Stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Vân

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP

TÂM LÍ Ở MỘT SỐ TRUNG TÂM CAN THIỆP

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Vân

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP

TÂM LÍ Ở MỘT SỐ TRUNG TÂM CAN THIỆP

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành : Tâm lí học

Mã số : 8310401

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÍ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGÔ XUÂN ĐIỆP

Thành phố Hồ Chí Minh - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu “Stress của người làm can thiệp tâm

lý ở một số Trung tâm can thiệp tại Thành Phố Hồ Chí Minh” dưới sự hướng

dẫn của TS. Ngô Xuân Điệp là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.

Các số liệu có trích dẫn nguồn chính xác, kết quả nghiên cứu nêu trong luận

văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất cứ một nghiên cứu

nào khác.

Tác giả

Đỗ Thị Vân

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy, cô trong Khoa Tâm lý

học của Trường ĐH Sư phạm TP. HCM, Phòng Sau Đại học, các đồng nghiệp

cùng công tác tại Công ty cổ phần đầu tư giáo dục và đào tạo quốc tế Rồng

Việt, gia đình, bè bạn đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em trong suốt

quá trình nghiên cứu.

Em xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới thầy TS. Ngô Xuân Điệp,

người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên em trong suốt quá trình

nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này.

Mặc dù đã dành nhiều thời gian, công sức và cố gắng rất nhiều, nhưng

do khả năng của bản thân còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu khoa học

chưa nhiều nên luận văn tốt nghiệp của em còn nhiều thiếu sót, kính mong các

thầy, cô góp ý và chỉ bảo để em được tiến bộ và trưởng thành hơn về chuyên

môn cũng như về công tác nghiên cứu khoa học.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày … tháng... năm 2019

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Vân

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các biểu đồ

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ................................................7

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề..........................................................................7

1.1.1. Những công trình nghiên cứu về stress trên thế giới....................... 7

1.1.2. Những công trình nghiên cứu về stress ở Việt Nam ......................11

1.2. Những lý luận chung về stress và stress của người làm can thiệp

tâm lý .......................................................................................................17

1.2.1. Một số khái niệm cơ bản............................................................17

1.2.2. Các mức độ stress .....................................................................24

1.2.3. Những biểu hiện về stress nói chung và những biểu hiện về

stress của người làm can thiệp tâm lý ..........................................25

1.2.4. Những nguyên nhân gây ra stress nói chung và nguyên nhân gây

ra stress đối với người làm can thiệp tâm lý .................................27

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..............................................................................31

Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU

STRESS CỦA NGƯỜI LÀM CAN THIỆP TÂM LÝ..........34

2.1. Một vài nét về khách thể nghiên cứu........................................................34

2.2. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................36

2.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết ..............................................36

2.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn........................................36

2.2.3. Phương pháp thống kê toán học ..................................................44

2.2.4. Phương pháp chọn mẫu..............................................................45

2.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng .................................................................45

2.3.1. Độ tin cậy của thang đo .............................................................45

2.3.2. Đặc điểm khách thể nghiên cứu ..................................................46

2.3.3. Mức độ stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số Trung

tâm can thiệp tại Tp. Hồ Chí Minh..............................................48

2.3.4. Thực trạng biểu hiện stress của người làm can thiệp tâm lý ở

một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM ....................................50

2.3.5. Nguyên nhân stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số

Trung tâm can thiệp tại TP. HCM...............................................61

2.3.6. Cách ứng phó với stress của NLCTTL.........................................75

2.3.7. Kết quả nghiên cứu của phương pháp quan sát .............................79

2.3.8. Kết quả nghiên cứu trường hợp NLCTTL bị stress .......................80

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................90

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................96

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

TP.HCM

NXBKHXH

NLCTTL

RTX

TX

TT

HK

KC

ĐLC

%

SL

f

Thành phố Hồ Chí Minh

Nhà xuất bản Khoa học xã hội

Người làm can thiệp tâm lý

Rất thường xuyên

Thường xuyên

Thỉnh thoảng

Hiếm khi

Không có

Độ lệch chuẩn

Tỉ lệ phần trăm

Số lượng

Tần số

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Cách tính điểm thang DASS .......................................................40

