Sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách tại Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền đô thị

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP CƠ SỞ

SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN VÀO QUY TRÌNH NGÂN SÁCH

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH THỰC HIỆN

MÔ HÌNH CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ

Mã số: T2021.08.1

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Lương Thị Thu Hương

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 3 năm 2022

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP CƠ SỞ

SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN VÀO QUY TRÌNH NGÂN SÁCH

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG BỐI CẢNH THỰC HIỆN

MÔ HÌNH CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ

Mã số: T2021.08.1

Xác nhận của tổ chức chủ trì

(ký, họ tên, đóng dấu)

Chủ nhiệm đề tài

(ký, họ tên)

Lương Thị Thu Hương

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 3 năm 2022

3

MỤC LỤC

MỤC LỤC ............................................................................................................................... 3

DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................................... 5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................... 6

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤP CƠ SỞ (TIẾNG VIỆT)............ 7

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤP CƠ SỞ (TIẾNG ANH)............. 9

PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 11

1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu................................................................................. 11

2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................................... 11

3. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................................... 11

4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................ 11

5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................... 11

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN VÀO QUY

TRÌNH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ................................................................................... 13

1.1. Lý thuyết về sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách nhà nước ...... 13

1.1.1. Khái niệm về sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách nhà nước ...... 13

1.1.2. Đặc trưng căn bản của sự tham gia vào quy trình ngân sách nhà nước của người

dân ................................................................................................................................... 14

1.1.3. Mức độ tham gia quy trình ngân sách của người dân ........................................... 16

1.1.4. Quá trình hình thành và phát triển của nguyên tắc tham gia của người dân......... 18

1.2. Các quy định pháp luật Việt Nam về quyền tham gia quy trình ngân sách nhà

nước của người dân .......................................................................................................... 27

1.2.1. Sự tham gia của người dân trong các bản Hiến pháp của Việt Nam .................... 27

1.2.2. Sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách nhà nước theo quy định của

pháp luật dân chủ cơ sở................................................................................................... 30

1.2.3. Sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách nhà nước theo quy định của

pháp luật ngân sách nhà nước ......................................................................................... 32

4

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN

VÀO QUY TRÌNH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRONG BỐI CẢNH ÁP DỤNG MÔ HÌNH CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ........................ 37

2.1. Tổng quan về chính quyền đô thị ................................................................................ 37

2.2. Mô hình chính quyền đô thị tại TP.HCM.................................................................... 43

2.3. Thực tiễn triển khai chính sách quy định pháp luật về sự tham gia của người dân vào

Quy trình ngân sách tại TP Hồ Chí Minh ........................................................................... 45

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ CỤ THỂ NHẰM THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA

HIỆU QUẢ CỦA NGƯỜI DÂN VÀO QUY TRÌNH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

TRONG BỐI CẢNH ÁP DỤNG MÔ HÌNH CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ TẠI THÀNH

PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................................................................... 49

3.1. Cam kết thúc đẩy quyền tham gia ngân sách nhà nước của người dân....................... 53

3.2. Thúc đẩy nhanh chính quyền điện tử chính quyền số trong tổ chức và hoạt động của

bộ máy nhà nước................................................................................................................. 57

3.3. Các cơ chế kết nối trực tiếp với người dân tại phường và quận rõ ràng và có tính khả

thi ........................................................................................................................................ 62

KẾT LUẬN ........................................................................................................................... 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................... 68

5

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3. 1. Tỷ lệ và số lượng đô thị ở Việt Nam giai đoạn đoạn 1989 - 2020 ....................... 38

Bảng 3. 2. So sánh chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn......................................... 40

Bảng 4. 1. Chỉ số PCU của thành phố Hồ Chí Minh.............................................................. 52

Biểu đồ 3. 1. Quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước cấp xã theo quy định của pháp luật

ngân sách hiện hành................................................................................................................ 47

Biểu đồ 3. 2. Quy trình lập dự toán ngân sách nhà nước theo mô hình chính quyền đô thị tại

TP.HCM ................................................................................................................................. 48

Biểu đồ 4. 1. Tỷ lệ người dùng internet từ 16 - 64 tuổi tại Việt Nam sở hữu thiết bị thông

minh năm 2020 Nguồn: We Are Social & Hootsuite, 2021................................................... 58

Biểu đồ 4. 2. Điểm theo lĩnh vực nội dung năm 2020 so với điểm tối đa: Ho Chi Minh City

................................................................................................................................................ 59

Biểu đồ 4. 3. Tham gia của người dân ở cấp cơ sở của TP.HCM từ 2016 đến 2021 Nguồn:

PAPI 2020............................................................................................................................... 63

Biểu đồ 4. 4. Kiểm soát tham nhũng khu vực công TP.HCM từ 2016 đến 2021 Nguồn: PAPI

2020 ........................................................................................................................................ 65

6

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CPĐT : Chính phủ điện tử

EU : Liên minh châu Âu

HĐND : Hội đồng nhân dân

IMF : Quỹ Tiền tệ Quốc tế

MTTQ : Mặt trận Tổ quốc

NSNN : Ngân sách Nhà nước

OECD : Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

ODA : Hỗ trợ Phát triển Chính thức

PAPI : Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính

công cấp tỉnh ở Việt Nam

POBI : Chỉ số công khai ngân sách tỉnh

TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

XHCN : xã hội chủ nghĩa

WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới

7

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI CẤP CƠ SỞ (TIẾNG VIỆT)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

1. Thông tin chung:

- Tên đề tài: Sự tham gia của người dân vào quy trình ngân sách tại TP. HCM

trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền đô thị.

- Mã số: T2021.08.1

- Chủ nhiệm đề tài:ThS. Lương Thị Thu Hương

- Đơn vị công tác: Khoa Luật – Đại Học Mở TP.HCM

- Thời gian thực hiện: 18 tháng

2. Mục tiêu: Đề tài này được thực hiện nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể như sau:

- Phân tích sự cần thiết tham gia vào quy trình ngân sách, đặc biệt ở giai đoạn lập dự

toán ngân sách tại TPHCM;

- Làm rõ đặc trưng của mô hình chính quyền đô thị áp dụng tại TPHCM và ảnh hưởng

của mô hình này đối với quy trình ngân sách ở địa phương.

- Đánh giá, đề xuất các kiến nghị pháp luật nhằm thực hiện hiệu quả hơn sự tham gia

của người dân trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền đô thị tại TPHCM.

3. Tính mới và sáng tạo:

Đề xuất các phương án nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người dân liên quan đến quản lý

và sử dụng ngân sách nhà nước ở các phường và quận của TP.HCM, nơi đang áp dụng mô

hình chính quyền đô thị một cấp.

4. Kết quả nghiên cứu: