sử 7

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

Ngày soạn : 5 / 10 / 2008

Chương II : NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI LÝ ( THẾ KỈ XI – XII )

Tiết 14 Bài 10: NHÀ LÝ ĐẨY MẠNH CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC

I / Mục tiêu bài học:

- Nắm vững các sự kiện về việc thành lập nhà Lý cùng với việc dời đô về Thăng Long và việc

tổ chức lại bộ máy nhà nước, xây dựng luật pháp và quân đội.

- Lòng tự hào là con dân nước Đại Việt → Ý thức chấp hành pháp luật và nghĩa vụ bảo vệ Tổ

quốc.

- Rèn luyện cho HS kĩ năng lập bảng, biểu thống kê, hệ thống các sự kiện trong khi học bài.

II / Chuẩn bị của GV và HS:

1 / GV:

- Giáo án + SGK

- Bản đồ Việt Nam

- Khung sơ đồ tổ chức hành chính nhà nước ( để trống )

2 / HS:

- SGK + đồ dùng học tập

- Bảng phụ + Bút lông

III / Tiến trình dạy học:

1 / Dạy bài mới

a ) Giới thiệu bài mới

b ) Dạy bài mới:

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1

CH: Nhà Lý được thành lập như thế

nào?

CH: Tại sao Lý Công Uẩn được tôn

làm vua?

CH:Sau khi lên ngôi vua, Lý Công

Uẩn đã làm gì?

CH: Tại sao Lý Công Uẩn quyết định

dời đô về thành Đại La và đổi tên là

Thăng Long?

CH: Việc dời đô về Thang Long của

vua Lý nói lên ước nguyện gì của cha

ông ta?

CH: Sau khi dời đô về Thăng Long

vua Lý đã làm gì? Kinh thành Thăng

Long được xây dựng ra sao?

CH: Kinh thành Thăng Long được

Hoạt động 1

HS trả lời

HS: Ông là người có học, có đức,

có uy tín nên được triều thần nhà

Lê trọng dụng.

HS trả lời

HS: Vì nơi đây địa thế thuận lợi,

là nơi tụ họp của 4 phương.

HS: Cha ông ta muốn xây dựng

đất nước giàu mạnh và khẳng

định ý chí tự cường của dân tộc.

HS: Kinh thành Thăng Long

được xây vòng thành kiên cố, xây

nhiều cung điện, chùa tháp rất

nguy nga, tráng lệ.

HS: Xây dựng, củng cố chính

1 / Sự thành lập nhà Lý

- Năm 1009, Lê Long Đĩnh

mất → Triều Tiền Lê chấm

dứt.

- Lý Công Uẩn được tôn làm

vua → Nhà Lý thành lập.

- Năm 1010 đặt niên hiệu là

Thuận Thiên; dời đô về thành

Đại La, đổi tên là Thăng

Long.

- Năm 1054, nhà Lý đổi tên

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 1

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

xây dựng xong vua Lý làm gì?

CH: Tại sao nhà Lý lại giao các chức

vụ quan trọng cho những người thân

cận nắm giữ?

CH: Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy chính

quyền ở trung ương và địa phương

thời Lý? ( Giáo viên treo bảng phụ

hướng dẫn HS vẽ )

Kiểm tra bài cũ: Chính quyền nhà

Tiền Lê được tổ chức như thế nào?

Hoạt động 2

CH: Nhà Lý ban hành luật pháp như

thế nào?

CH: Hãy nêu sự cần thiết và tác dụng

của bộ Hình Thư thời Lý?

Kiểm tra bài cũ: Quân đội nhà Tiền

Lê được xây dựng như thế nào?

CH: Quân đội thời Lý được tổ chức

như thế nào?

CH: Em có nhận xét gì về tổ chức

quân đội của nhà Lý so với nhà Tiền

Lê?

CH: Nhà Lý đã thi hành chủ trương gì

để bảo vệ khối đoàn kết dân tộc?

quyền từ trung ương đến địa

phương

HS: Vì muốn củng cố quyền lực

trong tay vua

HS vẽ theo nhóm và trình bày

trước lớp

HS trả lời

Hoạt động 2

HS trả lời

HS: Bộ Hình Thư giải quyết

được việc kiện tụng của dân công

bằng. Bộ luật chú ý đến phát triển

sản xuất và quyền lợi của nhân

dân, bảo vệ vua và triều đình →

Củng cố quyền hành vững chắc.

