Sử dụng tư liệu thu được từ thực tiễn dạy học Sinh học ở trường phổ thông để biên soạn bài tập dùng vào dạy học học phần Lí luận dạy học Sinh học

i

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình hoàn thành luậ y t ậ ược những sự giúp

ỡ vô cùng quý báu của các tập thể và cá nhân.

x y tỏ lòng biết ơ sâu sắ ến thầy o ướng dẫn khoa học:

GS.TS. Đinh Quang Báo; ầy tận tâm u ắt ướng dẫ t tro qu

trình nghiên cứu, thực hiệ ề tài.

x â t m ơ tập thể v m uậ v

p ươ p p ạy họ ọ o ọ P ò u ại học, Ban Giám hiệu

rườ Đại học Sư p ạm Hà N tạo mọ ều kiệ o t ọc tập, nghiên

cứu và hoàn thành luận án.

x â t m ơ trườ Đ P uế Đ P– Đạ ọ Đ

Đạ ọ Đ p Đ P v ửi ý kiế ó óp

ể luậ ược hoàn thiệ ơ m s v trườ Đ P t m

t ự ệm sư p ạm

x â t m ơ ng nghiệp v ạ è u

ng viên, khuyế t tro suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Hà Nội, ngày tháng năm 2016

N B N T

ii

LỜ C M ĐO N

x m o ây tr ứu của riêng tôi, các kết qu

của luận án là trung thự v ư từ ược ai công bố trong bất kỳ công trình

nào khác.

Tác gi luận án

N B N T

iii

MỤC LỤC

M Đ U ....................................................................................................................1

P Đ ...........................................................................1

Đ ..................................................................................3

Đ ................................................3

................................................................................3

....................................................................................4

VI. .................................................................................4

P P P .......................................................................4

Đ P ..................................................6

..............................................................................6

T QUẢ NG N C U .......................................................................................8

Chƣơng 1 CƠ S U N CƠ S T C T N C V C

D NGV S DỤNG B T P T C T N TRONG D C ...................8

Đ Đ ......................8

1.1.1. Nghiên cứu về v ệ xây ự v sử tập t ự t v o ạy ọ tr

t ế ớ .........................................................................................................................8

1.1.2. Nghiên cứu về v ệ xây ự v sử tập t ự t v o ạy ọ tạ ệt

Nam ...........................................................................................................................12

Đ ........................................................................18

ạy ọ v rè uyệ ạy ọ ...............................................18

1 2 1 1 năng y h ...........................................................................................18

1 2 1 2 n uy n năng y h ...........................................................................21

ư ệu ạy ọ v tư ệu t ự t ạy ọ ...................................................24

1 2 2 1 i u y h .............................................................................................24

1 2 2 2 i u th ti n y h ..............................................................................26

1 2 2 3 ng s ng t i u th ti n trong y h ...........................................28

tập v tập t ự t ..............................................................................30

1 2 3 1 hái ni m ài t p .........................................................................................30

iv

1 2 3 2 hái ni m ài t p th ti n..........................................................................31

1 2 3 4 u u ài t p th ti n r n uy n năng y h ............................33

1 2 3 5 u tr ài t p th ti n ...........................................................................35

1 2 3 6 h n o i ài t p th ti n...........................................................................36

Đ ..................................................................37

Đ ều tr s h viên ............................................................................................37

1 3 1 1 năng so n ài sinh vi n ...........................................................................37

1 3 1 2 ri n v ng r n uy n năng so n ài ng ài t p th ti n ho

inh h - r ng à ội 2 ..........................................................................39

Đ ều tr v ..........................................................................................43

Chƣơng S DỤNG TƢ U T U ĐƢ C T T C T N D C

S N C TRƢỜNG P Ổ T NG Đ B N SO N B T P V S

DỤNG B T P TRONG D C C P N D S ..........................55

P P ................................................................56

tr v trò ọ p ầ ...................................................................56

1 2 1 1 tr h ph n ..............................................................................56

1 2 1 2 i tr h ph n ...........................................................................56

t u ọ p ầ ..........................................................................57

2 1 2 1 nh h ng xá nh m ti u h ph n .....................................57

2 1 2 2 ti u h ph n ........................................................................60

ấu tr u ọ p ầ ............................................................61

2 1 3 1 thuy t .......................................................................................................62

2 1 3 2 h hành.....................................................................................................62

è uyệ soạ ơ t qu ọ p ầ ..........64

2 1 4 1 năng xá nh m ti u ài h ...............................................................64

