Quản trị tài chính tại các doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt Nam

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

PHẠM THỊ VÂN HUYỀN

QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

NIÊM YẾT NGÀNH XÂY DỰNG VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI, 2017

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

PHẠM THỊ VÂN HUYỀN

QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

NIÊM YẾT NGÀNH XÂY DỰNG VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

MÃ SỐ : 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ MINH HIỀN

2. PGS.TS. MAI THANH QUẾ

HÀ NỘI, 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số

liệu minh chứng trong luận án là hoàn toàn trung thực, có nguồn gốc rõ ràng.

Các kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng công bố trong bất cứ công trình

nào khác.

Hà nội, ngày tháng năm 2017

Tác giả

Phạm Thị Vân Huyền

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận án là kết quả nghiên cứu nghiêm túc của tác giả trong một thời

gian dài. Để hoàn thành luận án không chỉ bằng sự nỗ lực bản thân mà tác

giả còn nhận được sự giúp đỡ quý báu từ các tổ chức và cá nhân.

Trước hết, tác giả xin gửi lời cảm ơn đến Đảng ủy, Ban Giám đốc,

Khoa Sau đại học, Khoa Tài Chính Học viện Ngân hàng đã tạo điều kiện và

động viên tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận án; các

Thầy, Cô giáo đã cung cấp cho tác giả phương pháp nghiên cứu, kiến thức

chuyên môn trong suốt khoá học; các Thầy, Cô giáo trong hội đồng các cấp

đã đóng góp cho tác giả những ý kiến quý báu trong quá trình hoàn thành

luận án; các cán bộ quản lý doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng đã nhiệt

tình giúp đỡ trong quá trình tác giả tìm hiểu thực tế tại doanh nghiệp.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến hai giảng viên hướng dẫn là

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Hiền và PGS.TS Mai Thanh Quế đã tận tình

hướng dẫn và tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và

hoàn thành luận án.

Cuối cùng, tác giả xin gửi lòng biết ơn sâu sắc đến những người thân

trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tạo điều kiện và động viên tác

giả trong quá trình học tập và hoàn thành luận án.

Xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả

Phạm Thị Vân Huyền

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...........................................................................vii

DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ ................................................................................ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................xi

MỞ ĐẦU................................................................................................................1

CHƯƠNG 1.........................................................................................................16

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CỦA DOANH

NGHIỆP XÂY DỰNG .......................................................................................16

1.1 Khái quát về doanh nghiệp xây dựng ....................................................16

1.1.1 Khái niệm doanh nghiệp xây dựng .....................................................16

1.1.2 Đặc điểm của doanh nghiệp xây dựng................................................17

1.2 Quản trị tài chính của doanh nghiệp xây dựng.....................................21

1.2.1 Khái niệm quản trị tài chính doanh nghiệp.........................................21

1.2.2 Mục tiêu quản trị tài chính doanh nghiệp xây dựng ...........................24

1.2.3 Tổ chức bộ máy quản trị tài chính doanh nghiệp xây dựng................26

1.2.4 Nội dung chủ yếu của quản trị tài chính doanh nghiệp xây dựng ......30

1.2.5 Các chỉ tiêu phản ánh kết quả quản trị tài chính doanh nghiệp xây

dựng..............................................................................................................51

1.2.6 Những nhân tố chủ yếu ảnh hưởng tới quản trị tài chính doanh nghiệp

xây dựng .......................................................................................................54

1.3 Kinh nghiệm quản trị tài chính của một số doanh nghiệp xây dựng

trên thế giới – Bài học đối với doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng

Việt Nam..........................................................................................................58

1.3.1 Kinh nghiệm quản trị tài chính của một số doanh nghiệp xây dựng

trên thế giới ..................................................................................................58

iv

1.3.2 Những bài học đối với doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt

Nam..............................................................................................................63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...................................................................................64

CHƯƠNG 2.........................................................................................................66

THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

NIÊM YẾT NGÀNH XÂY DỰNG VIỆT NAM .............................................66

2.1 Tổng quan về doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt Nam ......66

2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển doanh nghiệp niêm yết ngành

xây dựng Việt Nam......................................................................................67

2.1.2 Đặc điểm của các doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt

Nam..............................................................................................................68

2.2 Thực trạng quản trị tài chính tại các doanh nghiệp niêm yết ngành

xây dựng Việt Nam.........................................................................................71

