Quan hệ kinh tế thương mại việt nam - hoa kỳ giai đoạn 1995 - 2014.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA LỊCH SỬ

----------------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

:

Quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ giai đoạn 1995 - 2014

Sinh viên thực hiện : Nay HBim

Chuyên ngành : Sư phạm Lịch sử

L p : 11SLS

Người hư ng n : PGS.TS Lưu Trang

MỤC LỤC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC............................................................................. 1

t i .................................................................................................................................. 1

Quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ giai đoạn 1995 - 2014 ........................ 1

MỤC LỤC .......................................................................................................................... 2

A - MỞ ĐẦU. ..................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài......................................................................................................... 1

2. Tình hình nghiên cứu vấn đề ..................................................................................... 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 6

4. Phạm vi nghiên cứu và nguồn tư liệu........................................................................ 6

5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu...................................................... 7

Phương pháp luận:.............................................................................................................. 7

6. Đóng góp của đề tài..................................................................................................... 8

7. Bố cục của đề tài.......................................................................................................... 8

B - NỘI DUNG................................................................................................................... 9

CHƯƠNG 1: BỐI CẢNH QUỐC TẾ VÀ TÌNH HÌNH HAI NƯỚC VIỆT NAM -

MỸ TRƯỚC NĂM 1995 ................................................................................................... 9

1.1.Bối cảnh quốc tế........................................................................................................... 9

1.2. Tình hình Việt Nam, Mỹ trước năm 1995.............................................................. 15

1.3. Quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Mỹ trước năm 1995 ............................. 18

CHƯƠNG 2: HỢP TÁC THƯƠNG MẠI VIỆT NAM - HOA KỲ GIAI ĐOẠN 1995

- 2014................................................................................................................................. 22

2.1. Các nhân tố thúc đẩy quan hệ kinh tế thương mại Vệt Nam - Hoa Kỳ .............. 22

2.1.1. Bối cảnh quốc tế v khu vực .................................................................................. 22

2.1.2. Nhu cầu của hai nước trong quan hệ kinh tế thương mại................................... 25

2.1.2.1. V phía Mỹ ........................................................................................................... 25

2.1.2.1.2. Vị thế của châu Á và chính sách của Mỹ........................................................... 26

2.1.2.1.3. Chính sách của Mỹ đối với Việt Nam................................................................ 28

2.1.2.2. V phía Việt Nam................................................................................................. 32

2.1.2.2.1. Việt Nam trước yêu cầu hội nhập kinh tế khu vực và thế giới .......................... 32

2.2. Các loại hình và phương thức hợp tác kinh tế thương mại giữa Việt Nam - Mỹ

........................................................................................................................................... 37

2.3. Các giai đoạn quan hệ kinh tế thương mại ............................................................ 39

2.3.1. Giai đoạn 1995 - 2000 ............................................................................................ 39

2.3.2. Giai đoạn 2001 - 2014 ........................................................................................... 44

2.4. Thành tựu, hạn chế, vai trò và đặc điểm quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam

- Hoa Kỳ giai đoạn 1995 - 2014....................................................................................... 53

2.4.1. Những thành tựu và hạn chế.................................................................................... 53

2.4.1.1. Những thành tựu................................................................................................... 53

2.4.1.2. Những hạn chế...................................................................................................... 54

2.4.2. Vai trò và một số đặc điểm của quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ giai

đoạn 1995 - 2014............................................................................................................... 55

2.4.2.1. Vai trò của quan hệ thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ ........................................... 55

2.4.2.2. Một số đặc điểm của quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ giai đoạn

1995 - 2014........................................................................................................................ 57

C - KẾT LUẬN ................................................................................................................ 61

1

A - MỞ ĐẦU.

1. Lý do chọn đề tài

Nhìn lại lịch sử ta thấy, Việt Nam và Mỹ có một quá khứ thật cay đắng. Cuộc chiến

tranh của Mỹ đã để lại cho chúng ta hậu quả nặng nề và có lẽ phải rất lâu nữa chúng ta

mới có thể khắc phục được những di chứng còn lại của chiến tranh.

Hiện nay chiến tranh đã đi qua hơn 30 năm, mối quan hệ Việt Nam - Mỹ đang có

nhiều thay đổi trước xu thế mới của thời đại. Bỏ lại sau lưng nỗi đau, nỗi mất mát từ cuộc

chiến tranh, chúng ta đang từng bước tiến lên xây dựng kinh tế, mở rộng quan hệ hợp tác

với các quốc gia trên thế giới để từng bước khẳng định sức mạnh của dân tộc mình.

Ngày nay quốc tế hóa và toàn cầu hóa đang là xu thế chung của nhân loại, không

một quốc gia nào có thể thực hiện một chính sách đóng cửa mà vẫn có thể phồn vinh

được. Trong bối cảnh đó, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia luôn muốn thúc

đẩy nền kinh tế trong nước hội nhập với nền kinh tế thế giới, phát huy những lợi thế so

sánh của đất nước, tận dụng tiềm năng về vốn, công nghệ, khoa học kỹ thuật, kỹ năng

quản lý tiên tiến từ bên ngoài, duy trì và phát triển văn hóa dân tộc, tiếp thu những tinh

hoa văn hóa của nhân loại. Trong đó, việc thiết lập mối quan hệ thương mới với Mỹ - một

siêu cường quốc kinh tế thế giới đang là một trong những vấn đề bức xúc cần thúc đẩy.

