Quyền chọn và khả năng áp dụng cho thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM

---------------

PHẠM VĂN CHÍNH

QUYỀN CHỌN VÀ KHẢ NĂNG ÁP

DỤNG CHO THỊ TRƯỜNG CHỨNG

KHOÁN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2007

ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM

---------------

PHẠM VĂN CHÍNH

QUYỀN CHỌN VÀ KHẢ NĂNG ÁP

DỤNG CHO THỊ TRƯỜNG CHỨNG

KHOÁN VIỆT NAM

Chuyên ngành : Kinh tế tài chính – Ngân hàng

Mã số : 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. NGÔ HƯỚNG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2007

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa ..............................................................................................................i

Lời cam đoan .............................................................................................................ii

Mục lục ..................................................................................................................... iii

Danh muc các từ viết tắt ...........................................................................................vii

Danh mục các bảng biểu – hình vẽ ........................................................................ viii

LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1

Chương 1: TỔNG QUAN VỀ QUYỀN CHỌN VÀ THỊ TRƯỜNG

QUYỀN CHỌN .............................................................................................. 4

1.1 KHÁI QUÁT VỀ QUYỀN CHỌN ...................................................................6

1.1.1 Quyền chọn .......................................................................................................6

1.1.2 Các loại quyền chọn ..........................................................................................7

1.1.2.1 Quyền chọn mua .................................................................................7

1.1.2.2 Quyền chọn bán ..................................................................................9

1.1.3 Chiến lược phòng ngừa rủi ro với quyền chọn ...............................................11

1.1.3.1 Quyền chọn mua và cổ phiếu ............................................................12

1.1.3.2 Quyền chọn bán và cổ phiếu .............................................................13

1.2 THỊ TRƯỜNG QUYỀN CHỌN .....................................................................14

1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển ......................................................................15

1.2.2 Các thành phần của thị trường quyền chọn .....................................................18

1.2.2.1 Hàng hoá, cung và cầu ......................................................................18

1.2.2.2 Nhà tạo lập thị trường .......................................................................19

1.2.2.3 Các nhà môi giới ...............................................................................20

iv

1.2.2.4 Trung tâm thanh toán ........................................................................20

1.2.2.5 Hệ thống giám sát, kiểm soát ............................................................21

1.3 QUYỀN CHỌN VỀ CHỨNG KHOÁN .........................................................21

1.3.1 Khái niệm về quyền chọn chứng khoán ..........................................................21

1.3.2 Đặc điểm về quyền chọn chứng khoán ...........................................................22

1.4 MỘT SỐ KINH NGHIỆM CỦA THẾ GIỚI VỀ TỔ CHỨC SÀN GIAO

DỊCH QUYỀN CHỌN ...........................................................................................24

1.4.1 Sàn giao dịch Chicago Board Options Exchange – CBOE .............................24

1.4.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển ........................................................24

1.4.1.2 Những chủ thể tham gia giao dịch ....................................................25

1.4.1.3 Giao dịch và thanh toán ....................................................................27

1.4.1.4 Cơ chế giám sát .................................................................................29

1.4.2 Sàn giao dịch Chứng khoán Tokyo – TSE ......................................................30

1.4.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển ........................................................30

1.4.2.2 Tổ chức sàn giao dịch .......................................................................31

1.4.2.3 Cơ chế giao dịch ................................................................................31

1.4.2.4 Cơ chế giám sát .................................................................................33

Chương 2: THỰC TRẠNG CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

VIỆT NAM .................................................................................................... 35

2.1 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT

NAM ........................................................................................................................35

2.1.1 Sự thăng trầm của thị trường chứng khoán Việt Nam ....................................35

2.1.2 Mô hình tổ chức sàn giao dịch chứng khoán tại Sở giao dịch chứng khoán

thành phố Hồ Chí Minh hiện tại ...............................................................................38

2.2 CÁC YẾU TỐ RỦI RO TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT

NAM ........................................................................................................................40

v

2.2.1 Tâm lý và trình độ của công chúng đầu tư ......................................................40

2.2.2 Rủi ro từ các quy định và chất lượng dịch vụ của các sàn, trung tâm giao dịch

và công ty chứng khoán ...........................................................................................41

2.2.3 Thông tin thị trường thiếu minh bạch .............................................................43

2.2.4 Thủ thuật làm giá của giới đầu cơ ..................................................................45

2.2.5 Hệ thống quản lý, giám sát thị trường chưa hiệu quả .....................................45

2.2.6 Rủi ro từ các chấn động thị trường trong và ngoài nước ...............................47

2.3 SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC ÁP DỤNG QUYỀN CHỌN CHỨNG

KHOÁN VÀO GIAO DỊCH TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT

NAM ........................................................................................................................48

2.3.1 Tạo ra công cụ bảo vệ nhà đầu tư ...................................................................48

2.3.2 Đa dạng hóa cơ hội kinh doanh cho các nhà đầu tư tài chính trong và ngoài

nước .........................................................................................................................48

