So sánh kết quả điều trị sỏi niệu quản bằng phương pháp nội soi tán sỏi sử dụng năng lượng Laser Holmium với xung hơi tại Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC

PHẠM NGỌC MINH

SO SÁNH KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỎI NIỆU QUẢN

BẰNG PHƢƠNG PHÁP NỘI SOI TÁN SỎI SỬ DỤNG

NĂNG LƢỢNG LASER HOLMIUM VỚI XUNG HƠI TẠI

THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

THÁI NGUYÊN – 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN i http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC

PHẠM NGỌC MINH

SO SÁNH KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỎI NIỆU QUẢN

BẰNG PHƢƠNG PHÁP NỘI SOI TÁN SỎI SỬ DỤNG

NĂNG LƢỢNG LASER HOLMIUM VỚI XUNG HƠI

TẠI THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Ngoại khoa

Mã số: 60 72 01 23

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

Hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đức Quý

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN ii http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan:

(i) Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của riêng tôi

(ii) Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa

được ai công bố trong bất kì công trình nào khác.

(iii) Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Tác giả

Phạm Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iii http://www.lrc-tnu.edu.vn/

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng

Đào tạo trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi

trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, tập thể khoa Ngoại tiết niệu Bệnh

viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, nơi tôi đang công tác đã luôn động viên, hỗ

trợ về vật chất và tinh thần để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập.

Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn PGS.TS

Trần Đức Quý, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn, tận tâm chỉ bảo và định hướng cho

tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trịnh Xuân Đàn, TS. Vũ Thị Hồng Anh,

TS. Lô Quang Nhật, TS. Nguyễn Trường Giang và tập thể thầy cô giáo bộ môn

Ngoại Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên, các thày cô đã trang bị cho tôi

những kiến thức quý báu để hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin chia sẻ thành quả ngày hôm nay với bố mẹ, vợ con tôi và

gia đình, những người luôn động viên và dành cho tôi những điều kiện thuận lợi

nhất để học tập và nghiên cứu. Xin cảm ơn bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ, động

viên tôi trong quá trình học tập.

Thái Nguyên, ngày13 tháng 06 năm 2015

Tác giả

Phạm Ngọc Minh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BN Bệnh nhân

ĐKTWTN Đa khoa trung ương Thái Nguyên

NSTS Nội soi tán sỏi

SBN Số bệnh nhân

TSNCT Tán sỏi ngoài cơ thể

TSNS Tán sỏi nội soi

LDVV Lí do vào viện

T/C Triệu chứng

H/C Hội chứng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN v http://www.lrc-tnu.edu.vn/

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN.............................................................................................................................................3

1.1. Một số đặc điểm về giải phẫu học của niệu quản.............................................................................3

1.1.1. Giải phẫu niệu quản.........................................................................................................................................3

1.1.2. Giải phẫu niệu quản và ứng dụng lâm sàng trong nội soi niệu quản ngược dòng... 7

1.2. Cơ chế bệnh sinh hình thành sỏi tiết niệu ...............................................................................................8

1.2.1. Nguyên nhân ......................................................................................................................................................8

1.2.2. Thuyết hình thành sỏi tiết niệu và các dạng sỏi niệu..............................................................8

1.2.3. Một số yếu tố nguy cơ hình thành sỏi niệu.............................................................................9

1.3. Biến đổi giải phẫu và sinh lí đường tiết niệu trên do sỏi niệu quản..............................10

1.3.1. Giai đoạn còn bù.............................................................................................................................................10

1.3.2. Giai đoạn mất bù.............................................................................................................................................10

1.4. Chẩn đoán sỏi niệu quản......................................................................................................................................11

1.4.1. Triệu chứng lâm sàng..............................................................................................................................................................11

1.4.2. Cận lâm sàng......................................................................................................................................................................................12

1.5. Các phương pháp điều trị sỏi niệu quản.....................................................................................................................13

1.5.1. Điều trị nội khoa sỏi niệu quản....................................................................................................................................13

1.5.2. Phẫu thuật mở niệu quản lấy sỏi................................................................................................................................13

1.5.3. Tán sỏi niệu quản ngoài cơ thể....................................................................................................................................13

1.5.4. Phẫu thuật nội soi ngược dòng tán sỏi niệu quản.................................................................................14

1.6. Tình hình nghiên cứu điều trị sỏi niệu quản bằng nội soi ngược dòng tán sỏi trên thế

giới và Việt Nam..........................................................................................................................................................................................................17

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................20

2.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................................................................20

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân.............................................................................................................................................20

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ......................................................................................................................................................................20

2.2. Thời gian, địa điểm nghiên cứu.....................................................................................................................20

2.3. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................................................20

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu...................................................................................................................................................................20

2.3.2. Phương pháp chọn mẫu........................................................................................................................................................20

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2.4. Các chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................................................................................................21

2.4.1. Các chỉ tiêu về đặc điểm của bệnh nhân tán sỏi.....................................................................................21

2.4.2. Các chỉ tiêu về lâm sàng......................................................................................................................................................21