Bảng 2.2. Đặc điểm của khách thể nghiên cứu ...........................................46

Bảng 2.3. Mức độ stress của người làm can thiệp tâm lý ở một số

Trung tâm can thiệp tại TP. HCM...............................................49

Bảng 2.4. Điểm trung bình các mặt biểu hiện stress của NLCTTL ............52

Bảng 2.5. Thứ bậc biểu hiện stress về mặt cơ thể của người làm can

thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM ...........52

Bảng 2.6. Thứ bậc biểu hiện stress về mặt cảm cúc của người làm can

thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM ...........55

Bảng 2.7. Tương quan giữa mức độ stress với biểu hiện stress về mặt

cảm xúc của NLCTTL.................................................................58

Bảng 2.8. Thứ bậc biểu hiện stress về mặt hành vi của người làm can

thiệp tâm lý ở một số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM ...........58

Bảng 2.9. Thứ bậc của các nhóm nguyên nhân gây ra stress......................62

Bảng 2.10. Thứ bậc nguyên nhân trong công việc ........................................63

Bảng 2.11. Thứ bậc nguyên nhân từ mối quan hệ nơi làm việc....................66

Bảng 2.12. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress từ mối quan hệ với

đồng nghiệp.................................................................................68

Bảng 2.13. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress từ mối quan hệ với trẻ

và người nhà của trẻ ....................................................................70

Bảng 2.14. Tương quan giữa mức độ stress của NLCTTL với việc phải

đối phó với những trẻ tăng động .................................................72

Bảng 2.15. Thứ bậc nguyên nhân gấy stress từ bên ngoài cơ quan...............73

Bảng 2.16. Thứ bậc nguyên nhân gây ra stress từ môi trường tại nơi

làm việc .......................................................................................74

Bảng 2.17. Thứ bậc những cách ứng phó với stress của NLCTTL ở một

số Trung tâm can thiệp tại TP. HCM..........................................75

Bảng 2.18. Tương quan giữa mức độ stress của NLCTTL với việc biết

cách ứng phó với stress...............................................................79

Bảng 2.19. Một số biểu hiện stress của 5 người làm can thiệp tâm lý ..........80

Bảng 2.20. Mức độ stress của trường hợp.....................................................83

Bảng 2.21. Các biểu hiện của trường hợp .....................................................84

Bảng 2.22. Các nguyên nhân ảnh hưởng đến stress của trường hợp.............85

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Mức độ stress của NLCTTL .......................................................49

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong cuộc sống hiện nay, bất cứ cá nhân nào cũng có thể phải đối diện

với hiện tượng stress. Stress có thể xảy ra với những người xung quanh ta, cũng

có thể diễn ra với chính bản thân ta khi ngày càng có nhiều nguyên nhân gây ra

stress. Những nghiên cứu mới nhất đã cho thấy hậu quả xấu của stress kéo dài

liên tục ảnh hưởng tới tâm lý và sức khoẻ tâm thần, đồng thời ảnh hưởng đến

cả sức khỏe thể chất của người lao động như tăng nguy cơ cao huyết áp, các rối

loạn tâm thần, bệnh tim mạch, rối loạn giấc ngủ v.v. Vì vậy vấn đề quan trọng

ngày nay là phải nhận diện được các yếu tố có nguy cơ gây ra stress, đánh giá

được mức độ tác động xấu của stress đến sức khoẻ người lao động và nghiên

cứu tìm kiếm chiến lược dự phòng.

Stress sẽ giúp chúng ta thích nghi với các tình huống thay đổi mới của

môi trường. Ở giai đoạn, stress giúp con người tăng khả năng cảnh giác, tạo

sự tập trung, từ đó tăng khả năng thích nghi với môi trường. Tuy nhiên, khi

môi trường thay đổi quá nhiều và xu hướng ngày càng tăng thì cơ thể sẽ dần

giảm sự thích nghi do đã huy động nhiều nguồn năng lượng dự trữ quá lâu.