2 1 4 2 năng xá nh u tr nội ung ài h ................................................66

2 1 4 3 năng h n ph ng pháp y h – ph ng ti n y h .................68

2 1 4 4 năng thi t ho t ộng h t p ..............................................................69

2 1 4 5 năng thi t u h i i m tr – ánh giá...............................................71

v

ạ tập t ự t sử tro ọ p ầ ....................71

P

P ............................................................................................72

Đề xuất ạ tư ệu tươ ứ vớ m t u ọ p ầ .................73

u t ập tư ệu t ự t ................................................................................74

2 2 2 1 guy n t thu th p t i u th ti n ...........................................................74

2 2 2 2 á h th thu th p t i u th ti n.............................................................75

tập tư ệu t ự t .................................................................................77

2 2 3 1 guy n t i n t p t i u th ti n ...........................................................77

2 2 3 2 á h th i n t p t i u th ti n.............................................................78

ắp xếp tư ệu t ự t t ệ t ố .........................................................81

ết qu xây ự ệ t ố tư ệu t ự t ...................................................81

P P ...82

2 3 1 1 m o t nh h th ng.................................................................................82

2 3 1 2 nhi u m ộ h há nh u................................................................83

uy tr xây ự tập t ự t ............................................................83

2 3 2 1 uy tr nh x y ng ài t p th ti n ........................................................83

2 3 2 2 minh h quy tr nh x y ng ài t p th ti n h ph n ..87

ết qu xây ự tập t ự t .................................................................91

2 3 3 1 ài t p r n năng xá nh m ti u ài h ......................................91

2 3 3 2 ài t p r n năng xá nh u tr nội ung ài h (B)........................93

2 3 3 3 ài t p r n năng h n - PTDH (C)........................................93

2 3 3 4 ài t p r n năng thi t ho t ộng h t p .....................................95

2 3 3 5 ài t p r n năng thi t u h i i m tr – ánh giá ........................96

P P .....98

uy tắ sử tập t ự t v o ạy ọ ọ p ầ .........98

2 4 1 1 ám sát m ti u ài h .............................................................................98

2 4 1 2 h h p v i i t ng SV ............................................................................99

2 4 1 3 hát huy t nh t h ......................................................................99

vi

2.4.2.1. uy tr nh s ng ài t p th ti n vào y h h ph n .........99

2.4.2.2 s ng ài t p th ti n trong y h h ph n ...........103

ươ P ................................................................114

t ự ệm .....................................................................................114

u t ự ệm......................................................................................114

P ươ p p t ự ệm ...............................................................................114

ọ ớp Đ v ớp ................................................................................114

ố tr t ự ệm ........................................................................................115

P ươ p p t u t ập ữ ệu v o ườ ...................................................115

ết qu v ệ uậ .........................................................................................116

P â t ết qu ữ ệu m t ượ .....................................................116

3.4.1.1. ộ s ng t ng h p á năng vào so n giáo án ..........................116

3.4.1.2. ộ thành th o năng so n ài thành ph n ......................................123

3.4.2. P â t ết qu ữ ệu về m t t ....................................................133

3 4 2 1 phát tri n á năng so n ài r n uy n....................................133

3 4 2 2 hái ộ h ộng th m gi th o u n trong hi gi i quy t ài t p th

ti n ..........................................................................................................................137

ết uậ ươ ...................................................................................................138

Đ .....................................................................................139

ết uậ ................................................................................................................139

Đề ...............................................................................................................140

Đ ................................................141

.......................................................................................142

v

BẢNG G C N NG CỤM T V T T T

TT Ch vi t t t Đ

1 Đ Đố ứ

2 GV o v

3 HS ọ s

4 LLDHSH uậ ạy ọ ọ

5 PP P ươ p p

6 PPDH P ươ p p ạy ọ

7 PPDHSH P ươ p p ạy ọ ọ

8 PT P t

9 PTDH P ươ t ệ ạy ọ

10 PTTQ P ươ t ệ trự qu

11 QTCTND u tr x ấu tr u

12 QTHDHT u tr t ết ế oạt ọ tập

13 QTMT u tr x m t u ọ

14 SGK o o

15 SL ố ượ

16 SV Sinh viên

17 THPT ru ọ p t

18 TL ệ

19 TN ự ệm

20 TTBP m tò p ậ

21 TTSP ự tập sư p ạm

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG SƠ ĐỒ B U ĐỒ

Th o tr nh t B ng – sơ ồ – i u ồ

TT Số hiệu Nội dung Trang

1 u u ủ tư ệu t ự t 27

2 ết qu ều tr u ầu ầ ưỡ t m về

soạ ủ ó ọ – 2011)