2.3.3 Thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán .......................................49

2.3.4 Thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào Việt Nam ........................49

2.3.5 Nâng cao tính cạnh tranh của thị trường chứng khoán Việt Nam .................52

Chương 3: KHẢ NĂNG ÁP DỤNG QUYỀN CHỌN CHO THỊ

TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ................................................ 54

3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG QUYỀN CHỌN VIỆT

NAM TRONG NHỮNG NĂM TỚI .....................................................................54

3.1.1 Định hướng phát triển thị trường chứng khoán VN trong những năm tới ......54

3.1.2 Khó khăn và thách thức trong việc áp dụng quyền chọn chứng khoán vào giao

dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam ............................................................57

3.1.2.1 Khung pháp lý chưa hoàn chỉnh .......................................................58

3.1.2.2 Hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng được nhu cầu hiện tại ......................58

3.1.2.3 Nhận thức và trình độ của nhà đầu tư trong nước .............................59

3.1.2.4 Sự phức tạp trong khâu tổ chức ........................................................60

vi

3.1.3 Thuận lợi trong việc áp dụng quyền chọn chứng khoán vào giao dịch trên thị

trường chứng khoán Việt Nam .................................................................................60

3.1.3.1 Tiềm năng phát triển của thị trường chứng khoán rất lớn ................60

3.1.3.2 Ý thức về rủi ro chứng khoán của nhà đầu tư Việt Nam rất cao ......62

3.1.3.3 Có sự định hướng từ các cơ quan quản lý nhà nước .........................62

3.1.3.4 Kinh nghiệm từ việc ứng dụng quyền chọn trong giao dịch ngoại tệ

và vàng ở Việt Nam ......................................................................................63

3.1.4 Đánh giá khả năng đáp ứng những yêu cầu cơ bản cho việc phát triển quyền

chọn chứng khoán trong giao dịch tại Việt Nam .....................................................64

3.2 MÔ HÌNH TỔ CHỨC GIAO DỊCH QUYỀN CHỌN Ở VIỆT NAM – MÔ

HÌNH DỰ KIẾN .....................................................................................................65

3.2.1 Môi trường giao dịch .......................................................................................65

3.2.2 Nhà tạo lập thị trường, nhà môi giới ...............................................................65

3.2.3 Mô hình tổ chức và phương thức giao dịch ....................................................66

3.2.4 Phí giao dịch, phí thanh toán và hoa hồng ......................................................67

3.2.5 Cơ chế quản lý, giám sát .................................................................................68

3.3 MỘT SỐ ĐỀ XUẤT LÀM TĂNG KHẢ NĂNG ÁP DỤNG QUYỀN CHỌN

CHỨNG KHOÁN TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM ....69

3.3.1 Đẩy mạnh công tác tuyên truyền – tạo nhận thức cho công chúng về công cụ

quyền chọn chứng khoán. ........................................................................................69

3.3.2 Xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý ..........................................................70

3.3.3 Sớm hình thành sàn giao dịch các công cụ tài chính phái sinh .......................72

3.3.4 Xây dựng những nhà giao dịch quyền chọn chuyên nghiệp tiên phong ........73

3.3.5 Tiến trình xây dựng và áp dụng quyền chọn chứng khoán tại Việt Nam .......73

3.3.5.1 Giai đoạn từ nay đến năm 2011 ........................................................74

3.3.5.2 Giai đoạn sau năm 2011 ....................................................................74

KẾT LUẬN .............................................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBOE : Sàn giao dịch Chicago Board Options Exchange

DNNN : Doanh nghiệp nhà nước

FII : Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài

GDP : Tổng sản phẩm quốc dân

HoSTC : Trung tâm giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh

HSBC : Ngân hàng Hongkong Shanghai Banking Corporation

IPO : Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng

OTC : Thị trường giao dịch phi tập trung

TP. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

TSE : Sàn giao dịch chứng khoán Tokyo

TTCK : Thị trường chứng khoán

VCBS : Công ty Chứng khoán Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam

VN-Index : Chỉ số chứng khoán Việt Nam

WTO : Tổ chức Thương mại Thế giới

viii

9

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU – HÌNH VẼ

A. Danh mục các bảng

Bảng 2.1 : Giá trị giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài .......................................51

B. Danh mục các hình

Hình 1.1 : Vị thế của quyền chọn mua....................................................................8

Hình 1.2 : Vị thế của quyền chọn bán...................................................................10

Hình 1.3 : Mô hình tổ chức giao dịch quyền chọn của sàn CBOE .......................27

Hình 1.4 : Mô hình tổ chức giao dịch quyền chọn của sàn TSE ..........................33

Hình 2.1 : Sơ đồ chỉ số VN-Index từ ngày 28/07/2000 đến ngày 09/08/2007 .....36

Hình 2.2 : Mô hình tổ chức giao dịch chứng khoán tại Sở giao dịch chứng khoán

Thành phố Hồ Chí Minh ..........................................................................................39

Hình 2.3 : Giao dịch mua bán chứng khoán của các nhà đầu tư nước ngoài từ

tháng 11/2006 đến tháng 06/2007............................................................................50

Hình 2.4 : Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài so với toàn thị trường ..............51

Hình 3.1 : Mô hình tổ chức giao dịch quyền chọn dự kiến cho Việt Nam ..........66

9