HS trả lời

HS trả lời

HS trả lời

HS: Gả công chúa và ban chức

tước cho các tù trưởng dân tộc

miền núi và kiên quyết trấn áp

nếu có ý định tách khỏi Đại Việt.

HS trả lời

HS: Các chủ trương trên vừa

mềm dẻo, vừa kiên quyết.

nước là Đại Việt.

* Sơ đồ tổ chức chính quyền

nhà Lý:

- Chính quyền trung ương:

Vua

Các quan đại thần

Quan văn Quan võ

- Chính quyền địa phương:

24 lộ, phủ

Huyện

Hương Xã

2 / Luật pháp và quân đội

a ) Luật pháp: Năm 1042, nhà

Lý ban hành bộ Hình Thư

b ) Quân đội :

- Gồm 2 bộ phận: Cấm quân

và quân địa phương

- Thi hành chính sách “ngụ

binh ư nông”

- Quân đội có quân bộ và

quân thủy, tổ chức chặt chẽ

và quy củ, được trang bị đầy

đủ.

c ) Đối nội, đối ngoại:

- Chú trọng việc củng cố khối

đoàn kết dân tộc.

- Giữ quan hệ bình đẳng với

các nước láng giềng.

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 2

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

CH: Chính sách đối ngoại của nhà Lý

như thế nào?

CH: Em có suy nghĩ gì về các chính

sách đối nội, đối ngoại của nhà Lý?

2 / Củng cố:

- Gv khái quát hóa nội dung bài học

- Làm BT trắc nghiệm : Điền các nội dung thích hợp vào ô trống trong bảng dưới đây:

Niên đại Sự kiện

1009

Lý Công Uẩn dời đô về Đại La

1042

1054

3 / Dặn dò:

- HS học bài cũ

- Trả lời CH 1, 2, 3 trong SGK

- Đọc và nghiên cứu bài 11 “Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075 – 1077)

- Tìm hiểu nguyên nhân nhà Tống xâm lược nước ta? Nhà Lý chống quân xâm lược Tống như

thế nào?

IV / Rút kinh nghiệm:

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 3

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

Tuần 8 : 13 / 10 → 17 / 10 /2008 Ngày soạn : 6 / 10 / 2008

Bài 11 : CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG

( 1075 – 1077 )

Tiết 15 : GIAI ĐOẠN THỨ NHẤT ( 1075 )

I / Mục tiêu bài học :

- Giúp HS hiểu được âm mưu xâm lược nước ta thời đó của nhà Tống là nhằm bành trướng

lãnh thổ, đồng thời giải quyết những khó khăn về tài chính và xã hội trong nước → Hiểu được cuộc

tiến công, tập kích sang đất Tống ( giai đoạn thứ nhất – 1075 ) của Lý Thường Kiệt là hành động tự vệ

chính đáng của ta → Nắm được cuộc kháng chiến chống Tống ở giai đoạn thứ hai và chiến thắng to

lớn của quân dân Đại Việt.

- Giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức bảo vệ độc lập dân tộc trước nguy cơ bị xâm lược.

- Rèn luyện kĩ năng vẽ và sử dụng bản đồ trong khi học và trả lời câu hỏi.

II / Chuẩn bị của GV và HS :

1 / GV :

- Giáo án + SGK

- Bản đồ câm Việt Nam ( phía bắc )

2 / HS :

- SGK + đồ dùng học tập

- Bảng phụ + bút lông

III / Tiến trình dạy học :

1 / Dạy bài mới :

a ) Giới thiệu bài mới

b ) Bài mới

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1

CH: Trình bày tình hình nhà Tống

giữa thế kỉ XI ?

CH: Nhà Tống âm mưu xâm lược Đại

Việt nhằm mục đích gì ?

CH : Để chiếm được Đại Việt nhà

Tống đã tiến hành làm gì? Nhằm mục

đích gì?

Hoạt động 1

HS: Nhà Tống gặp những khó

khăn chồng chất :

+ Ngân khố cạn kiệt, tài chính

nguy ngập

+ Nội bộ mâu thuẫn

+ Nhân dân đói khổ nổi dậy

đấu tranh

+ Bị 2 nước Liêu – Hạ quấy

nhiễu.

HS trả lời:

HS: Nhà Tống xúi giục vua

Cham-pa đánh lên từ phía Nam.

Ở biên giới phía Bắc thì ngăn

cản việc buôn bán, đi lại của

nhân dân hai nước. Dụ dỗ các

tù trưởng dân tộc ít người.