2.2.1 Tổ chức bộ máy quản trị tài chính tại các doanh nghiệp niêm yết

ngành xây dựng Việt Nam ...........................................................................72

2.2.2 Nội dung quản trị tài chính tại các doanh nghiệp niêm yết ngành

xây dựng Việt Nam......................................................................................75

2.2.3 Kết quả quản trị tài chính tại các doanh nghiệp niêm yết ngành xây

dựng Việt Nam...........................................................................................107

2.3 Đánh giá tổng hợp thực trạng quản trị tài chính tại các doanh

nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt Nam...............................................122

2.3.1 Những kết quả đạt được ....................................................................122

2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân........................................................124

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2.................................................................................131

CHƯƠNG 3.......................................................................................................132

GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH TẠI CÁC

DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT NGÀNH XÂY DỰNG VIỆT NAM...........132

3.1. Định hướng phát triển ngành xây dựng Việt Nam............................132

v

3.1.1 Chiến lược phát triển và quy hoạch xây dựng quốc gia....................132

3.1.2 Định hướng phát triển ngành Xây dựng ...........................................134

3.2 Quan điểm cơ bản trong việc hoàn thiện quản trị tài chính của các

doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng Việt Nam...................................136

3.2.1 Tuân thủ các quy định của pháp luật về quản trị tài chính ..............136

3.2.2 Thực hiện quản trị tài chính toàn diện, tạo sự phối kết hợp đồng bộ

giữa các các nội dung quản trị tài chính với tất cả các hoạt động của

doanh nghiệp ..............................................................................................137

3.2.3 Việc hoàn thiện quản trị tài chính phải phù hợp với trình độ phát

triển của các doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng...............................137

3.3 Giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị tài chính tại các doanh nghiệp

niêm yết ngành xây dựng Việt Nam ...........................................................138

3.3.1 Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý ..................................................138

3.3.2 Nâng cao chất lượng công tác phân tích và lập kế hoạch tài chính..145

3.3.3 Nâng cao chất lượng lựa chọn và quản lý tài sản đầu tư..................151

3.3.4 Điều chỉnh cơ cấu vốn và đa dạng hóa hình thức huy động vốn,

hoạch định cơ cấu vốn tối ưu .....................................................................158

3.3.5 Hoàn thiện công tác xây dựng hệ thống định mức và dự toán chi

phí xây lắp, tăng cường quản lý khoán chi phí ..........................................164

3.2.6 Xây dựng chính sách cổ tức phù hợp................................................169

3.3.7 Hoàn thiện công tác lập báo cáo tài chính và hoạt động công bố

thông tin của doanh nghiệp ........................................................................173

3.3.8 Đầu tư hơn nữa công nghệ phục vụ quản trị tài chính......................175

3.4. Một số kiến nghị ....................................................................................177

3.4.1 Đối với Chính phủ và các Ban, Ngành liên quan .............................177

3.4.2 Đối với Tổng hội xây dựng Việt Nam ..............................................181

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.................................................................................182

KẾT LUẬN.......................................................................................................183

vi

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................185

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ ............193

PHỤ LỤC .........................................................................................................195

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

BCTC Báo cáo tài chính

CFO Giám đốc tài chính

CT Công trình

CSH Chủ sở hữu

CTCP Công ty cổ phần

DN Doanh nghiệp

DNXD Doanh nghiệp xây dựng

DNNY Doanh nghiệp niêm yết

EBIT Lợi nhuận trước lãi vay và thuế

EPS Lợi nhuận trên cổ phần

FEM Mô hình tác động cố định

EOQ Mô hình đặt hàng hiệu quả

HĐQT Hội đồng quản trị

IRR Lãi suất hoàn vốn nội bộ

JIT Mô hình đặt hàng đúng lúc

KH&CN Khoa học và công nghệ

NPV Giá trị hiện tại thuần

NV Nguồn vốn

NVL Nguyên vật liệu

PI Chỉ số sinh lời

Pooled OLS Hồi quy bình phương nhỏ nhất

REM Mô hình tác động ngẫu nhiên

ROA Tỷ suất lợi nhuận tổng tài sản

ROE Tỷ suất lợi nhuận vốn chủ sở hữu

SGDCK Sở giao dịch chứng khoán

viii

SXKD Sản xuất kinh doanh

TNDN Thu nhập doanh nghiệp

TS Tài sản

TSCĐ Tài sản cố định

TSDH Tài sản dài hạn

TSNH Tài sản ngắn hạn

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

TTCK Thị trường chứng khoán

VLXD Vật liệu xây dựng

XD Xây dựng

UBCKNN Ủy ban chứng khoán nhà nước

ix

DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ

STT Tên hình, sơ đồ Trang

Hình 1.1: Tổ chức bộ phận tài chính độc lập trong mô hình tổ chức............. 27