Về phía Mỹ, sau hơn 20 năm áp đặt lệnh cấm vận kinh tế và tuyệt giao mối quan hệ

với Việt Nam, đến nay Mỹ đã dần tháo bỏ những bức tường cấm đó để thực hiện quá

trình bình thường hóa quan hệ với Việt Nam trong đó mục tiêu kinh tế được coi là cơ sở,

nền tảng chủ yếu trên nguyên tắc đôi bên cùng có lợi, đồng thời đây cũng là kết quả tất

yếu khách quan của tiến trình toàn cầu hóa đang được thúc đẩy ngày càng mạnh mẽ.

Và thực tế cho thấy rằng, quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam - Mỹ được thiết lập từ

năm 1995 sau khi Mỹ bỏ lệnh cấm vận Việt Nam đã giúp thương mại hai nước ngày càng

được cải thiện. Hiệp định Thương mại Việt Nam - Mỹ được ký kết vào ngày 13/07/2000

và chính thức có hiệu lực từ ngày 11/12/2001 đã mở ra một triển vọng về lĩnh vực thương

mại giữa hai nước.

2

Đối với quan hệ Việt Nam - Mỹ, sự hợp tác bình đẳng cùng có lợi trong lĩnh vực

thương mại sẽ giúp hai nước mau chóng khép lại quá khứ của một thời chiến tranh lạnh

cũng như mở ra xu hướng hòa bình, hợp tác, ổn định và phát triển kinh tế giữa hai nước.

Quan hệ ngoại giao sẽ không có cơ sở để phát triển khi quan hệ kinh tế thương mại chưa

phát triển đầy đủ và toàn diện. Tiềm năng hợp tác kinh tế thương mại giữa Việt Nam và

Mỹ là rất lớn và cần nhanh chóng tạo môi trường thuận lợi nhằm biến tiềm năng này trở

thành hiệu quả kinh tế thật sự.

Chính vì vậy, khóa luận tốt nghiệp với đề tài: “Quan hệ kinh tế thương mại Việt

Nam - Hoa Kỳ giai đoạn 1995 - 2014”, sẽ trình bày một cách khái quát về lịch sử quan

hệ kinh tế thương mại giữa hai nước trong thời gian qua về những thành tựu và những

mặt hạn chế còn tồn tại cản trở quá trình phát triển giữa hai nước. Thông qua đó, thấy

được vai trò cũng như đặc điểm của quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ

trong giai đoạn 1995 - 2014.

2. Tình hình nghiên cứu vấn đề

Vấn đề quan hệ kinh tế thương mại giữa Việt Nam và các nước lớn trên thế giới nói

chung, quan hệ với Mỹ nói riêng. Là mối quan hệ thu hút được rất nhiều sự quan tâm của

các nhà lãnh đạo, các học giả, các doanh nghiệp và nhân dân Mỹ cũng như nhân dân Việt

Nam.

Tuy nhiên, nghiên cứu những nội dung cụ thể về quan hệ kinh tế thương mại Việt

Nam - Mỹ chưa có nhiều tác phẩm chuyên khảo mà chủ yếu là các công trình liên quan

đến đề tài, các bài viết dưới dạng tư liệu, văn bản, báo chí, tạp chí… hoặc các bài viết

trên các tạp chí nghiên cứu theo từng mảng, cụ thể như sau:

Nhóm công trình phản ánh chính sách kinh tế quốc tế của Mỹ và chính sách kinh tế của

Mỹ đối với Việt Nam:

Tiêu biểu trong nhóm này phải kể đến công trình “Quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ:

hướng về phía trước” của Nguyễn Mại chủ biên, xuất bản năm 2008. Tác phẩm gồm 4

chương tương đương với 4 phần: trong đó tác giả đã tập trung phân tích và giải thích rõ vì

sao một quốc gia mới được hình thành hơn 230 năm đã trở thành siêu cường quốc của thế

3

giới? Nước Mỹ đã thay đổi như thế nào sau sự kiện 11 - 9 - 2001 và người Mỹ đang

quan tâm vấn đề gì ở châu Á, ở Đông Nam Á? Từ năm 1975, nhất là từ khi Việt Nam

bình thường hóa quan hệ với Mỹ năm 1995 đến nay, quan hệ hai nước về thương mại,

đầu tư và các lĩnh vực khác đã phát triển như thế nào? Và hiện nay quan hệ Việt – Mỹ

đang đối mặt với những lực cản nào và đứng trước triển vọng mở rộng như thế nào? Làm

gì và bằng cách nào để mở rộng quan hệ giữa nước ta với Mỹ, phục vụ cho sự nghiệp

công nghiệp hóa đất nước. Có thể đánh giá đây là tài liệu thiết thực cho đề tài nghiên cứu,

đặc biệt ở nội dung chính sách và xu hướng của mối quan hệ.

