Tách dòng, biểu hiện gen mã hóa protein P24 của virus HIV-1 phân type CRF01_AE lưu hành tại Việt nam và ứng dụng protein tái tổ hợp trong chẩn đoán

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC

CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

VIỆN SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT

…………..o0o…………..

TRẦN MINH ĐỨC

TÁCH DÕNG, BIỂU HIỆN GEN MÃ HÓA PROTEIN

P24 CỦA VIRUS HIV – 1 CRFO1_AE LƯU HÀNH

TẠI VIỆT NAM VÀ ỨNG DỤNG PROTEIN TÁI TỔ

HỢP TRONG CHẨN ĐOÁN

LUẬN VĂN THẠC SỸ SINH HỌC

Hà Nội – 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC

CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

VIỆN SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT

…………..o0o…………..

TRẦN MINH ĐỨC

TÁCH DÕNG, BIỂU HIỆN GEN MÃ HÓA PROTEIN

P24 CỦA VIRUS HIV – 1 CRFO1_AE LƯU HÀNH

TẠI VIỆT NAM VÀ ỨNG DỤNG PROTEIN TÁI TỔ

HỢP TRONG CHẨN ĐOÁN

LUẬN VĂN THẠC SỸ SINH HỌC

Hà Nội – 2010

Luận văn thạc Sỹ - 1 - Trần Minh Đức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

Đại dịch HIV/AIDS đang là một vấn đề nan giải và là mối hiểm họa đối với

nhân loại. Kể từ khi ca nhiễm bệnh đầu tiên được phát hiện vào năm 1981 cho đến

nay đại dịch HIV/AIDS đã gây ra cái chết cho hàng triệu người mỗi năm. Theo báo

cáo của tổ chức phòng chống AIDS toàn cầu (UNAIDS) thì tính đến hết năm 2009

trên thế giới có khoảng 33,3 triệu người vẫn đang sống chung với HIV, và riêng

trong năm 2009 có khoảng 1,8 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến

HIV/AIDS [36].

HIV/AIDS không những là nguyên nhân gây tỉ lệ tử vong cao ở người mà

còn tác động tiêu cực tới sự phát triển kinh tế xã hội mỗi quốc gia, nhất là các nước

đang phát triển. Với cơ sở hạ tầng, trang thiết bị kỹ thuật y tế còn nhiều yếu kém thì

việc chăm sóc và điều trị bệnh nhân HIV/AIDS ở các nước này gặp rất nhiều khó

khăn. Vì vậy, công tác phát hiện và kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh được coi là

giải pháp phù hợp với điều kiện các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Việt Nam là một trong những nước có tỉ lệ nhiễm HIV cao trên thế giới.

Theo báo cáo của Bộ Y tế thì tính đến ngày 30/9/2010, cả nước có 180.312 người

đang sống chung với virus chết người này, trong đó có 42.339 bệnh nhân AIDS và

tổng số người chết do AIDS đã được báo cáo là 48.368 người. Số lượng người

nhiễm HIV cao sẽ là gánh nặng với xã hội và nền kinh tế [10].

Hiện nay, vấn đề sản xuất thuốc điều trị và vaccine phòng ngừa HIV/AIDS

vẫn là một bài toán hóc búa đối với nền y học thế giới. Mặc dù các nghiên cứu trong

những năm gần đây đã mang lại nhiều kết quả tích cực xong vẫn chưa có vaccine

phòng chống HIV. Trong bối cảnh diễn biến tình hình dịch bệnh ở nước ta hiện nay

ngày càng phức tạp, việc chẩn đoán sớm để có các biện pháp phòng ngừa hữu hiệu

là rất cần thiết.

Trên thị trường Việt Nam đã xuất hiện rất nhiều loại Kit chẩn đoán HIV

nhưng đa phần là nhập ngoại, các loại Kit này thường có giá thành cao và có thể

không phù hợp với các phân type HIV đang lưu hành tại Việt Nam. Do đó, việc

Luận văn thạc Sỹ - 2 - Trần Minh Đức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

nghiên cứu phát triến các bộ Kit chẩn đoán HIV có độ nhạy, độ đặc hiệu cao trên cơ

sở các kháng nguyên có nguồn gốc từ các chủng virus đang lưu hành trong nước có

ý nghĩa rất lớn cả về mặt khoa học cũng như thực tiễn.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu:

“Tách dòng, biểu hiện gen mã hóa protein P24 của virus HIV-1 phân type

CRF01_AE lưu hành tại Việt nam và ứng dụng protein tái tổ hợp trong chẩn

đoán”.

Nghiên cứu này được thực hiện tại phòng Vi sinh Vật học Phân tử – Viện

Công nghệ Sinh học – Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Luận văn thạc Sỹ - 3 - Trần Minh Đức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

CHƢƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Virus gây suy giảm miễn dịch ở ngƣời (Human immunodeficiency

virus – HIV)

1.1.1. HIV là gì?

HIV (Human Immunodeficiency Virus) - virus gây suy giảm miễn dịch ở

người, là loại virus khi xâm nhập vào cơ thể gây hội chứng suy giảm miễn dịch mắc

phải (AIDS), dẫn đến nguy cơ nhiễm các bệnh cơ hội và làm cho bệnh nhân dễ mắc

phải ưng thư và những tác động do chính HIV gây ra [1].

HIV chủ yếu lây nhiễm các tế bào quan trọng trong hệ thống miễn dịch của

người như là tế bào T trợ giúp (đặc biệt là T CD4+), các đại thực bào và các tế bào

đuôi gai. Lây nhiễm HIV dẫn đến sự giảm số lượng tế bào T CD4+ theo 3 cơ chế

chính sau: Một là, các tế bào nhiễm bị giết chết trực tiếp bởi virut; hai là, tăng tỉ lệ

tế bào chết theo chương trình; ba là, sự giết chết tế bào T CD4+ bị nhiễm bởi tế bào

lympho gây độc CD8. Khi số lượng tế bào T CD4+ suy giảm xuống dưới một mức

nhất định thì quá trình miễn dịch qua trung gian tế bào bị mất, cơ thể dễ mắc các

bệnh nhiễm trùng cơ hội [54].

1.1.2. Đặc điểm của virus HIV

1.1.2.1. Giới thiệu chung

Về nguồn gốc của virus HIV gây suy giảm miễn dịch ở người thì vẫn là

một câu đố đối với các nhà khoa học kể từ khi trường hợp mắc bệnh đầu tiên được

phát hiện đầu những năm 80 của thế kỷ trước.

Ngày nay thì mọi người đều đồng ý rằng HIV có quan hệ họ hàng với virus

gây suy giảm miễn dịch ở khỉ - SIV (simian immunodeficiency virus). Đặc biệt là

công bố vào năm 1999 của một số nhà nghiên cứu tại Đại học Alabama, họ nhận

thấy rằng HIV-1(một type HIV) rất giống SIV tinh tinh (SIVcpz). Nguồn gốc động