Sự điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản hiện đại.Doc

Lêi më ®Çu

hñ nghÜa t b¶n víi t c¸ch lµ mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt x· héi tõ khi

ra ®êi cho ®Õn nay, nã ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn. Mç

giai ®o¹n ph¸t triÓn nã ®Òu dùa trªn nÒn t¶ng cña giai ®o¹n tríc nã,

nã võa kÕ thõa cña giai ®o¹n tríc, võa lµ sù v¬n lªn hoÆc phñ ®Þnh l¹i giai ®o¹n tr￾íc. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã ta ®· thÊy r»ng sù can thiÖp cña nhµ níc vµo nÒn

kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, vai trß cña nhµ níc ngµy cµng trë nªn quan

träng. Bëi v×, x· héi míi mµ chóng ta muèn x©y dùng trong chñ nghÜa t b¶n lµ

mét nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i – ph¶i tÝnh ®Õn mét c¸ch ®Çy ®ñ nh÷ng ®Æc ®iÓm míi

vÒ sè lîng vµ chÊt lîng cña sù ph¸t triÓn x· héi hoÆc nãi réng h¬n cña nÒn v¨n

minh tri thøc, ph¸t triÓn cao nhÊt vÒ con ngêi tri thøc, cña nh÷ng khoa häc kü

thuËt hiÖn ®¹i. Nhng ®Ó ®¸p øng vµ ®iÌu khiÓn nÒn kinh tÕ x· héi mµ khoa häc kü

thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng ph¸t triÓn, t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi ngµy cµng phøc

t¹p, bÊt æn cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i ®ã th× nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i ph¶i tù ®iÌu

chØnh vai trß cña m×nh trong sù ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Sù ®iÒu tiÕt cañ nhµ níc t

s¶n hiÖn ®¹i ®ã ph¶i dùa trªn nh÷ng mèi t¬ng quan kh¸ch quan gi÷a lùc s¶n xuÊt

vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®ã còng chÝnh lµ néi dung cña §Ò ¸n

Kinh tÕ chÝnh trÞ nµy. Do tr×nh ®é vµ kiÕn thøc cµn h¹n chÕ, trong bµi viÕt nµy t«i

chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh cña sù thay ®æi trong sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña

nhµ níc t s¶n hiÖn nay, bµi viÕt ch¾c kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt,

kÝnh mong thÇy c« vµ c¸c b¹n gãp ý ®Ó kiÕn thøc cña t«i vÒ vÊn ®Ò nµy ®îc hoµn

chØnh h¬n.

c

§Ò tµi: Sù ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña nhµ níc t s¶n hiÖn ®¹i

1

Ch¬ng 1

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n

1. Chñ nghÜa T b¶n.

Trong qóa tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn, chñ nghÜa t b¶n ®· thùc hiÖn ®îc sù

ph¸t triÓn vÒ ph©n c«ng lao ®éng, hiÖp t¸c lao ®éng, tËp trung ho¸ vµ liªn hiÖp ho¸

s¶n xuÊt. KÕt qu¶ lµ biÕn nhiÒu qua s tr×nh kinh tÕ riªng lÎ thµnh qu¸ trïnh kinh tÕ

thèng nhÊt h÷u c¬ víi nhau.

Cïng víi ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt

còng ®¹t nh÷ng bíc tiÕn lín, víi tr×nh ®ä cao. HiÖp t¸c ®¬n gi¶n, c«ng trêng thñ

c«ng, nÒn ®Ëi c«ng nghiÖp c¬ khÝ lµ nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn x· héi ho· s¶n

xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Lùc lîng s¶n xuÊt vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt ®· ®a n¨ng su¸t

lao ®éng t¨ng lªn cha tõng cã trong lÞch sö. Nhê®ã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸

trÞ thÆng d, quy luËt tÝch luü cïng víi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, ®· lµm c¬ chÕ thÞ

trêng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Chñ nghÜa t b¶n vqcµng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ kh¶

n¨ng lîi dông nhng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt,

t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a c ¬ së vËt ch¸t kü thuËt ®·

®ùoc t¹o ra. C.M¸c ®· nhËn xÐt x¸c ®¸ng r»ng tronh vßng cha ®Çy mét thÕ kû

thèng trÞ cña m×nh, chñ nghÜa t b¶n ®· t¹o ®íc mét søc s¶n xuÊt khæng lå b»ng tÊt

c¶ c¸c thÕ hÑ loµi ngêi tríc ®ã ®· t¹o ra.

Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc nãi trªn, chñ nghÜa t b¶n trong qua tr×nh ph¸t sinh vµ

ph¸t triÓn cña nã ®· g©y ra khoong Ýt hËu qu¶. Chñ nghÜa t b¶n lµ thñ ph¹m g©y ra

hµng tr¨m cuéc chiÕn tranh, ®¸ngchó ý lµ hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø

nh¸t vµ lÇn thø hai. Trong qu¸ tr×nh c«ng ngiÖp ho¸ vµ ch¹y dua vò trang, chñ

nghÜa t b¶n lµm cho m«i trêng bÞ « nhiÔm. Chñ nghÜa t b¶n còng ph¶i chÞu tr¸ch

nhiÖm vÒ n¹n nghÌo ®ãi, bÖnh tËt cña hµng tr¨m triÖu ngêi, nhÊt lµ cña c¸c níc

ph¸t triÓn.