→ Mục đích làm suy yếu lực

I / Giai đoạn thứ nhất

(1075)

1 / Nhà Tống âm mưu xâm

lược nước ta :

- Giữa thế kỉ XI, nhà Tống gặp

những khó khăn chồng chất về

kinh tế, chính trị, xã hội, quân

sự.

- Nhà Tống âm mưu xâm lược

nước ta để giải quyết tình hình

khó khăn trong nước.

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 4

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

Hoạt động 2

Kiểm tra bài cũ: Chủ trương, chính

sách đối nội, đối ngoại của nhà Lý là

gì?

CH: Đứng trước âm mưu xâm lược

của nhà Tống, nhà Lý đã làm gì?

CH: Cho biết một vài nét về Lý

Thường Kiệt ?

CH: Nhà Lý chuẩn bị đối phó như thế

nào?

CH: Trước tình hình quân Tống ráo

riết xâm lược nước ta, Lý thường Kiệt

thực hiện chủ trương đánh giặc như

thế nào?

CH: Theo em, câu nói của Lý Thường

Kiệt: “Ngồi yên đợi giặc… thế mạnh

của giặc.”, thể hiện điều gì?

CH: Trình bày tóm tắt diễn biến cược

kháng chiến chống Tống do Lý

Thường Kiệt chỉ huy năm 1075 ?

GV:Để tranh thủ sự ủng hộ của nhân

dân Trung Quốc, Lý Thường Kiệt đã

cho yết bảng nói rõ mục đích tự vệ

của mình.

CH: Mục đích của việc làm đó là gì?

CH: Kết quả của cuộc kháng chiến ra

sao?

CH: Tại sao nói đây là cuộc tiến công

để tự vệ chứ không phải là cuộc tiến

công xâm lược?

lượng của nhà Lý.

Hoạt động 2

HS trả lời

HS trả lời

HS: Ông là người có chí

hướng, ham học, luyện võ, có

cốt cách, tài năng phi thường.

HS: + Cho quân đội luyện tập

và canh phòng suốt ngày đêm.

+ Đánh trả các cuộc quấy phá,

làm thất bại mưu đồ dụ dỗ của

nhà Tống.

+ Đem quân đánh bại ý đồ tiến

công phối hợp của nhà Tống

với Cham-pa.

HS trả lời:

HS: Đây là cuộc tấn công để tự

vệ chứ không phải xâm lược.

HS dựa vào SGK trả lời:

HS: Để tranh thủ sự ủng hộ của

nhân dân Trung Quốc nhằm cô

lập kẻ thù.

HS trả lời:

HS: + Ta chỉ tấn công vào các

căn cứ quân sự, kho lương

thảo, đó là những nơi quân

Tống tập trung lực lượng,

lương thực, vũ khí xâm lược

Đại Việt.

+ Khi đã hoàn thành mục đích,

ta rút quân về nước

2 / Nhà Lý chủ động tiến

công để phòng vệ :

- Nhà Lý chủ động tiến hành

các biện pháp chuẩn bị đối

phó. Lý Thường Kiệt được

giao làm tổng chỉ huy tổ chức

kháng chiến.

- Chủ trương của nhà Lý :

“tiến công trước để tự vệ”.

- 10/1075, Lý Thường Kiệt

cùng Tổng Đản chỉ huy hơn

10 vạn quân chia làm hai đạo

thủy – bộ tấn công vào đất

Tống.

- Sau 42 ngày – đêm vây hãm,

nhà Lý đã chiếm được thành

Ung Châu, đập tan quân Tống

đến tiếp viện.

- Ý nghĩa: Đánh một đòn phủ

đầu, làm hoang mang quân

Tống, đẩy chúng vào thế bị

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 5

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

CH: Việc chủ động tấn công để tự vệ

của nhà Lý có ý nghĩa như thế nào?

HS trả lời động.

2 / Củng cố:

- GV khái quát lại nội dung bài học.

- Cho HS trình bày diễn biến cuộc kháng chiến chống Tống (1075) bằng lược đồ câm.

- Làm BT trắc nghiệm: Hãy khoanh tròn chữ cái đầu câu trước ý trả lời đúng:

* Nhà Lý đã có những biện pháp nào để phòng vệ quân Tống ?

a ) Dâng sớ xin lui quân. b ) Cho quân đội luyện tập

c ) Canh phòng cẩn mật. d ) Cử binh lính về quê sản xuất nông nghiệp.

e ) Tiến quân đánh thành Ung Châu và thành Khâm Châu.