2.4.3. Các chỉ tiêu về xét nghiệm................................................................................................................................................22

2.4.4. Chỉ tiêu thăm dò chức năng, chuẩn đoán hình ảnh............................................................................23

2.4.5. Chỉ tiêu trong phẫu thuật.....................................................................................................................................................24

2.4.6. Chỉ tiêu theo dõi thời gian hậu phẫu.....................................................................................................................25

2.4.7. Chỉ tiêu theo dõi khi khám lại.......................................................................................................................................26

2.5. Quy trình kĩ thuật áp dụng trong nghiên cứu........................................................................................26

2.5.1. Dụng cụ.....................................................................................................................................................................................................27

2.5.2. Quy trình nội soi ngược dòng tán sỏi..................................................................................................................28

2.6. Phương pháp thu thập số liệu, thống kê xử lí số liệu.................................................................34

2.7. Đạo đức nghiên cứu.................................................................................................................................................34

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.........................................................................................................35

3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân nghiên cứu ......................................................................35

3.2. So sánh kết quả điều trị sỏi niệu quản bằng phương pháp nội soi.................................41

Chƣơng 4: BÀN LUẬN................................................................................................................................................48

4.1. Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu.............................................................48

4.1.1. Tuổi bệnh nhân nghiên cứu................................................................................................................48

4.1.2. Giới tính...............................................................................................................................................................48

4.1.3. Tiền sử can thiệp ngoại khoa............................................................................................................49

4.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu ...........49

4.2.1. Đặc điểm lâm sàng.....................................................................................................................................49

4.2.2. Đặc điểm cận lâm sàng..........................................................................................................................50

4.2.3. Sự phân bố và hình thái sỏi niệu quản .....................................................................................52

4.3. So sánh kết quả phẫu thuật NSTS niệu quản bằng Laser Holmium và xung hơi

tại BVĐKTW Thái Nguyên.........................................................................................................................................54

KẾT LUẬN...............................................................................................................................................................................62

KHUYẾN NGHỊ.................................................................................................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO

BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU BỆNH NHÂN NSTS NIỆU QUẢN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN vii http://www.lrc-tnu.edu.vn/

DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ

Bảng Tên bảng và biểu đồ Trang

Bảng 1.1 Sỏi niệu: Thành phần, tấn suất và đặc tính 9

Bảng 2.1 Đánh giá mức độ suy thận theo Nguyễn Văn Sáng (1981) 22

Bảng 3.1 Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi và giới 35

Bảng 3.2 Tiền sử can thiệp ngoại khoa về sỏi tiết niệu cùng bên NSTS 36

Bảng 3.3 Lí do vào viện và triệu chứng lâm sàng của BN nghiên cứu 36

Bảng 3.4 Mức độ suy thận dựa vào chỉ số Creatinine 37

Bảng 3.5 Kết quả xét nghiệm nước tiểu 10 thông số 37

Bảng 3.6 Phân bố vị trí niệu quản có sỏi trên XQuang 38

Bảng 3.7 Kích thước sỏi niệu quản trên siêu âm 38

Bảng 3.8 Vị trí của sỏi niệu quản trên Xquang 39

Bảng 3.9 Mức độ giãn đài bể thận trên siêu âm của bệnh nhân nghiên cứu 39

Bảng 3.10 Mức độ ngấm thuốc của thận trên phim UIV của BN nghiên cứu 40

Bảng 3.11 Đặc điểm chung của hai nhóm bệnh nhân nghiên cứu 40

Bảng 3.12 Thời gian phẫu thuật trung bình của hai nhóm bệnh nhân 41

Bảng 3.13 Tổn thương niêm mạc niệu quản vị trí có sỏi của hai nhóm 41

Bảng 3.14 Tỷ lệ đặt thông niệu quản sau nội soi tán sỏi niệu quản 42

Bảng 3.15 Nguyên nhân nội soi tán sỏi thất bại 43

Bảng 3.16 Triệu chứng lâm sàng sau nội soi tán sỏi niệu quản 44

Bảng 3.17 Kết quả kiểm tra XQuang hệ tiết niệu sau tán sỏi 1 tháng 44

Bảng 3.18 Mức độ giãn đài bể thận trước và sau tán sỏi 1 tháng trên siêu âm 45

Bảng 3.19 So sánh kết quả tán sỏi niệu quản của hai nhóm theo vị trí sỏi 45

Bảng 3.20 So sánh kết quả nội soi tán sỏi của hai nhóm theo kích thước. 46

Bảng 3.21 Mối liên quan của tuổi BN, kích thước, vị trí sỏi tới kết quả tán sỏi 47

Biểu đồ 3.1 Kết quả đặt máy soi lên niệu quản 42

Biểu độ 3.2 Đánh giá kết quả sau nội soi tán sỏi của hai nhóm bn nghiên cứu 43

Biểu đồ 3.3 Đánh giá kết quả sau tán sỏi 1 tháng của hai nhóm BN nghiên cứu 46