng

Khi rủi ro tín dụng xảy ra, nó sẽ để lại hậu quả rất lớn không chỉ với ngân hàng mà

còn ảnh hưởng đến nền kinh tế. Khi gặp rủi ro tín dụng, ngân hàng không thu được vốn

tín dụng đã cấp và lãi cho vay, nhưng ngân hàng vẫn phải trả vốn và lãi cho khoản tiền

huy động khi đến hạn, điều này làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi. Khi

không thu được nợ thì vòng quay vốn tín dụng giảm làm ngân hàng kinh doanh không có

hiệu quả, ngân hàng rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán, làm mất lòng tin người

gửi tiền, ảnh hưởng đến uy tín của ngân hàng. Nếu tình trạng này kéo dài không khắc

phục được, ngân hàng sẽ bị phá sản. Hoạt động ngân hàng mang tính chất dây chuyền,

khi một ngân hàng gặp khó khăn sẽ gây ảnh hưởng đến các ngân hàng khác. Sự hoảng

loạn của các ngân hàng ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế. Nó làm cho nền kinh

tế bị suy thoái, giá cả tăng, sức mua giảm, thất nghiệp tăng, xã hội mất ổn định, từ gây

hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế.

Yêu cầu quản trị rủi ro tín dụng

Hậu quả khi rủi ro tín dụng xảy ra là rất lơn, tuy nhiên hiện nay, các NHTM Việt

Nam vẫn đang phải đối mặt với tình trạng nợ xâu, nợ tồn đọng rất cao. Công tác cung

cấp, khai thác và sử dụng thông tin tín dụng tại nhiều NHTM vẫn còn yếu, còn có tình

trạng một khách hàng vay vốn tại nhiều NHTM nhưng không có sự kiểm tra, đánh giá về

mức độ rủi ro. Việc phân tích, đánh giá rủi ro khách hàng còn nhiều bất cập, chưa hỗ trợ

hiệu quả cho việc ra quyết định cho vay và thu hồi nợ. Nguyên nhân của tình trạng này là

do công tác quản trị rủi ro tín dụng chưa được tiến hành một cách quy mô, rủi ro tín dụng

chưa được xác định, đo lường đánh giá và kiểm soát một cách chặt chẽ, chưa phù hợp với

thông lệ Quốc tế và yêu cầu hội nhập.

Do đó, song song với việc tăng cường tín dụng, nhiệm vụ đặt ra đối với hệ thống

ngân hàng là phải chú trọng hơn nữa đến việc áp dụng và hoàn thiện các giải pháp nâng

cao quản trị rủi ro tín dụng. Để thực hiện quản trị rủi ro tín dụng, Hiếp ước Base II cho

phép các ngân hàng lựa chọn giữa “phương pháp dựa trên đánh giá tiêu chuẩn” và

“phương pháp dựa trên đánh giá nội bộ”. Đến nay, hầu hết các ngân hàng đều đang xây

dựng phương pháp đánh giá nội bộ, đây chính là nòng cốt của quản trị rủi ro tín dụng

1.2. TỔNG QUAN VỀ XẾP HẠNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG

1.2.1. Khái niệm về xếp hạng tín dụng

Hiện nay, có nhiều thuật ngữ được sử dụng để chỉ việc thực hiện đánh giá, xếp

hạng khách hàng vay vốn tại NHTM như: xếp hạng người vay (borrower rating), xếp

hạng rủi ro người vay (borrower risk rating), xếp hạng rủi ro tín dụng (cerdit risk rating).

xếp hạng tín dụng và xếp hạng khách hàng … Về mặt bản chất thì những thuật ngữ này

đều giống nhau được sử dụng để chỉ một quá trình gồm hai công đoạn: Phân tích, đánh

giá để chấm điểm và xếp hạng khách hàng. Hiện nhiều NHTM Việt Nam cùng dùng thuật

ngữ xếp hạng tín dụng để gọi quá trình này vì nó thể hiện được bản chất là việc đánh giá,

xếp hạng rủi ro của khách hàng trong quan hệ tín dụng với NHTM

Có nhiều khái niệm về xếp hạng tín dụng như: “ XHTD doanh nghiệp vay vốn là

đánh giá và phân loại sự tin cậy về khả năng trả nợ vốn gốc và lãi cảu người vay trong

thời gian tới”. Theo một tài liệu của citibank thì: “Xếp hạng tín dụng là đánh giá hiện tôừi

về chất lượng tín dụng được xem xét trong hoàn cảnh hướng về tương lai, phản ánh sự

sẵn sàng và khả năng người đi vay có thể thanh toán gốc và lãi khoản vay đúng hạn”

Thực chất, xếp hạng tín dụng doanh nghiệp vay vốn tại NHTM là việc phân tích,

xếp hạng các doanh nghiệp là đối tượng khách hàng của NHTM, đặt trong mối quan hệ

biện chứng với môi trường kinh doanh, kinh tế, chính trị, xã hội và khả năng đáp ứng của

ngân hàng. Cơ sở của việc xếp hạng tín dụng doanh nghiệp vay vốn là các thông tin thu

thập được. Với những phương pháp phân tích và các chỉ tiêu phân tích phù hợp với mục

đích nghiên cứu của ngân hàng để làm rõ thực chất hoạt động sản xuất kinh doanh cả về

nguồn lực, tiềm năng, lợi thế kinh doanh cũng như những rủi ro tiềm ẩn về khả năng trả

nợ của doanh nghiệp để các NHTM kịp thời đưa ra những quyết sách phù hợp nhằm ngăn

ngừa, hạn chế rủi ro phát sinh trong quá trình kinh doanh. Và đưa ra thông tin bổ sung

cho NHNN trong công tác quản lý, hoạch định, thực thi chính sách tiền tệ.