Tiếp đến là công trình: “Quan hệ kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ: vấn đề, chính sách và

xu hướng” của Nguyễn Thiết Sơn (chủ biên), xuất bản năm 2011. Tác phẩm gồm 9

chương với 3 phần chính: Những tiền đề quan hệ kinh tế Việt Nam và Hoa Kỳ, Thực

trạng quan hệ kinh tế song phương từ năm 2001 đến năm 2007; Triển vọng quan hệ kinh

tế Việt Nam - Hoa Kỳ; trong đó có một số đề xuất định hướng quan điểm, chính sách,

kịch bản phát triển quan hệ kinh tế của Việt Nam với Hoa Kỳ. Đây là công trình nghiên

cứu về quan hệ kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ chủ yếu đi sâu phân tích các vấn đề và chính

sách xu hướng trên cơ sở khảo sát những kết quả cơ bản về thương mại và đầu tư từ năm

2001 đến năm 2007. Tuy nhiên, công trình về mặt thời gian chỉ dừng lại khảo sát trực tiếp

quan hệ giai đoạn 2001 - 2007, phần chính sách kinh tế của Hoa Kỳ chưa trình bày một

cách có hệ thống từ tác động của bối cảnh lịch sử, hệ thống luật pháp và các cơ quan

hoạch định chính sách, về lĩnh vực thương mại và đầu tư, tác giả cũng chỉ trình bày một

cách khái quát.

Bài viết “Chính sách thương mại của Hoa Kỳ đối với Việt nam từ năm 2001 đến

nay” của Nguyễn Thị Kim Chi (2009) trình bày những yếu tố tác động đến chính sách

thương mại của Mỹ đối với Việt Nam từ năm 2001 đến năm 2009, đồng thời phân tích

nội dung các chính sách thương mại, nêu lên những đánh giá chung về chính sách của

Hoa Kỳ đối với Việt Nam từ khi có BTA.

Trên tạp chí Châu Mỹ ngày nay, các bài viết đề cập đến chính sách kinh tế đối ngoại

của Mỹ cũng như chính sách kinh tế của quốc gia này với Việt Nam cũng rất phong phú,

4

có thể kể đến như: “Chính sách thương mại của Hoa Kỳ đối với Việt nam từ năm 2001

đến nay” của Nguyễn Thị Kim Chi, (2009); “Chính sách thương mại của Hoa Kỳ trong

bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế” của Lê Thị Vân Nga (2005)…

Nhóm công trình nghiên cứu về tình hình cũng như chính sách kinh tế của Việt Nam:

Trước đến phải kể đến công trình “Chính sách đối ngoại Việt Nam, tập II (1975 - 2006”,

do thạc sĩ Nguyễn Vũ Tùng (biên soạn), xuất bản năm 2007. Tác phẩm gồm những bài

viết về chính sách đối ngoại và Ngoại giao giai đoạn 1975 đến nay. Các bài viết trong tập

hai được chia làm ba phần: Đổi mới tư duy về quan hệ quốc tế và chính sách đối ngoại từ

1986 đến nay; Thành quả và bài học kinh nghiệm. Dù chưa thực sự đi sâu vào nghiên cứu

vấn đề của đề tài nhưng tác phẩm đã đưa thêm hiểu biết có ích cho việc nghiên cứu như:

Bối cảnh quốc tế và khu vực liên quan tới chủ trương hội nhập kinh tế; quá trình bình

thường hóa quan hệ Việt Nam - Mỹ: kinh nghiệm và bài học; các chính sách đổi mới,mở

cửa của Việt Nam....

Tiếp đến là, công trình “Quan hệ Việt nam - Hoa Kỳ (1994 - 2010)” của Bùi Thị

Phương Lan, xuất bản năm 2011, được trình bày 3 phần chính: trong đó tác giả đã tập

trung phân tích bối cảnh trước bình thường hóa quan hệ ngoại giao đến khi quan hệ song

phương toàn diện được thiết lập; Việt Nam trong chính sách an ninh mới của Mỹ và

tương quan quan hệ Mỹ với Châu Á, định vị Việt Nam trong chính sách đối ngoại Mỹ

sau khủng hoảng kinh tế. Đây là một nguồn tại liệu thiết thực của đề tài quá trình xác lập

quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam – Mỹ và những quan điểm về chính sách của Mỹ

dành cho phía Việt Nam trong tiến trình quan hệ.

Nhóm công trình liên quan đến đề tài:

Thứ nhất là, cuốn “Giáo trình Quan hệ quốc tế” do Thạc sĩ Nguyễn Xuân Phách

chủ biên, xuất bản năm 2001. Tác phẩm có đề cập đến nhiều vấn đề liên quan đến đề tài

như quá trình hình thành, phát triển cũng như xu thế vận động của các nước đang phát

triển trong giai đoạn hiện nay; chính sách đối ngoại của Mỹ hiện nay: chính sách đối

ngoại của Mỹ đối với Việt Nam và Quan hệ Việt - Mỹ hiện nay, chính sách đối ngoại của

Đảng và Nhà nước Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.