38

3 ết qu ều tr về v trò ủ tập t ự t ố vớ

SV

40

4 ết qu ều tr số ượ tập t ự t t ờ ểm

sử tập t ự t muố quyết tro

m t ươ

41

5 ữ ó p p quyết tập

t ự t

42

6 ết qu ều tr ủ v về sự p ợp

ủ PP sử tro ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

44

7 ết qu ều tr ậ t ứ ủ v về v trò

ủ tập t uố tro ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

47

8 ết qu ều tr ậ t ứ ủ v về t

ủ tập t ự t tro ạy ọ ọ p ầ

47

9 ết qu ều tr ậ t ứ ủ v về ạ

tập t ự t ó tr o tro ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

48

10 ết qu ều tr mứ qu tâm ủ v ố

vớ oạ tư ệu t ự t

49

11 ết qu ều tr ậ t ứ ủ v về

ướ sử tư ệu t ự t ể ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

50

ix

12 ệ p p t ứ ạy ọ tập t ự t

tro ạy ọ ọ p ầ

51

13 ó ủ v tro v ệ xây ự v sử

tập t ự t tro ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

52

14 tr rè uyệ ạy ọ 59

15 u ệ ữ u t uyết v t ự ủ ọ

p ầ

63

16 ư ệu ề xuất tươ ứ m t u u ọ

p ầ

73

17 t ứ t u t ập tư ệu t ự t 76

18 B 2.5 t ứ tập tư ệu t ự t 79

19 ết qu xây ự ệ t ố tư ệu t ự t 82

20 ố ượ ớp ố ứ v t ự ệm 116

21 ố tr t ự ệm 116

22 u ầ o v ượ sử tro

qu tr P

117

23 u soạ 118

24 Đ ọ v ệ ủ p â p ố ểm ểm tr 120

25 ệ p ầ tr m số s v ạt ểm v t m

số t ố

121

26 ết qu ểm sự s về ểm tru

ữ ểm tr óm v Đ

122

27 ết qu ểm sự s về ểm tru

t ữ ểm tr ủ m t óm

Đ o

122

28 uy ểm t u u ấm từ tro o

s t ểm

126

29 t ợp ết qu ểm tr x

m t u ọ óm Đ v

126

x

30 t ợp ết qu ểm tr x

ấu tr u ọ óm Đ v

127

31 t ợp ết qu ểm tr t ết ế

oạt ọ tập óm Đ v

127

32 ết qu ểm - p ươ 2

sự s

ữ mứ ủ x m t u ọ

ở óm Đ v óm

128

33 ết qu ểm - p ươ 2

sự s

ữ mứ ủ x ấu tr

u ọ ở óm Đ v óm

128

34 ết qu ểm - p ươ 2

sự s

ữ mứ ủ t ết ế oạt ọ

tập ở óm Đ v óm

129

35 Đ ểm tru t p ầ qu ểm

tr ủ óm

131

36 ng 3.17 mứ t m t o uậ ủ 138

37 ơ ấu tr ủ tập t ự t 35

38 ơ u o qu t qu tr soạ v sử

tập t ự t từ tư ệu t ự t tro ạy

ọ ọ p ầ

55

39 ơ ơ ướ qu tr t u t ập tập ệ

t ố ó tư ệu t ự t

73

40 ơ uy tr xây ự tập t ự t 84

41 ơ uy tr sử tập t ự t ạy ọ ọ p ầ

LLDHSH

100

42 ểu 3.1 ệ ểm soạ số ủ óm Đ v óm 123

43 ểu ệ ểm soạ số ủ óm Đ v óm 124

44 ểu ệ ểm soạ số ủ óm Đ v óm 124

xi

45 ểu o s x m t u ọ ữ ầ

ểm tr ủ óm Đ v óm

129

46 ểu o s x ấu tr u ọ

ữ ầ ểm tr ủ óm Đ v óm

130

47 ểu o s t ết ế oạt ọ tập ữ ầ

ểm tr ủ óm Đ v óm

130

48 ểu o s x m t u ọ ữ ầ

ểm tr ủ óm

133

49 ểu o s x ấu tr u ọ

ữ ầ ểm tr ủ óm

133

50 ểu o s t ết ế oạt ọ tập ữ ầ

ểm tr ủ óm

134

51 ểu ứ p t tr ể soạ ơ óm 134

1

M Đ U

I. T N C P T T C Đ T

