Tài liệu ôn thi vẽ kỹ thuật

Tµi liÖu «n thi vÏ kü thuËt

N¨m 2007

2

Bµi 1: Tiªu chuÈn vÒ b¶n vÏ kü thuËt, khæ

giÊy, khung vÏ vµ khung tªn, tû lÖ

1. Tiªu chuÈn vÒ b¶n vÏ kü thuËt.

- Trong nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, viÖc tiªu chuÈn ho¸ c¸c s¶n phÈm x· héi ®ãng vai

trß ngµy cµng quan träng. §ã lµ viÖc ®Ò ra hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn nh»m thèng

nhÊt vÒ chÕ t¹o, b¶o qu¶n vµ sö dông c¸c s¶n phÈm trong nh÷ng ph¹m vi nhÊt

®Þnh.

- HÖ thèng c¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam ®−îc ký hiÖu vµ ®¸nh sè nh− sau:

Tiªu chuÈn nhµ n−íc, vÝ dô ký hiÖu TCVN 8-85, trong ®ã sè 8 lµ sè thø tù cña

tiªu chuÈn, 85 lµ n¨m ban hµnh tiªu chuÈn

- Tiªu chuÈn ®Þa ph−¬ng (vïng) ký hiÖu lµ TCV

- Tiªu chuÈn nghµnh (c¬ khÝ, quèc phßng, y tÕ...) ký hiÖu lµ TCN

- Tiªu chuÈn xÝ nghiÖp ký hiÖu lµ TC

ViÕt sau c¸c ký hiÖu Êy lµ sè thø tù vµ n¨m ban hµnh tiªu chuÈn

Ký hiÖu nhµ n−íc cña mét sè n−íc kh¸c: cña Liªn x«: ΓOCT , cña Ph¸p lµ NF,

cña §øc lµ DIN..., cña quèc tÕ lµ ISO

- Tiªu chuÈn quèc tÕ thµnh lËp tõ n¨m 1946 hiÖn nay cã 134 n−íc thÕ giíi VN

tham gia tõ n¨m 1977.

2. Khæ giÊy.

- Khæ giÊy lµ kÝch th−íc ®o theo mÐp ngoµi cña b¶n vÏ.

- TCVN quy ®Þnh cã c¸c khæ giÊy c¬ b¶n nh− sau:.

Ký hiÖu: A0 A1 A2 A3 A4

KÝch th−íc: 1189x841 841x594 594x420 420x297 297x210

* Chó ý : C¸c khæ A1, A2, A3, A4 ®−îc chia ra tõ A0 sù ph©n chia trªn ®©y thùc

hiÖn theo mét nguyªn t¾c chia ®«i c¹nh dµi cña khæ tr−íc ®Ó cã c¹nh ng¾n cña khæ

tiÕp sau, cßn mét c¹nh gi÷ nguyªn. Khi b¶o qu¶n th−êng c¸c b¶n vÏ ®−îc gÊp nhá

l¹i theo khæ A4

3

(H×nh 1)

3. Khung vÏ vµ khung tªn.

+ Khung vÏ ®−îc vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm c¸ch mÐp khæ giÊy 5mm .

- NÕu cã nhiÒu b¶n vÏ dù ®Þnh sÏ ®ãng thµnh tËp, th× ë mÐp tr¸i kÎ khung vÏ c¸ch

mÐp khæ giÊy 20 mm.

(H×nh 2)

+ Khung tªn dïng ®Ó ghi c¸c th«ng sè qu¶n lý b¶n vÏ, kÎ b»ng nÐt liÒn ®Ëm, ®Æt ë

gãc bªn ph¶i, phÝa d−íi cã hai c¹nh trïng víi 2 c¹nh cña khung vÏ. Ch÷ viÕt trong

khung tªn ph¶i ®óng theo TCVN kÝch th−íc cña khung tªn nh− sau:

4

(H×nh 3)

1: Ng−êi vÏ.

2: Hä vµ tªn cña ng−êi vÏ.

3: Ngµy hoµn thµnh (Ngµy nép b¶n vÏ).

4: KiÓm tra.

5, 6 kh«ng ghi.

7: Tªn bµi tËp tªn chi tiÕt

8: Tr−êng, líp.

