Tài liệu Lịch sử khẩn hoang miền nam -II pdf

Lịch sử khẩn hoang miền nam -II

(tiếp Theo)

Những năm thái bình đời Gia Long

Gia Long xưng Hoàng đế ở Huế, vùng Gia Định dứt nạn binh đao trong khoảng thời gian

ngắn, nhưng là khá dài so với thời chúa Nguyễn và các trào vua kế tiếp. Từ Bình Thuận

trở vào, về mặt hành chánh đặt ra Gia Định thành với quan Tổng trấn cầm đầu, nắm khá

nhiều quyền hạn, lãnh coi các việc binh dân, xâu thuế và hình phạt của năm trấn : Phiên

An, Biên Hòa, Định Tường, Vĩnh Thanh và Hà Tiên. Lại coi luôn trấn Bình Thuận về

mặt quân sự. Dân số lần hồi đông đúc, các tổng trước kia đa số đều thăng làm huyện,

huyện thăng làm phủ.

Việc phồn thịnh của thương cảng Sài Gòn và lỵ sở của các trấn được ghi khá đầy đủ qua

Gia Định thành Thông chí do Trịnh Hoài Đức, người đương thời biên soạn. Đường giao

thông vận tải nắm ưu thế vẫn là đường thủy. Du khách Hoa Kỳ là John White năm 1819

có đến Sài Gòn, ghi lại trong quyển sổ tay như sau :

- Thành lũy Sài Gòn xây bằng đá ong, kế bên một cơ thủy trại, gần đó là xóm nhà của dân

cư gồm những lều lụp xụp, thấp hẹp. Xóm buôn bán ở về hướng Đông. Khi đức Gia Long

dẹp yên giặc Tây Sơn thì dân chúng tụ về thành rất đông. Họ sửa sang nhà cửa lại mới,

một phần lớn các gia đình này dồn về hướng Tây của thành lũy nhà vua”. ... “Thời buổi

ấy, dọc theo hai bên bờ sông và bờ kinh rạch có vài chỗ đã được cẩn đá hay xây gạch kỹ

càng, chạy nối dài non ngàn thước tây. Về công lộ, có đường đã lót đá nguyên miếng lớn

dễ coi, nhưng phần nhiều vẫn quanh co uốn khúc và không được săn sóc tu bổ nên không

được sạch”.

Về nhân số thì thành Sài Gòn phỏng độ lối :

- 180 000 dân bổn thổ

- 10 000 người Trung quốc.

Năm 1822 “lại có một thú y sĩ qů danh là ông Finlayson tháp tùng phái đoàn Crawfurd

cũng có đến viếng Sài Gòn. Finlayson viết : Sài Gòn gồm hai thành phố, mỗi cái đều rộng

lớn bằng kinh đô nước Xiêm La, ấy là :

- Sài Gòn.

- Pingeh.

Nên hiểu Pingeh là Bến Nghé (Sài Gòn ngày nay), còn Sài Gòn là Chợ Lớn ngày nay.

Mức sản xuất lúa gạo lúc bấy giờ gia tăng như thế nào ?

Chúng ta không có con số cụ thể. Chỉ biết là năm 1804, vua Gia Long sai các quan địa

phương trữ lúa thuế vào kho cho nhiều. Kho Đồn Điền của Gia Định thành dựng năm

1805 gồm hai dãy kho ngói, mỗi dãy gồm sáu gian, trữ số lúa đồn điền để làm số lưu trữ,