Quy Hoạch Chuyển Hóa Rừng Trồng Sa Mộc Cunninghamia Lanceolata Hook Cung Cấp Gỗ Nhỏ Thành Rừng Cung Cấp Gỗ Lớn Tại Huyện Bắc Hà Tỉnh Lào Cai

Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt

Tr-êng ®¹i häc l©m nghiÖp

-----------------------------

nguyÔn ®øc ngäc

Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång sa méc

(Cunninghamia lanceolata.Hook ) cung cÊp gç nhá thµnh rõng

cung cÊp gç lín t¹i huyÖn b¾c hµ tØnh lµo cai

luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp

Hµ T©y - 2007

Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt

Tr-êng ®¹i häc l©m nghiÖp

.........................................

nguyÔn ®øc ngäc

Quy ho¹ch chuyÓn ho¸ rõng trång sa méc

(Cunninghamia lanceolata.Hook ) cung cÊp gç nhá thµnh rõng

cung cÊp gç lín t¹i huyÖn b¾c hµ tØnh lµo cai

Chuyªn ngµnh: L©m häc

M· sè : 60.62.60

luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp

Ng-êi h-íng dÉn khoa häc:

TS. NguyÔn thÞ b¶o l©m

Hµ T©y – 2007

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

T×nh h×nh kinh tế Việt Nam trong những năm gÇn đây đã và đang có

những bước phát triển mạnh mẽ kể từ khi mở cửa hội nhập với các nền kinh tế

khác trên thế giới. Đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện rõ rệt, các nhu

cầu hàng hoá cũng tăng lên đặc biệt là nhu cầu về gỗ.

Cùng với sự phát triển của các ngành kinh tế trong xu thế hội nhập,

công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước ngành công nghiệp chế biến gỗ và

lâm sản đã bước đầu đáp ứng được nhu cầu trong nước đồng thời tạo được

kim ngạch xuất khẩu đáng kể. Tuy vậy thực tế hiện nay nguồn cung cấp gỗ

nguyên liệu, đặc biệt là gỗ có kích thước lớn lại đang gặp rất nhiều khó khăn

do nước ta hạn chế khai thác gỗ từ rừng tự nhiên và cơ hội nhập khẩu gỗ

nguyên liệu ngày càng giảm do các nước trong khu vực cũng như trên toàn

thế giới đều có xu hướng giảm khai thác gỗ từ rừng tự nhiên.

Xuất phát từ tình hình thực tế nêu trên thì việc nghiên cứu xây

dựng vùng cung cấp nguyên liệu cây gỗ lớn lâu dài là hết sức cần thiết và

có ý nghĩa to lớn. Có như vậy mới đảm bảo được nhu cầu cung cấp gỗ lớn

cho thị trường với yêu cầu ngày càng cao, song nếu trồng mới từ bây giờ

thì phải sau 20 - 25 năm mới có thể cho khai thác gỗ lớn [10].

Việt Nam là nước có nhiều diện tích rừng cây gỗ lớn được trồng với

mật độ khá dày để cung cấp gỗ nhỏ, nếu thực hiện chuyển hoá các loại rừng

này thành rừng cung cấp gỗ lớn thông qua các biện pháp kỹ thuật lâm sinh thì

chỉ sau từ 5 - 10 năm sẽ có nguồn cung cấp gỗ lớn đáng kể không những có

thể làm tăng sản lượng gỗ đáp ứng nhu cầu gỗ công nghiệp ngày càng tăng,

giảm được chi phí ban đầu mà còn hạn chế được sự thoái hoá đất, làm tăng

khả năng hấp thụ khí CO trong không khí, hạn chế xói mòn đất và bảo vệ

môi trường. Bên cạnh đó việc chuyển hoá rừng có thể thực hiện được vì các

lý do sau:

-Về cơ sở pháp lý

2

+ Chỉ thị 19/CP của Thủ tướng chính phủ về tăng cường trồng

rừng gỗ lớn để cung cấp gỗ nguyên liệu công nghiệp.

+ Cục Lâm nghiệp đề xuất Qui chế xây dựng rừng nguyên liệu

kinh doanh gỗ lớn [5].

- Về lý luận

+ Cơ sở khoa học về điều tra rừng và kỹ thuật lâm sinh là hai môn

khoa học cơ sở chủ yếu phục vụ cho chuyển hoá rừng đã có bề dày phát

triển ở Việt nam.