9 : VËt liÖu

10: Tû lÖ b¶n vÏ.

11: Ký hiÖu b¶n vÏ.

+ Khung tªn cña b¶n vÏ dïng trong s¶n xuÊt

* Chó ý:

- Kh«ng ghi kÝch th−íc cña khung tªn.

- Trªn khæ A4 khung tªn ®Æt ë c¹nh ng¾n, cßn ë c¸c khæ giÊy kh¸c khung tªn cã

thÓ ghi ë c¹nh nµo còng ®−îc.

5

- Kh«ng ®−îc kÎ thªm dßng kÎ ®Ó viÕt ch÷.

4. Tû lÖ.

- Tû lÖ b¶n vÏ lµ tû sè gi÷a kÝch th−íc ®o ®−îc trªn b¶n vÏ vµ kÝch th−íc thËt cña

vËt thÓ.

- Tû lÖ ®−îc ký hiÖu hai ch÷ TL vµ c¸c ch÷ sè biÓu diÔn.

- TCVN quy ®Þnh.

TL phãng to : 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1 ; 10:1 ; 20:1...

TL Thu nhá : 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5 ; 1:10 ; 1:20...

* Chó ý: NÕu ghi tû lÖ ë ®óng « dµnh riªng ë khung tªn th× kh«ng cÇn ghi ch÷ TL

VD: Kh«ng ghi TL 5:1

ChØ cÇn ghi 5:1

Bµi 2: C¸c nÐt vÏ, ch÷ viÕt, ghi kÝch th−íc

1. C¸c nÐt vÏ.

(1) nÐt liÒn ®Ëm ®é dµy b

(2) nÐt liÒn m¶nh ®é dµy b/3

(3) nÐt l−în sãng ®é dµy b/3

(4) nÐt ®øt ®é dµy b/2.

(5) nÐt g¹ch chÊm ®é dµy b/3

(6) nÐt g¹ch chÊm ®Ëm cã ®é dµy b/2

(7) nÐt g¹ch hai chÊm ®é dµy b/3

- NÐt liÒn ®Ëm ®Ó vÏ c¸c ®−êng bao thÊy, ®−êng bao mÆt c¾t rêi, khung b¶n vÏ vµ

khung tªn. ChiÒu réng nÐt nªn chän tõ 0,35 ÷ 1,4 trong d·y trªn, tuú theo ®é lín vµ

®é phøc t¹p cña b¶n vÏ. NÐt liÒn ®Ëm ph¶i vÏ ®Òu nh− nhau trªn c¶ b¶n vÏ.

- NÐt liÒn m¶nh ®Ó vÏ c¸c ®−êng giãng vµ c¸c ®−êng kÝch th−íc, ®−êng g¹ch,

®−êng g¹ch trªn mÆt c¾t kim lo¹i, ®−êng bao mÆt c¾t chËp, ®−êng ch©n ren, ®−êng

®¸y r¨ng cña trôc vÝt vµ then hoa, ®−êng chuyÓn tiÕp.

- NÐt l−în sãng ®Ó vÏ ®−êng c¾t l×a, ®−êng ph©n c¸ch h×nh chiÕu vµ h×nh c¾t

- NÐt ®øt ®Ó vÏ c¸c ®−êng bao khuÊt. NÐt ®øt khi vÏ t¹i nh÷ng chç giao nhau víi

®−êng bao thÊy chç g·y gãc hay l−în trßn th× ph¶i cã nÐt g¹ch râ rµng kh«ng ®−îc

bá c¸ch ra.

- NÐt chÊm g¹ch m¶nh ®Ó vÏ c¸c ®−êng ¶o nh− trôc ®èi xøng, ®−êng t©m cña ®−êng

trßn ®−êng bao h×nh khai triÓn vÏ chËp vµo h×nh chiÕu, vßng trßn chia cña b¸nh

6

r¨ng. Khi vÏ ®−êng trôc, ®−êng t©m cÇn chó ý vÏ sao cho nã b¾t ®Çu vµ kÕt thóc

b»ng nÐt g¹ch v−ît khái ®−êng bao thÊy mét kho¶ng tõ 3 ÷ 5 mm, ë t©m ®−êng trßn

còng ph¶i vÏ 2 nÐt g¹ch c¾t nhau râ rµng; nÕu ®−êng trßn cã ®−êng kÝnh d−íi

12mm th× chØ v¹ch hai nÐt liÒn m¶nh lµm ®−êng t©m.