3 / Dặn dò:

- HS học bài cũ.

- Trình bày cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống bằng lược đồ câm.

- Xem tiếp mục II: “Giai đoạn thứ hai (1076 – 1077)

- Tìm hiểu ý nghĩa bài thơ “Nam quốc sơn hà” của Lý Thường Kiệt.

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 6

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

Ngày soạn : 6 / 10 / 2008

Bài 11 : CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG

( 1075 – 1077 )

Tiết 16 : GIAI ĐOẠN THỨ HAI ( 1076 - 1077 )

I / Mục tiêu bài học :

- Giúp HS hiểu được âm mưu xâm lược nước ta thời đó của nhà Tống là nhằm bành trướng

lãnh thổ, đồng thời giải quyết những khó khăn về tài chính và xã hội trong nước → Hiểu được cuộc

tiến công, tập kích sang đất Tống ( giai đoạn thứ nhất – 1075 ) của Lý Thường Kiệt là hành động tự vệ

chính đáng của ta → Nắm được cuộc kháng chiến chống Tống ở giai đoạn thứ hai và chiến thắng to

lớn của quân dân Đại Việt.

- Giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức bảo vệ độc lập dân tộc trước nguy cơ bị xâm lược.

- Rèn luyện kĩ năng vẽ và sử dụng bản đồ trong khi học và trả lời câu hỏi.

II / Chuẩn bị của GV và HS :

1 / GV :

- Giáo án + SGK

- Bản đồ câm Việt Nam ( phía bắc )

- Lược đồ trận chiến tại phòng tuyến Như nguyệt

2 / HS :

- SGK + đồ dùng học tập

III / Tiến trình dạy học :

1 / Dạy bài mới :

a ) Giới thiệu bài mới

b ) Bài mới

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung ghi bảng

Hoạt động 1

Kiểm tra bài cũ: Để đối phó với

âm mưu xâm lược của nhà Tống,

nhà Lý đã có chủ trương gì? Kết quả

ra sao?

CH: Sau khi rút quân khỏi Ung

Châu, Lý Thường Kiệt đã làm gì?

CH: Tại sao Lý Thường Kiệt lại

chọn sông Như nguyệt làm phòng

tuyến chống quân xâm lược Tống?

CH: Phòng tuyến sông Như nguyệt

được xây dựng như thế nào?

Qua đó, GV giáo dục HS trong việc

bảo vệ môi trường sông Như Nguyệt

trước quá trình phát triển công

Hoạt động 1

HS trả lời

HS trả lời

HS: Vì đây là con sông chặn

ngang tất cả các đường bộ từ

Quảng Tây (Trung Quốc) vào

Thăng Long → Ví như một chiến

hào tự nhiên rất khó có thể vượt

qua.

HS: Được đắp bằng đất cao,

vững chắc, có nhiều lớp giậu tre

dày đặc.

II / Giai đoạn thứ hai

(1076 – 1077)

1 / Kháng chiến bùng nổ

a ) Chuẩn bị của nhà Lý:

- Sau khi rút quân về nước,

Lý Thường Kiệt hạ lệnh

cho các địa phương ráo riết

chuẩn bị bố phòng.

-Chọn sông Như Nguyệt

làm phòng tuyến chống

quân xâm lược Tống.

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 7

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

nghiệp của đất nước.

CH: Thái độ của nhà Tống sau khi

thất bại ở Ung Châu?

CH: Tường thuật cuộc tấn công xâm

lược của quân Tống?

CH: Kết quả cuộc xâm lược của

quân Tống như thế nào?

Hoạt động 2

CH: trình bày diễn biến trận chiến

trên sông Như Nguyệt bằng bản đồ?

CH: Để động viên, khích lệ tinh

thần chiến đấu của quân ta, nhà Lý

làm gì?

CH: Em hiểu nội dung, ý nghĩa của

bài thơ như thế nào?

CH: Kết quả của cuộc chiến đấu

trên phòng tuyến sông Như Nguyệt

như thế nào?

CH: Vì sao Lý Thường Kiệt lại cử

người đến thương lượng và “giảng

hòa” với Quách Quỳ?

CH: Hãy nêu những nét độc đáo

trong cách đánh giặc của Lý Thường

Kiệt?

HS: Nhà Tống vô cùng tức tối,

liền tiến hành cuộc xâm lược Đại

Việt.