Đ mớ o xu t ế tất yếu tro t ờ ập to ầu Đ mớ

o r tr ều p ươ ệ ở tất ấp ọ ậ ọ

ọ . Đ ều – uật o Đạ ọ quy m t u u ủ o , o tạo

“ ào t o ng i h c có ki n th c, kỹ năng th c hành ngh nghi p, năng

nghi n u và phát tri n ng ng ho h ng ngh t ng x ng v i tr nh ộ ào

t o”. m ắt p từ ướ trướ ó ầu xu t ế mớ p ươ p p ạy –

ọ ở t ự tế p t P , ệm v t r o trườ Sư p ạm tạo r ớp

ườ ạy ó ạy ọ ó ự t ứ vớ ề s u r trườ

[45]. tư số - Đ ủ o v Đ o tạo

quy u ề ệp o v tru ọ p t

(THPT), bao g m yêu ầu ầ ạt về p m chất chính tr ạo ức, lối sống,

ự uy m v ự ệp v [6]. ư vậy ể ư t o tạo

trở t ốt yếu p v mớ o p ứ m t u qu tr o tạo

ề ạy ọ , ò ỏ trườ sư p ạm ầ ó sự t y ậ t ứ về v tr

t o tạo mớ p ươ t ứ o tạo mớ p ươ p p ạy ọ

(PPDH) mt ườ t ự ạy hosinh viên (SV)[20].

r t ự tế t o tạo GV hiện nay ư p ứ ược các yêu cầu

triển khai i mới (c ươ tr o PTt o t t ầ quyết

ru ươ ó quyết số - quyết uố số

về mớ ươ tr s o o P quyết ủ

ủ tướ p ủ số Đ- p uyệt ề mớ ươ tr s

o o o p t . o ó GV ầ ượ tr o

to ệ t m vấ ọ ườ t ứ oạt tr ệm ạy ọ t ợp

ểm tr – ự ọ s ó ều uy â ẫn tớ t ự trạ

trên ư ươ tr o tạo ạ ậu n i dung - p ươ t ứ o tạo ở ơ sở

o tạo s u ây ọ u trườ Đạ ọ ư p ạm) ư ều

ế v ệ t ự ạy ọ cốt lõi; kế hoạ p ươ p p (PP) o

2

tạo ư P ;qu ểm o tạo tro tư t ế tác nghiệp tại nhà

trường PT còn b coi nhẹ c trong nhận thức và trong t chứ o tạo ẫ ế

m t ấy t ắ ó vớ m ọ ệp v t tro vấ ề ư thành công

ư quyết nh chất ượ o tạo p ươ thức t chứ o tạo, ầ p t y

p ươ t ứ o tạo t o ướ t ếp ậ ề. Dạy nghề ph ược thực hiện

trong “th ”,dạy lý thuyết thông qua các bài dạy thực hành và qua chính hoạt

ng thực ti n [4].

ó ều t ứ t ứ ạy ọ ọ p ầ uậ ệu qu ư: 1) Đư

SV xuố trườ PT y từ m t ứ ất Đư “tr ng về ầ vớ “ i

h ” tr trướ t uố o t ứ t ứ t ứ ất

p SV ắ ế t ứ t uyết v t ự ạy t ố t ố

ất y oạ ầu ủ qu tr o tạo uy vậy ầ m t o p ớ

v t ứ t ự ệ p ều ó tro oạ ệ y C t ứ t ứ

t ứ p ó ơ “t m m nh” tro t ự t P rè uyệ ứ

ế vớ t ự tế ạy ở trườ P tro tươ y từ tr ế

ườ ệ p p y, vừ p m p tro o tạo vừ m o t

t ự t tro ạy ọ m

Dạy họ tập t uố , ệt ệ t ố tập ược biên soạn

từ những tình huống có thự v t ường g p trong thực ti n gi ng dạy ở P

ệu qu t ự ệ p ươ t ứ o tạo nhà tr ng” vào gi ườ sư

phạm[74]. ro v s u quyết tập, s t ết ập ượ mố qu ệ

tươ t ều ậ t uyết u n v o tập v t uố t ự

tế tro tập từ ó ứ tr t ự t ạy ọ ầ ượ p ọ Đây m t

ạ tr ệm t ếp p ườ ọ m tố ữ mắ p trự

t ếp t ự ạy.PP t uống vố ược coi trọng trong dạy học

phát triể . Để gi i quyết tập ứ ự t uố t ự t , từ ó

t ạy ọ ò ỏ ười học ầ có những quyết nh dự tr ơ sở lý

thuyết và cách thức lập luận ch t ch .

