Quan niệm ban đầu của học sinh và việc dạy học những kiến thức vật lí ở Trung học cơ sở

Khoa hoc Gido due- Nghien ci IJfU

QUA N NIE M BA N DA U CU A HOC SIN H V A VIEC DA Y HOC NHUN G

KIE N THU C VA T U 0 TRUN G HOC CO S O

• ThS. NGUYEN DINH HUNG

Truong Cao dang supham Hai Duong

1. Quan niem ban dau va nhurng khai

niem vat li

Mdi sd vat, hien tdpng vat li dddc phan anh

trong td duy con ngddi bang nhdng bieu tddng

va kem theo do la nhdng quan niem ve sd vat va

hien tddng dd. Quan niem nay bao gdm nhdng

dau hieu dac trdng ve mdi sd vat, hien tddng,

nhd dd con ngddi nhan biet dddc sd vat, hien

tddng va nhdng mdi quan he cua sd vat, hien

tddng dd vdi nhdng sd vat hien tddng khac.

Nhdng quan niem ban dau ve sd vat hien

tddng thddng la cam tinh, dddc hinh thanh qua

trai nghiem va thieu cd sd khoa hoc.

Vi du, mda gid, sam, set la nhdng hien

tddng td nhien phd bien, nhdng ngay xda, khi

con ngddi con lac hau, ho cho nd la nhdng hien

tddng sieu nhien, do than thanh tao ra. Cho den

khi cac nha khoa hoc phat hien ra dien, phat

hien ra sd phdng dien gida hai vat mang dien

tich Idn, trai dau khi chung d each nhau mot

khoang nhat dinh kem theo dd la tieng nd va mui

dzdn dac trdng thi bde man ve sam, chdp mdi

dddc ven md. Tuy nhien trong dan gian vln con

quan niem, sam va chdp la hai hien tddng rieng

biet trong khi chung la hai hien tddng cd tinh

nhan qua. Khong cd chdp (sd phdng dien gida

nhdng dam may hoac gida dam may vdi mot vat

tren mat dat) thi khdng the cd sam.

Quan niem ban dau cua hoc sinh (HS) ve

mpt sd vat, hien tupng la quan niem ma HS co

dupe ve su vat va hien tupng do trudc khi hpc 0

nha trudng. HS cd dddc nhdng quan niem nay td

nhieu con dddng: Td sd quan sat, trai nghiem

cua ban than; td nhurng cau chuyen, nhdng cau

ca dao, tuc ngd; td sach, bao va cac phdOng tien

truyen thong v.v.

Nhung khai niem vat li la su khai quat hoa

cac dac diem chung cua cac hien tupng ve su

vat va hien tupng. Dd la nhdng dau hieu giup ta

phan biet dddc sd vat, hien tdpng dd vdi sd vat

va hien tdpng khac, la cac mdi quan he cd tinh

quy luat gida sd vat va hien tdpng dd vdi sd vat,

hien tdpng khac. Dac biet cac khai niem ve cac

dai Iddng vat li thddng dddc bieu dat bang nhdng

dinh nghTa dinh tinh va dinh Idpng, kem theo dd

la phep do dai Idpng dd. Nhdng dinh nghTa day

du nhat ve cac dai Idpng vat li phai la nhdng dinh

nghTa dien toan. Nhdng khai niem vat li la nhdng

kien thdc da ddpc xac dinh mpt each don nhat va

phai ddpc hpp thdc hoa trong toan the cdng

ddng sd dung khai niem dd de mpi thanh vien

trong cpng ddng phai hieu nhd nhau. Tuy nhien,

mdi khai niem vat li lai cd dp ndng, sau khac

nhau tuy thupc vao cdng ddng sd dung nd. Ddi

vdi cap trung hpc cd sd (THCS) phan Idn cac

khai niem vat li deu la nhdng khai niem so Idpc,

dinh tinh. Ngddi ta tranh dda ra cac dinh nghTa

(de dam bao phu hdp vdi tarn li Ida tudi). Viec

hinh thanh cac khai niem chu yeu la tao ra

nhdng bieu tdpng cu the ve sd vat, hien tddng td

dd khai quat hoa len nhdng dac diem chung.

Vi du: Khi day ve don ba'y (vat li 6 THCS) ta

chi gidi thieu cai don, diem tda, diem dat Idc tac

dung , diem dat Idc nang (ba'y) ma khong dda ra

dinh nghTa ddn bay.

Khi day ve dong dien xoay chieu (vat li 9

THCS) ta dda ra "khai niem" dong dien xoay

chieu dda tren sd luan phien ddi chieu cua ddng

dien ma khong de cap tdi sd bien thien ve dp Idn

cua cddng dp dong dien.

2. Nghien cdu quan niem ban dau cua HS

THCS de xay ddng chien Iddc to chdc hoat

dong day hoc vat li

2.1. Quan niem ban dau cua HS THCS

2.1.1. Mpt so quan niem ban dau (thdng

thudng) cua HS THCS

Nhieu giao vien day vat li THCS ghi nhan,

trong qua trinh day hpc vat li hp phat hien thay

trddc khi hpc mpt kien thdc vat li HS da cd nhdng

quan niem ve nd va dd thddng la nhdng quan

niem sai lam, khd sda. Vi du, du da hpc, HS vln

thich dung thuat ngd "di", "chay" hdn thuat ngd

khoa hpc "chuyen dpng" de ndi ve chuyen dpng

cd hpc. Du da hpc nhdng chi mpt thdi gian ngan

sau HS da lai cho rang Idc la nguyen nhan gay

chuyen dpng hay ma sat nghi xuat hien khi mpt

38 KHGD sd 54, thdng 3 - 2010