So sánh hiệu quả gây biến dị ở trên hạt lúa thế hệ M1 khi chiếu xạ bằng ion beam và tia gamma

KHOA HQC C6NO NOHl

SO 5 AIMH Hl£U QUA GAY BlElM D| CT TRCIM HAT LLIA

THE HE M 1 KHI CHl£u XA BANG IOIM BEAM VA

TIA GAMMA

V6 Thi Minh Tuydn1, Nguyen Thi Hdng1, Phan Qu6c My1,

Nguyen Thi Hud1, Dio Thi Thanh Bing1, Lft Huy Him1

t 6m t A t

Sir dung cic loai h6a chit si6u dpt bi£n, tia X va tia gamma trong vi$c tao cic d6ng dpt bi<*n di thu dupe rit

nhi£u thanh cong. 90% cic giong dpt bi£n tr£n th£ gioi dupe tao ra nho su dung phuong phip niy. Gin day,

mpt s6 nuoc cung di su dung chum ion cua mpt s6 nguyfin to nhu C, Ne, He...(ion beam - ion chum) dd

gay dpt bi£n nhan t^io vi ion beam dupe cho li dang buc xa c6 h£ so truy^n ning lupng cao, c6 kha ning t^o

ra sy bi^n doi Ion trong h$ gien. Trong nghi£n cuu nay, so sinh hi£u qua trong vi$c tao cic bidn dj 6 thd hd

M l giua tia gamma (nguon Co60) va chum ion cua nguygn tu cic bon Gon beam) doi v6i ngu6n v|t lidu hat

kho cua 2 giong lua CMBT vi BLBT di dupe thyc hi^n. K£t qui cho thiy: Chi£u x? bing ion beam khdng

anh hucmg den ty 1$ nay mim cua cic giong chi£u xa (96%-98%) nhung ty 1$ song s6t thi c6 su khic bidt a

cic li£u chi£u khic nhau (55%-82%). Tin so xuat hi£n bidn dj thip ciy khi chidu x? bing ion beam cao hon

khi chitki xa bing tia gamma. Ca 2 loai chi£u xa d£u cho xuit hidn cic bi£n dj vd chidu cao ciy, thdi gian

sinh trudng, kha ning de nhinh va d£u anh hucmg nhi£u d£n ty 1$ kdt hat Chitfu x? bing cic bon ion beam

cho ty l£ lep cao. Lidu chi^u xa ting thi ty l£ lep ting (64,7%-83,9%).

Tir kh6a. Chi&uxp, tia gamma, ion beam, d<?t biin, biin dj, giong lua.

1. MO BAH

Lua gao la nguon luang thuc chinh cua khoang

50% dan so thd gioi. Dd chpn tao thanh cong cac

giong lua ning suat, chat lupng, khang sau bdnh va

didu kien bat thuan thi gay dpt bidn thuc nghi^m tao

vat lidu khoi dau la mpt trong nhung phuong phap

dupe ip dung rong rai trdn thd gioi va ca a Vidt Nam.

Cho den nay, hon 90% cac giong dot bien trdn

thd gioi dupe tao ra nho vide su dung tia X va tia

gamma. Theo thong kd cua FAO/IAEA nim 2012, da

co tren 3400 giong cay trong moi dupe tao ra bing

cac tac nhan vat ly va hoa chat [12], trong do Vidt

Nam co khoang 50 giong Gua li 32, dau tuong la 11,

ngo 2, lac 2) [9]. Cic nhi khoa hpc cua Vidt Nam

cung nhu cac nha khoa hpc trdn th£ gioi (Trung

Quoc, An Do, Sri Lanka, Tanzania...) da co rat nhidu

cac nghidn cuu vd vat lidu chidu xa, lidu lupng chidu

xa cung nhu anh huong cua lidu lupng chidu xa den

cac tinh trang quan tam. Nhin chung cac kdt qua cho

thay, xu ly chidu xa hat kh6 bing tia gamma a lidu

200 Gy [2], [3], [4], [5] c6 hidu qua tot trong vide tao

ra cac dot bidn co lpi cho cai tidn giong.

Gan day, ngoii tia X vi tia gamma, mot so nuoc

cung di su dung chum ion cua mpt so nguydn to nhu

'Vi|n Di truyen Nong nghiep

C, Ne, He...(ion beam- ion chum) dd giy dpt bidn

nhan tao va ion beam dupe cho li dang buc xa c6 hd

so truydn ning lupng cao, c6 kha ning tao ra su bidn

doi Ion trong hd gien [10], [13]. Di diu trong vide ip

dung phuong phip niy phai kd ddn Nhat Ban vi

Trung Quoc. Cic nhi khoa hpc Nhat Ban, Trung

Quoc di c6 nhidu nghidn cuu vd lidu lupng chidu

cung nhu anh huong cua cic lidu chidu ddn vide tao

ra cic dpt bidn. Cic nghidn cuu da phan su dung ion

chum cua nguydn tu C, He ho$c Ne vi kdt qua cho

thay or lidu 1060 Gy thi tao ra dupe cac dpt bidn

mong muon [6], [8], [11]; ho$c cung su dung lidu

lupng tuong tu dd nghidn cuu siu hon vd su thay d6i

o muc dp phan tu [10], [12], [13].

Vide so sinh hidu qua giy dpt bidn giua tia

gamma vi chum ion (beam) di dupe rit nhidu tic

gia nghidn cuu. Theo Shikazono N. vi cs. (2003),

chidu xa bing chum ion (beam) t$o ra pho dpt

bidn rpng hon so vori chidu x$ bing tia gamma,

nhung vd tan so dpt bidn thi chua thiy tic gia dd

cip ddn [14].

Theo cong trinh nghidn cuu moi day cua

Yamaguchi H vi cs. (2011), khi xu ly dot bidn hat hia

kh6 bing ion beam: 220 MeV cic bon ion (LET 107

keV/um) 6 lidu 10, 20, 30, 40, 50 vi 60 Gy; 320 MeV

cic bon ion (LET 76 keV/^m) 6 lidu 20, 40, 60, 80,

8 NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NdNG TH6N - ICY 2 - THANG 4/2014