- NÐt chÊm g¹ch ®Ëm ®Ó vÏ c¸c phÇn tö n»m tr−íc mÆt ph¼ng c¾t hoÆc ®Ó ký hiÖu

phÇn bÒ mÆt gia c«ng nhiÖt hoÆc cã líp phñ.

- NÐt hai chÊm g¹ch ®Ó vÏ vÞ trÝ giíi h¹n cña chi tiÕt chuyÓn ®éng chç uèn trªn

h×nh khai triÓn, ®−êng bao c¸c phÇn tö l©n cËn.

TCVN quy ®Þnh , b = 0,18; 0,25; 0,35; 0,5; 0,7; 1; 1,4; 2

2. Ch÷ viÕt.

a. Khæ ch÷: Lµ chiÒu cao cña ch÷. Ký hiÖu lµ h, ®¬n vÞ tÝnh lµ : mm

TCVN quy ®Þnh : cã c¸c khæ ch÷ th«ng dông sau

h = 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40

b. KiÓu ch÷:

- KiÓu A (ch÷ ®øng, ch÷ nghiªng) d = 1/14 h.

- KiÓu B (ch÷ ®øng, ch÷ nghiªng) d = 1/10 h

d: chiÒu réng nÐt ch÷.

(H×nh 4)

Bµi 3: VÏ h×nh häc

1. Dùng h×nh c¬ b¶n.

a. Dùng ®−êng th¼ng song song.

Bµi tËp : Qua ®iÓm A n»m ngoµi ®−êng th¼ng MN dùng ®−êng th¼ng song song

víi MN.

*NÕu dïng th−íc vµ com pa: Trªn ®−êng th¼ng MN lÊy 2 ®iÓm B, C tuú sau ®ã

lÇn l−ît lÊy C vµ A lµm t©m vÏ cung trßn b¸n kÝnh R1 = AB; R2 = BC hai cung trßn

nµy c¾t nhau t¹i D. §−êng th¼ng AD lµ ®−êng th¼ng song song víi ®−êng th¼ng

MN.

*Dïng th−íc vµ ªke

7

(H×nh 5)

b. Dùng ®−êng th¼ng vu«ng gãc.

Bµi tËp: Qua ®iÓm A dùng ®−êng th¼ng vu«ng gãc víi ®−êng th¼ng MN.

- NÕu ®iÓm A n»m ngoµi MN c¸ch dùng nh− h×nh 6a: lÊy A lµm t©m, vÏ cung

trßn cã b¸n kÝnh lín h¬n kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm A ®Õn MN, cung trßn nµy c¾t MN

t¹i 2 ®iÓm O1 vµ O2. Sau ®ã lÇn lùot lÊy O1 vµ O2 lµm t©m, lÊy cung trßn cã b¸n

kÝnh lín h¬n mét nöa ®o¹n O1O2, chóng c¾t nhau t¹i ®iÓm B. §−êng th¼ng AB lµ

®−êng th¼ng vu«ng gãc cña MN.

- NÕu A n»m trªn MN c¸ch dùng t−¬ng tù nh− h×nh 6b

- Ta cã thÓ kÕt hîp th−íc víi ªke ®Ó dùng h×nh nh− h×nh 6c: §Çu tiªn ®Æt mét

c¹nh gãc vu«ng cña ªke s¸t víi MN vµ ®Æt mÐp th−íc s¸t víi c¹nh huyÒn cña ªke

(vÞ trÝ I) sau ®ã tr−ît ªke däc theo mÐp th−íc ®Õn khi c¹nh gãc vu«ng kia cña ªke

®i qua ®iÓm A (vÞ trÝ II) ®−êng th¼ng kÎ qua A theo c¹nh gãc vu«ng ®ã cña ®−êng

th¼ng ªke lµ ®−êng th¼ng vu«ng gãc víi ®−êng th¼ng MN.

(H×nh 6 a, b, c)

c. Chia ®Òu mét ®o¹n th¼ng b»ng ªke vµ th−íc.

* Chia ®Òu mét ®o¹n th¼ng thµnh 2 phÇn b»ng nhau