+ Khoa học gỗ, chế biến gỗ và phân tích thị trường lâm sản ở nước

ta đã có tầm phát triển ngang với khu vực và trong một số lĩnh vực đã

ngang tầm thế giới.

- Về thực tiễn

+ Nhu cầu gỗ lớn sử dụng trong công nghiệp ở nước ta ngày một

tăng do gỗ lớn có thể sử dụng làm nguyên liệu để sản xuất nhiều loại sản

phẩm với kích thước và độ cứng khác nhau.

+ Hàng chục vạn hecta rừng sản xuất ở nước ta đã được trồng

trong nhiều giai đoạn với các phương thức trồng và mật độ trồng khác

nhau đang cần được chuyển hoá thành rừng cung cấp gỗ lớn để có thể sản

xuất ra nhiều loại sản phẩm.

Bắc Hà là một huyện miền núi, đời sống của người dân còn gặp

nhiều khó khăn, sản xuất nông lâm nghiệp là chính. Trên địa bàn huyện

Bắc Hà có diện tích rất lớn rừng trồng Sa mộc đang trong quá trình sinh

trưởng mạnh song diện tích rừng ở đây lại trồng để đáp ứng nhu cầu cung

cấp gỗ nhỏ hiệu quả kinh tế thấp. Diện tích rừng trồng Sa mộc ở đây hoàn

toàn có khả năng để chuyển hoá thành rừng cung cấp gỗ lớn.

Vì vậy, vấn đề quy hoạch chuyển hoá các diện tích rừng, đặc biệt

là rừng trồng Sa mộc ở đây để mang lại hiệu quả cao về kinh tế - xã hội

3

và môi trường góp phần nâng cao đời sống và thu nhập của người dân địa

phương là việc làm cần thiết và có ý nghĩa quan trọng.

Xuất phát từ thực tế nêu trên, để góp phần hoàn thiện cơ sở lí luận

và thực tiễn cho công tác quy hoạch chuyển hoá các diện tích rừng trồng

Sa mộc tại huyện Bắc Hà đồng thời làm cơ sở để áp dụng cho các khu vực

khác trong chuyển hoá rừng trồng chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:

“Quy hoạch chuyển hoá rừng trồng Sa mộc ( Cunninghamia

lanceolata.Hook ) cung cấp gỗ nhỏ thành rừng cung cấp gỗ lớn tại

huyện Bắc Hà tỉnh Lào Cai”

4

Chƣơng I. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Một số nhận thức chung về loài cây Sa mộc

Sa mộc có tên khoa học là Cunninghamia lanceolata.Hook, thuộc họ

Bụt mọc (Taxodiaceae) phân bố tự nhiên ở miền trung và miền nam Trung

Quốc. Sa mộc là loài cây gỗ lớn cao đến hơn 30m đường kính có thể lên đến

200cm, thân tròn thẳng, vỏ màu nâu xám nứt dọc, Sa mộc thích nghi với ánh

sáng tán xạ. Thích nghi với nơi khuất gió nhiều sương mù, là loài cây ưa sáng,

ưa đất pha cát, tơi xốp nhiều mùn, hơi chua ( pH: 4,5 - 6,5).

Trong khu vùc ph©n bè cña Sa méc: l-îng m-a hµng n¨m trªn

1500mm, ®é Èm t-¬ng ®èi hµng th¸ng trªn 80%, cã mïa kh« trªn 3 th¸ng,

nhiÖt ®é trung b×nh lµ 15-230C, nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng lín nhÊt lµ 20 -

260C, v-ît qua giíi h¹n nµy Sa méc ph¸t triÓn kÐm, thËm chÝ kh«ng tån t¹i

®-îc, nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng nhá nhÊt 0 - 150C, nhiÖt ®é thÊp nhÊt lµ -170C,

thÝch hîp n¬i khuÊt giã vµ nhiÒu s-¬ng mï.

§é cao cña khu vùc ph©n bè: víi ph-¬ng ph¸p ®èi chiÕu sinh khÝ hËu,

GS L©m C«ng §Þnh (1992) ®· quy ®Þnh vïng sinh th¸i cho loµi Sa méc nh- sau:

1. Khu vùc hoµn toµn thuËn lîi: tõ vïng cao Hµ Giang ®Õn Sa Pa.

2. Khu vùc cã thuËn lîi trong nhiÒu mÆt: S×n Hå - Tam §¶o.

3. Khu vùc cã thuËn lîi trong nh÷ng mÆt chñ yÕu: Pha §in - Mï C¨ng

Ch¶i - §µ L¹t.