Hình 1.2: Tổ chức bộ phận tài chính và bộ phận kế toán nằm trong phòng tài

chính - kế toán............................................................................... 28

Hình 1.3: Mô hình Baumol............................................................................. 35

Hình 1.4: Mô hình Miller – Orr...................................................................... 36

Hình 1.5: Mô hình Stone ................................................................................ 37

Hình 1.6: Sự thay đổi hàng tồn kho theo mô hình EOQ............................ 38

Hình 2.1:Tăng trưởng tổng tài sản của các DNNY ngành XD Việt Nam giai

đoạn 2011 – 2015 ........................................................................... 69

Hình 2.2: Tổ chức bộ máy quản trị tài chính CTCP XD công trình ngầm.... 72

Hình 2.3: Bộ máy quản trị tài chính công ty cổ phần Vinaconex6................ 73

Hình 2.4: Tỷ trọng Phải thu NH/TSNH của DNNY ngành XD giai đoạn

2011 – 2015 .................................................................................... 76

Hình 2.5: Tỷ trọng TSCĐ/TSDH của DNNY ngành XD giai đoạn 2011 –

2015 ................................................................................................ 80

Hình 2.6: Tỷ lệ nợ ngắn hạn/tổng nợ của DNNY ngành XD giai đoạn 2011 –

2015 ................................................................................................ 87

Hình 2.7: Một số chỉ tiêu tài chính tại các DNNY thuộc những ngành khác

nhau năm 2015 ............................................................................... 89

Hình 2.8: Tình hình chi trả cổ tức bằng tiền mặt của các DNNY ngành XD

giai đoạn 2011 – 2015 .................................................................. 105

Hình 2.9: Khả năng thanh toán của các DNNY thuộc những ngành khác nhau

năm 2015 ...................................................................................... 108

x

Hình 2. 10: Chỉ tiêu hệ số nợ của DNNY ngành XD giai đoạn 2011 – 2015

...................................................................................................... 110

Hình 2.11: Tỷ lệ nợ/ tổng nguồn vốn của DNNY thuộc những ngành khác

nhau năm 2015 ............................................................................. 111

Hình 2.12: Tỷ số sinh lợi của DNNY thuộc những ngành khác nhau năm

2015 .............................................................................................. 113

Hình 3.1: Quy trình phân tích tài chính tại các DNNY ngành XD.............. 146

Hình 3.2: Quy trình ra quyết định chính sách cổ tức của DNNY ngành XD

...................................................................................................... 170

xi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Tên bảng biểu Trang

Bảng 2.1: Quy mô tài sản của các DNNY ngành XD Việt Nam giai đoạn

2011 – 2015 .................................................................................... 69

Bảng 2.2: Tỷ trọng TSNH/TS của các DNNY ngành XD giai đoạn 2011 –

2015 ................................................................................................ 75

Bảng 2.3: Kết cấu Hàng tồn kho ngày 31/12/2015 của 15 DNNY ngành XD

........................................................................................................ 78

Bảng 2.4: Cơ cấu nguồn vốn của các DNNY ngành XD giai đoạn 2011 –

2015 ................................................................................................ 86

Bảng 2.5:Tỷ lệ nợ ngắn hạn/tổng nợ của 15 DNNY ngành XD .................... 88

Bảng 2.6: Kết cấu nợ ngắn hạn của 15 DNNY ngành XD ngày 31/12/2015 91

Bảng 2.7:Kết cấu nợ vay ngân hàng của 15 DNNY ngành XD ngày

31/12/2015...................................................................................... 92

Bảng 2.1 : Tỷ lệ vốn CSH/Tổng NV của 15 DNNY ngành XD năm 2015…92

Bảng 2.9: Tình hình lợi nhuận của DNNY ngành XD giai đoạn 2011 – 2015

...................................................................................................... 102