3

Với sự phát triển của truyề t p ươ t ện và công nghệ dạy học, việc

t u t ập ưu trữ tư ệu ph n ánh hoạt ng dạy học ở trường PT ể xây dựng các

bài tập t ự t không ch dừng lại ở tư ệu dạ v n mà còn có thể ưu trữ tư ệu

bài gi ưới dạ t uật số ừ nhữ tư ệu này, gi ng viên có thể phân loại, sau

ó ết hợp với các dạng câu hỏi s tạo ược m t “ng n hàng” tình huống dạy học. Tuy

vậy, việ t u t ập tư ệu t ự t biên tập tư ệu t ự t ;biên soạn bài tập t ự t từ

tư ệu t ự t trong ọ p ầ ư ược nhiều gi ng viên quan tâm chú ý.

Xuất phát từ nhữ o ư tr t ọ ề tài nghiên cứu: “Sử

dụng tư liệu thu được từ thực tiễn dạy học Sinh học ở trường phổ thông để biên

soạn bài tập dùng vào dạy học học phần Lí luận dạy học Sinh học”.

II. MỤC Đ C NG N C U

ây ự quy tr soạ tập từ u tư ệu t ự t ủ qu tr

ạy ọ s ọ ở trườ PT v sử tập ể ạy ọ ọ p ầ m

rè uyệ o soạ .

III. C T V Đ TƢ NG NG N C U

1. Nghiệ th m t ứ ( ó ọ 2008 - v ó ọ 2009 - 2013),

ư p ạm ọ , Đạ ọ ư p ạm

2. há h th P ươ p p ạy ọ ọ p ầ uậ ạy ọ ọ .

3. Đối tƣ ng nghi n u

- ạy ọ ầ rè uyệ t qu ọ p ầ

- ư ệu t ự t qu tr ạy ọ ọ ở trườ PT.

- ạ tập t ự t rè tro ọ p ầ

- uy tr soạ ệ t ố tập t ự t từ u tư ệu t ự t .

- uy tr sử ệ t ố tập t ự t v o ạy ọ ọ p ầ LLDHSH.

IV. G Ả T U T O C

ếu xây ự ượ quy tr soạ tập ứ t uố ạy ọ , tr

ơ sở sư p ạm tư ệu t ự t v sử tập ó ể t ứ ạy

ọ ọ p ầ t o ướ t ếp ậ ự ề ệp t s rè uyệ

ượ soạ cho SV.

4

V. G N NG N C U

ứu xây ự â tư ệu t ự t xây ự ạ tập

t ự t m t o soạ t qu ọ p ầ

o m tập rè x m t u ọ tập rè p â

t ấu tr u ọ tập rè ự ọ PPDH - p ươ t ệ ạy

ọ (PTDH); B tập rè t ết ế oạt ọ tập tập rè

t ết ế âu ỏ ểm tr -

VI. N M VỤ NG N C U

1. ứu ơ sở lý luận về ư ệu ạy ọ tư ệu t ự t tro ạy

ọ tập tập t ự t PPDH tập t ự t

2.Đ ều tr t ự trạ v ệc dạy và học ọ p ầ t ự trạ

soạ v sử tập t ự t từ tư ệu t ự t oạt ạy ọ m

ọ ở trườ P v o ạy – ọ ọ p ầ LLDHSH.

3. Đề xuất quy tr xây ự tập từ tư ệu t ự t qu tr ạy ọ

m ọ ở P ể ạy ọ ọ p ầ LLDHSH.

4.Đề xuất t u tập t ự t

5.Đề xuất quy tr sử tập t ự t tro ạy ọ ọ p ầ

ể rè uyệ soạ o cho SV.

6. Thực nghiệm sư p ạm kiểm chứ t uyết ứu.

V . P ƢƠNG P P NG N C U

1. Phƣơng pháp nghi n u thu t

- ứu v p p uật v ệ ủ Đ ướ ó

quan về mớ PP ; T tư quy u ề ệp GV THPT;C u

ầu r ươ tr o tạo sư p ạm ọ V ướ ẫ về

- xếp oạ ờ ạy ở PT ủ o v Đ o tạo

- ứu t ệu tr ứu liên quan m ơ sở

uậ cho việc quyết ệm v ứu ủ ề t ệu qu

- ứu u ươ tr o tạo tr ạ ọ ư p ạm

ọ m t số trườ Đ P.