4. Khu vùc ®· bÞ khèng chÕ: Méc Ch©u - TuÇn Gi¸o - Than Uyªn -

Chî §ån, Cao B»ng, L¹ng S¬n - ThÊt Khª - §×nh LËp - B¾c S¬n.

Theo t¸c gi¶ th× phÝa B¾c độ cao tuyệt đối tõ 1000m, phÝa Nam 1500m

trë lªn lµ phï hîp nhÊt víi Sa méc. Riªng phÝa B¾c độ cao tuyệt đối tõ 1000m

trë xuèng lµ bÊt lîi, nhá h¬n 200m lµ hoµn toµn bÊt lîi. L©m phÇn Sa méc tõ 5 -

6 tuæi b¾t ®Çu khÐp t¸n vµ ra hoa, quÇn thô Sa méc cã thÓ sèng ®-îc trªn ®Êt

dèc, thÝch hîp víi nh÷ng n¬i r©m m¸t nh- khe nói. Sa méc cã kh¶ n¨ng t¸i sinh

chåi tèt, v× vËy cã thÓ lîi dông kinh doanh rõng chåi.

5

Ở nước ta Sa mộc được trồng nhiều ở các tỉnh biên giới phía bắc Hà

Giang, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Lạng Sơn, Quảng Ninh, với tổng

diện tích lên đến hơn 10.000ha.

Sa mộc là loài cây gỗ lớn rất có giá trị kinh tế, có tinh dầu thơm, có

thớ thẳng, mịn dễ làm, khó mối mọt, chịu được dưới đất ẩm…

Có thể dùng Sa mộc để xây dựng nhà cửa, làm cột điện, tà vẹt, thùng

nước và bột giấy, nội thất, làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến… hiện nay

Sa mộc rất được chú ý trong chương trình 5 triệu ha rừng ở các tỉnh phía Bắc.

1.2. Các nghiên cứu trên thế giới về quy hoạch và chuyển hoá rừng

1.2.1. Quy hoạch rừng

Sự hình thành và phát triển của quy hoạch lâm nghiệp gắn liền với sự

hình thành và phát triển của nền kinh tế Tư bản chủ nghĩa. Do nền công

nghiệp và giao thông vận tải ngày càng phát triển, nên nhu cầu khối lượng gỗ

ngày càng tăng nhanh, sản xuất gỗ đã tách khỏi nền sản xuất lâm nghiệp địa

phương của nền kinh tế phong kiến và bước vào sản xuất lâm nghiệp không

còn bó hẹp trong việc khai thác gỗ đơn thuần mà cần phải có ngay lí luận và

biện pháp nhằm đảm bảo thu hoạch lợi dụng tài nguyên rừng ổn định, lâu dài

liên tục và có lợi nhuận ngày càng cao cho chủ rừng. Đầu thế kỷ XVIII phạm

vi quy hoạch lâm nghiệp mới chỉ giải quyết “Khoanh khu chặt luân chuyển”

đem trữ lượng tài nguyên rừng chia cho tổng số năm của chu kỳ khai thác và

tiến hành khoanh khu chặt luân chuyển theo trữ lượng hoặc diện tích, phương

thức này phục vụ cho Phương thức kinh doanh rừng trồi, chu kỳ khai thác

ngắn. Sang thế kỷ XIX Phương thức kinh doanh rừng hạt với chu kỳ khai thác

dài và Phương thức kinh doanh “Khoanh khu chặt luân chuyển” nhường chỗ

cho phương thức “Chia đều” của Hartig, phương thức này đã chia chu kỳ khai

thác thành nhiều kì lợi dụng và trên cơ sở đó khống chế lượng chặt hàng năm.

Sau đó phương pháp “Bình quân thu hoạch” ra đời, mục tiêu của phương

pháp này là giữ đều mức thu hoạch trong kỳ khai thác hiện tại, đồng thời đảm

bảo được thu hoạch liên tục trong kỳ sau và đến cuối thế kỷ XIX xuất hiện

phương pháp “Lâm phần kinh tế” của Judeich, phương pháp này khác với