Bảng 2.10: Tình hình chi trả cổ tức bằng cổ phiếu của một số DNNY ngành

XD giai đoạn 2011 – 2015 ........................................................... 106

Bảng 2.11: Chỉ tiêu khả năng thanh toán tại các DNNY ngành XD giai đoạn

2011 - 2015................................................................................... 107

Bảng 2.12: Chỉ tiêu hiệu quả hoạt động của các DNNY ngành XD giai đoạn

2011 – 2015 .................................................................................. 109

Bảng 2.13: Tỷ số giá thị trường của DNNY ngành XD giai đoạn 2011 - 2015

...................................................................................................... 111

Bảng 2.14:Chỉ tiêu tỷ suất sinh lợi của DNNY ngành XD giai đoạn 2011-

2015 .............................................................................................. 113

xii

Bảng 2.15: Tóm tắt các biến độc lập ............................................................ 117

Bảng 2.16: Kết quả thống kê các biến.......................................................... 117

Bảng 2.17: Ma trận tương quan giữa các biến ............................................. 118

Bảng 2.18: KQ kiểm định Hausman lựa chọn giữa mô hình FE và RE ...... 118

Bảng 2.19: Kết quả kiểm định VIF phát hiện đa cộng tuyến....................... 119

Bảng 2.20: Kết quả kiểm định tự tương quan theo thời gian ....................... 119

Bảng 2.21: Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi........................... 120

Bảng 2.22: Kết quả ước lượng hồi quy tác động cố định sau khi khắc phục

các lỗi của mô hình....................................................................... 120

Bảng 2.23: Tổng hợp KQ kiểm định tác động của QTTC đến ROA của DNNY

ngành XD...................................................................................... 121

1

MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết của đề tài

Quản trị tài chính doanh nghiệp là việc lựa chọn và đưa ra các quyết định

tài chính đồng thời tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được các mục

tiêu hoạt động của doanh nghiệp. Quản trị tài chính được hình thành để nghiên

cứu, phân tích và xử lý các mối quan hệ tài chính trong doanh nghiệp, hình

thành những công cụ quản lý tài chính và đưa ra những quyết định tài chính

đúng đắn. Quản trị tài chính tốt sẽ giúp cho doanh nghiệp duy trì sự ổn định tài

chính, đảm bảo đáp ứng đầy đủ, kịp thời yêu cầu về vốn cho hoạt động kinh

doanh, duy trì cơ cấu nguồn vốn hợp lý, tổ chức sử dụng vốn có hiệu quả, kiểm

tra giám sát toàn diện hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, gia tăng giá trị

cho chủ sở hữu doanh nghiệp. Do vậy, quản trị tài chính luôn giữ vị trí quan

trọng hàng đầu trong quản trị doanh nghiệp, quyết định sự tồn tại và phát triển

của doanh nghiệp.

Cùng với các ngành kinh tế khác như nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ,

ngành Xây dựng là ngành kinh tế mũi nhọn trong sự nghiệp công nghiệp hóa,

hiện đại hóa đất nước, tạo động lực phát triển kinh tế xã hội và chuyển dịch cơ

cấu kinh tế. Hiện nay số doanh nghiệp trong ngành xây dựng Việt Nam chiếm

khoảng 12% tổng số doanh nghiệp trong cả nước, tạo việc làm cho khoảng 3,2

triệu lao động và là ngành có lực lượng lao động cao thứ 4 cả nước [4]. Doanh

nghiệp niêm yết ngành xây dựng mặc dù chiếm số lượng khoảng 5% tổng số

doanh nghiệp ngành xây dựng nhưng lại sử dụng tới hơn 13% tổng nguồn vốn.

Trong thời gian qua, các doanh nghiệp niêm yết ngành xây dựng đã có sự nỗ lực

cố gắng trong công tác quản trị tài chính doanh nghiệp. Tuy nhiên kết quả hoạt

động các doanh nghiệp này thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp niêm yết

thuộc một số ngành khác, khả năng thanh toán vốn bằng tiền của các doanh

nghiệp còn thấp; cơ cấu nguồn vốn mất cân đối với nợ phải trả chiếm hơn 70%

tổng nguồn vốn, trong đó nợ ngắn hạn chiếm tới 80% tổng nợ, hiệu quả sử dụng