Tài liệu Hiện đại hóa giáo dục để đi vào kinh tế tri thức docx

- 1 -

Hiện đại hóa giáo dục để đi vào

kinh tế tri thức

LTS. Diễn Đàn số 97 (tháng 6.2000) đã đăng bài viết " Chấn hưng, cải cách, hiện đại hoá

nền giáo dục " của giáo sư Hoàng Tuỵ. Trong bài viết đầy tâm huyết đó, ông đã thêm một

lần gióng tiếng chuông báo động về thực trạng tồi tệ của nền giáo dục Việt Nam, nêu yêu

cầu phải cấp bách chấn hưng thực tại đó, và phác hoạ qua một số ý về yêu cầu hiện đại hoá

nền giáo dục. Trong bài dưới đây, tuy vẫn trong khuôn khổ một bài báo ngắn (đăng trên

tuần báo Văn Nghệ, Hà Nội), tác giả trình bày một cách hệ thống hơn một số vấn đề mà,

theo ông, " giáo dục ở thế kỷ 21 sẽ phải đặc biệt chú ý ".

Năm học mới đã bắt đầu, năm học đầu tiên của thế kỷ 21. Giữa lúc suy thoái kinh tế và thất nghiệp

đang đe dọa lan tràn khắp nơi, hầu hết các nhà trường trên thế giới văn minh vẫn tích cực bước

vào hiện đại hóa giáo dục. Còn chúng ta thì sao ? Có cần hiện đại không và hiện đại hóa như thế

nào, tương lai đất nước phụ thuộc một phần khá lớn vào lời giải đáp câu hỏi này.

1. Vì sao cần hiện đại hóa giáo dục ?

Ai cũng biết dân ta tha thiết với việc học như thế nào. Vậy mà từ nhiều năm nay, giáo dục của ta

vẫn ì ạch, chưa thoát khỏi tình trạng lạc hậu, với những khó khăn, bế tắc tự gây ra và nhiều chứng

bệnh tiêu cực kéo dài không biết đến bao giờ mới chấm dứt được. Tâm trạng của người dân, như

đã được phản ánh qua các báo chí nhân ngày khai giảng năm học mới, nói chung vẫn lo lắng nhiều

hơn phấn khởi.

Mà không lo lắng sao được : trong một thế giới toàn cầu hóa, cạnh tranh gay gắt hơn bao giờ hết,

nước nào cũng xem giáo dục là vũ khí chiến đấu chính. Có chăng chỉ chúng ta còn mơ hồ về sức

mạnh của vũ khí này, mặc dù Hiến pháp đã ghi rõ giáo dục là quốc sách hàng đầu.

Có người nghĩ đơn giản rằng người Việt Nam chúng ta thông minh, hiếu học, cần cù, thì chẳng có

gì đáng lo khi thế giới chuyển sang lấy tri thức làm nguồn lực phát triển chủ yếu. Nhưng kinh

nghiệm hai mươi năm qua là một bài học đắt giá : chúng ta càng tự nhận thông minh không kém

bất kỳ ai thì càng tụt hậu dài dài trong nhiều lĩnh vực khoa học, giáo dục, ngay cả so với những

nước chẳng phải xuất sắc gì trên thế giới. Nói ra đáng tủi hổ nhưng là sự thật, chỉ có các học vị,

học hàm rởm, những tiến sĩ, viện sĩ giấy ? những chức vị hư danh thì không nước nào trên thế giới

sản xuất nhanh, nhiều, rẻ bằng ta. Mà khi những thứ này tràn ngập xã hội thì còn chỗ đâu cho trí

tuệ chân chính phát triển.

Với một nền giáo dục yếu kém, chắc chắn kinh tế sẽ mất sức cạnh tranh. Các nước ASEAN vừa

qua đã nhận định đúng đắn rằng vấn đề trung tâm hiện nay là nâng cao chất lượng và trình độ nhân

lực. Dĩ nhiên muốn thực hiện điều này không có cách nào khác là nâng cấp, hiện đại hóa giáo dục,

để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn kinh tế tri thức.

2. Giáo dục trong thế kỷ 21

Như vậy, hiện đại hóa giáo dục là nhiệm vụ cấp bách nếu chúng ta không muốn bị thua thiệt khi

hội nhập và cạnh tranh quốc tế. Vấn đề là hiện đại hóa như thế nào và bằng cách nào ?

Để trả lời câu hỏi này trước hết cần hình dung những nét chính, những yêu cầu của đời sống trong

xã hội văn minh ở thế kỷ 21.

Như đã rõ, xu hướng chung của thế giới ngày nay là tiến tới toàn cầu hóa và kinh tế tri thức, dựa

trên nền tảng sáng tạo khoa học và công nghệ. Đó là một thế giới đang trong quá trình thay đổi cực

nhanh, cả về cuộc sống vật chất và văn hóa, theo từng đợt sóng cách mạng công nghệ liên tiếp,