Tiếp tục kéo dài, tình trạng đó sẽ càng bị kiệt quệ, dẫn đến nhiều biểu hiện

không tốt cho cơ thể. Đó là tình trạng mệt mỏi, lo âu, mất tập trung, trí nhớ

suy giảm, dễ bị kích động, thậm chí đau đầu, đau thắt ngực, tăng hoặc tụt

huyết áp, béo phì, rối loạn tiêu hóa,…Tình trạng ấy không chỉ làm giảm chất

lượng sống của chính bản thân chủ thể, mà còn ảnh hưởng đến những người

xung quanh, nhất là những người thân như cha mẹ, vợ/chồng, con cái.

Triệu chứng sớm của stress do công việc thường là nhức đầu, rối loạn

giấc ngủ, khó tập trung, dễ cáu kỉnh, khó chịu ở dạ dày, không hài lòng về

công việc, xuống tinh thần. Stress dễ gây ra lo âu, mất tập trung chú ý, mất tự

tin, mất động cơ làm việc, cảm giác thất vọng, dễ bị kích thích, dễ giận dữ,

trầm cảm (Stress do công việc: Tác hại khó lường).

2

Đặc biệt, stress gây ảnh hưởng đến hiệu quả công việc hoặc làm tăng

nguy cơ bị sai lầm, nhất là trong môi trường làm việc có trẻ nhỏ. Trong công

việc hàng ngày, NLCTTL phải tiếp xúc với rất nhiều yếu tố có nguy cơ dẫn

đến stress như: phụ huynh, đồng nghiệp, cấp trên và đặc biệt là từ những trẻ

có nhu cầu giáo dục đặc biệt cần được hỗ trợ can thiệp.

NLCTTL ngoài việc giáo dục kỹ năng và can thiệp cho trẻ có nhu cầu

giáo dục đặc biệt, thì người can thiệp còn thực hiện các hoạt động chăm sóc

nuôi dưỡng giáo dục như ăn, ngủ, vệ sinh,… phải xử lý những tình huống bất

ngờ như trẻ khóc, trẻ nôn ọe, trẻ đánh bạn, trẻ nuốt những vật lạ,… Khối

lượng công việc nhiều và liên tục, cộng với những yếu tố về điều kiện làm

việc, mức lương, áp lực từ phía bộ phận chuyên môn, từ cấp trên, phụ huynh,

và từ các trẻ dẫn đến nguy cơ stress trong công việc của người làm can thiệp

tâm lý. Thời gian gần đây, dư luận xã hội đang nói đến nhiều về phẩm

chất, đạo đức nghề nghiệp của giáo viên trông trẻ, khi hàng loạt những vụ

việc giáo viên, bảo mẫu đánh đập bạo hành học sinh, để lại những hậu quả

đáng tiếc cho trẻ và gia đình của trẻ. Bên cạnh đó, hàng loạt những sai phạm

trong việc quản lý và giáo dục ở nhiều cơ sở giáo dục đã bị phát hiện. Những

vụ việc đó đã được pháp luật xử lý nhưng dường như dư luận xã hội vẫn luôn

quan tâm và đặt nhiều câu hỏi về phẩm chất của giáo viên trông trẻ hiện nay.

Đó là những tác nhân cơ bản trong nhiều tác nhân dẫn đến tình trạng stress

trong công việc của người làm can thiệp tâm lý. Vậy thực sự mức độ, tác nhân

gây ra stress trong công việc hiện nay của người làm can thiệp tâm lý là

những tác nhân nào?

Đặc biệt là khi người làm can thiệp tâm lý bị stress thì không chỉ ảnh

hưởng đến bản thân người can thiệp, mà còn ảnh hưởng đến đồng nghiệp,

những người xung quanh và quan trọng là ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình

can thiệp, giảm hiệu quả và sự phát triển tâm lý của trẻ.