Cã thÓ nãi, loµi ngßi ®· sèng l©u dµi trong nÒn s¶n xuÊt nhá vµ l¹c hËu

ph©n t¸n vµ thñ cùc, víi n¨ng suÊt v« cïng th¸p kÐm, kh«ng ®¶m b¶o duy tr× t¸i

s¶n xuÊt gi¶n ®¬n. Tõ ®Çu thÐ kû XVI ®Õn nay, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, chñ

nghÜa t b¶n víi nhngx ®Æc trng kh¸c vÒ chÊt so víi s¶n xuÊt nhá. Sù th¾ng lîi nµy

diÔn ra ®Çu tiªn ë níc Anh råi lÇn lît sang c¸c níc kh¸c. NÒn s¶n xuÊt lín hiÖn

®¹i ®· vµ ®ang lµ niÒm m¬ øoc cña hµng tr¨m níc trªn hµnh tinh chóng ta.

2

2.Chñ nghÜa ®Õ quèc

Khi x¸c ®Þnh ®Þa vÞ cña chñ nghÜa ®Õ quèc trong lÞch sö V.I.Lªnin cho

r»ng chñ nghÜa ®Õ quèc lµ mét giai ®o¹n ®Æc biÖt cña chñ nghÜa t b¶n, tÝnh chÊt

®Æc biÖt ®ã thÓ hiÖn trªn ba mÆt sau ®©y :

2.1.Chñ nghÜa ®Õ quèc lµ chñ nghÜa t b¶n ®éc

quyÒn.

Ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn qua hai giai ®o¹n :tù do

canh tranh vµ ®Õ quèc chñ nghÜa. G×ai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa cßn gäi lµ ®éc

quyÒn, lµ giai ®o¹n cao nhÊt vµ lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña chñ nghÜa t b¶n,

2.1.1.Sù h×nh thµnh cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn.

Khi nghiªn cøu b¶n chÊt cña chñ nghÜa ®Õ quèc Lªnin ®· nãi “... tù do

canh tranh ®Î ra tËp trung s¶n xuÊt vµ sù tËp trung s¶n xuÊt nµy khi ph¸t triÓn tíi

mét møc ®ä nhÊt ®Þnh l¹i dÉn tíi ®éc quyÒn. ..”

Nh vËy sù h×nh thµnh cña chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn lµ mét tÊt yÕu v× : do

thµnh tùu cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt lµm cho lùc løîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn,

h×nh thµnh ngµy cµng nhiÒu nghµnh míi, cã tr×nh ®é tÝch tô cao, ®ßi hái nh÷ng

hinh thøc kinh tÕ tæ chøc míi, ®ã lµ nh÷ng xÝ nghiÖp lín, do n¨ng só©t ®· n©ng

cao tû suÊt vµ khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d nªn ®· má réng kh¶ n¨ng tÝch luü t b¶n,

thóc ®Èy sj ph¸t triÓn s¶n xuÊt lín, t¨ng tÝch luü t b¶n vµ s¶n xuÊt. H¬n n÷a kh¶

n¨ng c¹nh tranh ®Ó giµnh lîi nhuËn cao ®îc ®o b»ng sù tiÕn bé cña khoa häc, c¸c

xÝ nghiÖp lín ra søc c¶i tiÕn kü thuËt, lµm cho c¸c xÝ nghiÖp nhá ph¸ s¶n, c¸c xÝ

nghiÖp cã tr×nh ®é kü thuËt kÐm ph¸t triÓn liªn kÕt víi nhau, do vËy chØ cßn mét

sè Ýt nh÷ng nhµ t b¶n lín l¾m ®i¹ vÞ thèng trÞ trong nghµnh hay trong mét sè

nghµnh c«ng nghiÖp. Cïng víi qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt th× tÝn dông t b¶n chñ

nghÜa më réng h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn, t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña tæ chøc

®éc quyÒn. MÆt kh¸c c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh tiÕp tôc

c¹nh tranh víi nhau th× v« cïng khèc liÖt, khã ph©n th¾ng b¹i mµ hËu qu¶ thiÖt

h¹i vÒ kinh tÕ lµ rÊt lín, v× thÕ nÈy sinh xu híng tho¶ hiÖp, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c tæ

chøc ®éc quyÒn.

2.1.2 §Æc ®iÓm kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t b¶n ®éc

quyÒn.

Nh ®· ph©n tÝch ë trªn chñ nghÜa t b¶n lµ sù tËp trung s¶n xuÊt vµ c¸c tæ

chøc ®éc quyÒn víi h×nh thøc kinh tÕ thèng trÞ lµ c«ng ty cæ phÇn, h×nh thµnh së

3