HS tường thuật theo SGK

HS trả lời

Hoạt động 2

HS dựa vào SGK trình bày

HS: Nhà Lý cho người vào ngôi

đền trên bờ sông ngâm vang bài

thơ “Nam quốc sơn hà”.

HS: Bài thơ nói rõ nền độc lập tự

chủ của Đại Việt đã có từ lâu đời.

Nếu như bị xâm phạm thì quân

giặc sẽ bị đánh tan tành.

HS trả lời

HS: Để đảm bảo mối quan hệ

ban giao, hòa hiếu giữa hai nước

sau chiến tranh, không làm tổn

thương danh dự của nước lớn,

bảo đảm một nền hòa bình lâu

dài. Đó cũng là tính cách nhân

đạo của dân tộc ta.

HS: - Chọn địa điểm thuận lợi để

đánh giặc

- Biết khích lệ tinh thần của quân

b )Cuộc tấn công xâm lược

của quân Tống:

- Cuối năm 1076, quân

Tống kéo vào nước ta.

- 1/1077, quân đội nhà Lý

đánh nhiều trận nhỏ cản

bước tiến của giặc.

- Lý Kế Nguyên đánh chặn

10 trận ngăn bước tiến quân

thủy đến tiếp viện của giặc.

- Kết quả: quân Tống bị

chặn lại không lọt vào sâu

được

2 / Cuộc chiến đấu trên

phòng tuyến Như Nguyệt:

- Quách quỳ cho quân vượt

sông đánh phòng tuyến của

ta → bị quân ta phản công

quyết liệt.

- Cuối mùa xuân 1077, Lý

Thường Kiệt mở cuộc tấn

công lớn vào trận tuyến của

địch.

- Kết quả:

+ Quân Tống thua to,

“mười phần chết đến năm,

sáu”.

+ Quách Quỳ chấp nhận

“giảng hòa” và rút quân về

nước.

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 8

Trường THCS Lạc Tánh Giáo án Sử 7 – Năm học 2008 - 2009

Qua sự sáng tạo của tổ tiên ta trong

việc dựa vào điều kiện tự nhân để

chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, GV

hướng dẫn HS tinh thần sáng tạo

dựa vào điều kiện tự nhiên để phát

triển đất nước hiện nay và phải biết

giữ gìn những điều kiện tài nguyên

của đất nước để phục vụ cho quốc

phòng

CH: Trận chiến trên sông Như

Nguyêt thắng lợi do đâu?

CH: Em hãy trình bày ý nghĩa chiến

thắng trên sông Như Nguyệt?

ta

- Cách kết thúc chiến tranh nhân

đạo, hợp tình hợp lí.

HS: - Tinh thần đoàn kết chiến

đấu anh dũng của nhân dân ta

- Sự chỉ huy tài tình của Lý

Thường Kiệt

HS trả lời

- Ý nghĩa:

+ Là trận đánh tuyệt vời

trong lịch sử chống ngoại

xâm của dân tộc.

+ Quân Tống buộc phải từ

bỏ mộng xâm lược Đại

Việt.

+Nền độc lập, tự chủ của

Đại Việt được bảo vệ.

2 / Củng cố:

- GV khái quát nội dung bài học

- Gọi HS lên bảng trình bày cuộc chiến đấu trên phòng tuyến sông Như Nguyệt bằng lược đồ.

- Cho HS làm BT trắc nghiệm: Khoanh tròn chữ cái đầu câu trước những ý trả lời đúng

Cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt có những nết độc đáo gì?

a ) Lý Thường Kiệt chọn địa điển đánh giặc thuận lợi

b ) Khích lệ tinh thần của quân Ta bằng bài thơ thần “Nam quốc sơn hà”

c ) Bất ngờ tấn công vào trại giặc.

d ) Chủ động thương lượng, giảng hòa để kết thúc chiến tranh

e ) Không tiêu diệt toàn bô quân thù khi chúng đang ở thế cùng lực kiệt.

3 / Dặn dò:

- HS học bài cũ, trả lời các CH trong SGK

- Tìm hiểu bài 12 “ Đời sống kinh tế, văn hóa”

- Tìm hiểu kinh tế thời Lý có những nết gì nổi bật và so sánh với thời Ngô – Đinh – Tiền Lê.

- Sưu tầm tranh ảnh, hiện vật nói về tời Lý.

Tuần 9 : 20 / 10 → 24 / 10 / 2008 Ngày soạn: 15 / 10 / 2008

Giáo viên : Nguyễn Thị Mỹ Ngọc T 9