Tài liệu Dị ứng với lạc (Allergic to peanut) potx

TCNCYH 29 (3) - 2004

DÞ øng víi l¹c

(Allergic to peanut)

GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn*

DÞ øng víi l¹c (®Ëu phéng) th−êng x¶y ra

cho ng−êi ¢u Mü. Trong h¬n 20 n¨m gÇn ®©y,

®· x¸c ®Þnh ®−îc tÇn sè, tr−íc hÕt ë Hoa Kú,

sau ®ã lµ T©y ¢u. ë trÎ d−íi 15 tuæi, l¹c ®øng

hµng thø hai trong c¸c thùc phÈm g©y dÞ øng

(24%), ®øng sau trøng (36%). Nh−ng ë trÎ lªn

3 tuæi th× l¹c ®øng hµng ®Çu trong c¸c thùc

phÈm g©y dÞ øng, dÔ g©y ra nh÷ng ph¶n øng

nghiªm träng. Tû lÖ toµn bé dÞ øng víi l¹c lµ

0.5 - 0.7% trong d©n sè chung, nh−ng thÕ hÖ

trÎ hay gÆp h¬n ë ng−êi lín.

HiÖn nay, ®· t×m thÊy Ýt nhÊt l¹c cã 5

kh¸ng nguyªn, nh− Arah1 vµ Arah2 cã trong

h¹t vµ c¶ trong b¬ l¹c. Kh¸ng nguyªn rÊt æn

®Þnh víi nhiÖt ®é, nªn còng cã mÆt ë l¹c rang,

l¹c luéc, l¹c n−íng. Víi c¸c thø l¹c kh¸c nhau

®−îc trång trªn kh¾p thÕ giíi, th× thµnh phÇn

g©y dÞ øng (nh− Arh1, Arh2) vÉn nh− vËy.

DÊu hiÖu l©m sµng

DÞ øng víi l¹c cã thÓ gÆp rÊt sím, tuæi khëi

®Çu ®Ó g©y dÞ øng ngµy cµng trÎ (2 - 3 n¨m

tuæi), mäi triÖu chøng l©m sµng ®Òu lÉn lén.

C¶m øng sím ®−îc m« t¶ ë trÎ cßn bó vµ

ch−a hÒ bao giê ¨n l¹c, tøc lµ ®· tõ lóc nµo

®ã, c¸i thai ®−îc mÉn c¶m trong bông mÑ

hoÆc khi bó s÷a mÑ, cã khi do ng−êi mÑ dïng

thuèc cã chøa t¸ d−îc lµ dÇu l¹c.

TriÖu chøng dÞ øng l¹c gÆp sau khi ¨n,

nh−ng c¶ sau khi tiÕp xóc hoÆc ngöi "h¬i l¹c".

Thêi gian xuÊt hiÖn dÞ øng lµ sau khi ¨n l¹c

vµi phót ®Õn vµi giê (th−êng lµ sau < 30 phót),

®©y lµ dÞ øng thøc ¨n qua trung gian IgE, tõ

ngøa ®¬n thuÇn ®Õn cho¸ng ph¶n vÖ. DÊu

hiÖu ®Çu tiªn th−êng lµ héi chøng ë miÖng:

ngøa miÖng, phï m«i, khã nuèt. Khi ¨n l¹c cã

thÓ gÆp;

1. BiÓu hiÖn tiªu ho¸: buån n«n, n«n, tiªu

ch¶y, ®au bông sau nh÷ng phót, nh÷ng giê

sau khi ¨n l¹c.

2. BiÓu hiÖn h« hÊp: ngøa m¾t mòi, viªm

mòi, h¾t h¬i, ho khan, phï thanh qu¶n kÌm

khã thë vµ tiÕng ho khµn khµn, tiÕng rÝt ë lång

ngùc, thËm chÝ c¬n hen nÆng;

3. BiÓu hiÖn da/ niªm m¹c: mµy ®ay, phï

m«i vµ /hoÆc mi m¾t, phï m¹nh vµ cã ®ît kÞch

ph¸t viªm cña nh÷ng vÕt th−¬ng ®· cã tõ

tr−íc cña viªm da t¹ng dÞ øng.

4. BiÓu hiÖn chung víi cho¸ng ph¶n vÖ: h¹

huyÕt ¸p, c¶m gi¸c khã ë, mÊt tri thøc, thËm

chÝ ngõng tim.

NhiÒu lo¹i triÖu chøng cã thÓ gÆp ë mét

ng−êi bÖnh, nh− ngay sau khi ¨n l¹c, gÆp h¾t

h¬i, ngøa miÖng, mµy ®ay, n«n. Cã tíi 4%

ph¶n øng lµ ph¶n vÖ cÊp tÝnh, nh− hen,

cho¸ng vµ tö vong do hen. Tö vong do ph¶n

vÖ khi ¨n l¹c chiÕm mét nöa sè tö vong do dÞ

øng thøc ¨n.

TiÕn triÓn:

DÞ øng víi l¹c lµ dÞ øng bÒn, dai d¼ng, Ýt cã

khuynh h−íng qua khái vµ chøa ®ùng nguy c¬

lan trµn toµn th©n c¸c triÖu chøng khi dïng l¹i

ngÉu nhiªn: gÇn 3/4 sè ng−êi bÖnh ®· ngÉu

nhiªn ¨n l¹c sau 5 n¨m. Nh−ng theo mét

nghiªn cøu t¹i Ph¸p, th× 15% sè trÎ dÞ øng víi

l¹c mµ chÈn ®o¸n ®−îc trong nh÷ng th¸ng

®Çu khi ra ®êi sÏ qua khái dÞ øng ë tuæi lªn 5 -

6. NhiÒu trÎ mÉn c¶m víi l¹c, tøc lµ cã test

d−¬ng tÝnh ë da víi dÞ øng nguyªn cña l¹c, sÏ

hÕt mÉn c¶m mµ kh«ng cã biÓu hiÖn l©m

sµng. Cã tíi 3,5 - 8% trÎ cßn bó (4 th¸ng tuæi)

bÞ mÉn c¶m víi l¹c, nh−ng tû lÖ toµn bé cña dÞ

øng l¹c chØ cã kho¶ng 1% ë trÎ 4 n¨m tuæi.

§iÒu trÞ:

Tr−íc hÕt, sau khi chÈn ®o¸n ch¾c ch¾n lµ

dÞ øng do l¹c, th× ph¶i bá ¨n l¹c, tr¸nh thuèc

86 * GS. TSKH. Hoµng TÝch HuyÒn nguyªn Tr−ëng bé m«n D−îc lý – Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi.