Quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

___________________

NGUYỄN THỊ THU CÚC

QUÁ TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CỦA CHÍNH QUYỀN XÃ

CÓ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ

Ở TỈNH NAM ĐỊNH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI, 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

____________________

NGUYỄN THỊ THU CÚC

QUÁ TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CỦA CHÍNH QUYỀN XÃ

CÓ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ

Ở TỈNH NAM ĐỊNH

Chuyên ngành: Quản lý Công

Mã số: 9 34 04 03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. Hoàng Văn Chức

2. PGS.TS. Nguyễn Minh Phƣơng

HÀ NỘI, 2019

HÀ NỘI, 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án “Quá trình ra quyết định của chính

quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định” là công

trình nghiên cứu độc lập do chính tác giả thực hiện, không sao chép ở bất kì

một công trình nghiên cứu nào khác.

Các số liệu sử dụng trong luận án là trung thực và chính xác. Các tài

liệu tham khảo và trích dẫn được sử dụng trong luận án đều có xuất xứ,

nguồn gốc, tác giả cụ thể và được ghi trong danh mục tài liệu tham khảo của

luận án.

Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên.

Hà Nội, ngày tháng năm 2019

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Thu Cúc

LỜI CẢM ƠN

Tôi muốn bày tỏ lòng cảm ơn đặc biệt tới hai thầy hướng dẫn là

PGS.TS. Hoàng Văn Chức và PGS.TS. Nguyễn Minh Phương đã tận tâm

hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án

với đề tài “Quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của

cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định".

Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Học viện Hành chính

Quốc gia, Ban Quản lý Sau đại học, Ban Hợp tác quốc tế, các thầy, cô giáo

tại Học viện Hành chính Quốc gia, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân, và

bà con các huyện, xã nơi tôi đã đến nghiên cứu và khảo sát, các nhà quản lý,

các nhà khoa học đã tạo điều kiện, tham gia góp ý, cung cấp tài liệu, ủng hộ

và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, điều tra khảo sát để

hoàn thành luận án.

Một lời cảm ơn đặc biệt xin được dành cho gia đình, bạn bè, đồng

nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ, tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi vượt

qua những khó khăn trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án.

Do điều kiện chủ quan và khách quan, kết quả nghiên cứu của luận án

còn có những hạn chế. Tôi xin được cảm ơn những ý kiến đóng góp để luận

án được hoàn thiện hơn và góp phần tích cực thúc đẩy sự tham gia của cộng

đồng dân cư vào trong quá trình ra quyết định của chính quyền xã nhằm nâng

cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước và thúc đẩy dân chủ.

Hà Nội, ngày tháng năm

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Thu Cúc

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN .....................................................................................................11

1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài được công bố trong và ngoài

nước ...............................................................................................................11

1.1.1. Nghiên cứu về quá trình ra quyết định ..................................................11

1.1.2. Nghiên cứu về quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư .....................................................................................15

1.2. Đóng góp của các công trình ..........................................................................24

1.3. Những vấn đề đặt ra cho luận án tập trung nghiên cứu ...................................25

Chƣơng 2: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUÁ TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CỦA

CHÍNH QUYỀN XÃ CÓ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ

.......................................................................................................................27

2.1. Đặc điểm, phân loại và các mô hình quá trình ra quyết định...........................27

2.1.1. Khái niệm.............................................................................................27

2.1.2. Đặc điểm quá trình ra quyết định ..........................................................28

2.1.3. Phân loại quá trình ra quyết định...........................................................30

2.1.4. Các mô hình quá trình ra quyết định .....................................................31

2.2. Ra quyết định của chính quyền xã ..................................................................34

2.2.1. Khái niệm .............................................................................................34

2.2.2. Vị trí, vai trò của chính quyền xã ..........................................................35

2.2.3. Thẩm quyền ra quyết định của chính quyền xã và hình thức thể hiện

quyết định.......................................................................................................37

2.3. Sự tham gia của cộng đồng dân cư và các giai đoạn quá trình ra quyết định của

chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ……………………. 39

2.3.1. Khái niệm ……………………………………………………………. 39

2.3.2. Vai trò và cách thức tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra

quyết định của chính quyền xã........................................................................40

2.3.3. Các giai đoạn của quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham

gia của cộng đồng dân cư …………………………………………… . …. 48

2.3.4. Hệ thống thể chế và bộ máy liên quan đến ra quyết định của chính quyền

xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư.......................................................541

2.4. Các yếu tố ảnh hưởng và điều kiện đảm bảo quá trình ra quyết định của chính

quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ..............................................57

2.4.1. Các yếu tố ảnh hưởng quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự

tham gia của cộng đồng dân cư.......................................................................57

2.4.2. Điều kiện đảm bảo quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự

tham gia của cộng đồng dân cư.......................................................................64

2.5. Kinh nghiệm một số nước trên thế giới về quá trình ra quyết định của chính

quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ..............................................66

2.5.1. Kinh nghiệm Thụy Sỹ...........................................................................66

2.5.2. Kinh nghiệm Philippines.......................................................................70

2.5.3. Kinh nghiệm Trung Quốc .....................................................................72

2.5.4. Bài học kinh nghiệm cho quá trình ra quyết định của chính quyền xã có

sự tham gia của cộng đồng dân cư ở Việt Nam...............................................74

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2....................................................................................77

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH RA QUYẾT ĐỊNH CỦA CHÍNH

QUYỀN XÃ CÓ SỰ THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ Ở TỈNH

NAM ĐỊNH...................................................................................................79

3.1. Khái quát chung về sự tham gia của cộng đồng dân cư và mô hình ra quyết

định của chính quyền xã ở tỉnh Nam Định......................................................79

3.1.1. Sự tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định.............................79

3.1.2. Mô hình ra quyết định của chính quyền xã ở tỉnh Nam Định.................81

3.2. Các giai đoạn trong quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định..........................................................84

3.2.1. Các giai đoạn xác định vấn đề và xây dựng mục tiêu ............................84

3.2.2. Giai đoạn xây dựng phương án .............................................................88

3.2.3. Giai đoạn lựa chọn phương án ..............................................................93

3.2.4. Giai đoạn ban hành quyết định............................................................101

3.3. Các hình thức thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra

quyết định của chính quyền xã ở tỉnh Nam Định ..........................................102

3.3.1. Các hình thức phổ biến thông tin cho cộng đồng dân cư .....................102

3.3.2. Các hình thức tham vấn cộng đồng dân cư..........................................107

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự

tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định .........................................110

3.5. Nhận xét thực trạng quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định........................................................120

3.5.1. Kết quả đạt được.................................................................................120

3.5.2. Hạn chế và nguyên nhân .....................................................................122

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3..................................................................................126

Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUÁ TRÌNH RA

QUYẾT ĐỊNH CỦA CHÍNH QUYỀN XÃ CÓ SỰ THAM GIA CỦA

CỘNG ĐỒNG DÂN CƢ Ở TỈNH NAM ĐỊNH ........................................129

4.1. Quan điểm hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham

gia của cộng đồng dân cư .............................................................................129

4.1.1. Hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư nhằm phát huy dân chủ, bảo đảm quyền dân chủ trực

tiếp ở nông thôn............................................................................................129

4.1.2. Hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư trên cơ sở đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền

xã .................................................................................................................131

4.1.3. Bảo đảm sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra quyết định

của chính quyền xã trong khuôn khổ pháp luật .............................................132

4.1.4. Hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư trên cơ sở đổi mới nội dung và phương thức tham gia

của cộng đồng dân cư ...................................................................................133

4.2. Giải pháp hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư...................................................................................135

4.2.1. Nhóm giải pháp về nhận thức .............................................................135

4.2.2. Nhóm giải pháp về thể chế..................................................................138

4.2.3. Nhóm giải pháp về tổ chức và hoạt động của chính quyền xã .............140

4.2.4. Nhóm giải pháp về nâng cao năng lực.................................................141

4.2.5. Nhóm giải pháp về nguồn lực .............................................................146

4.2.6. Nhóm giải pháp kinh tế - xã hội..........................................................147

4.3. Một số kiến nghị ..........................................................................................149

4.3.1. Đối với Quốc hội ................................................................................149

4.3.2. Đối với Chính phủ ..............................................................................151

4.3.3. Đối với tỉnh Nam Định .......................................................................152

KẾT LUẬN CHƢƠNG 4..................................................................................152

KẾT LUẬN .......................................................................................................156

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ.................................................160

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................161

CÁC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT...................................................173

PHỤ LỤC ..........................................................................................................174

Phụ lục 1. Mẫu khảo sát cán bộ xã M1................................................................174

Phụ lục 2. Mẫu khảo sát cộng đồng dân cư M2 ...................................................179

Phụ lục 3. Đặc điểm khách thể nghiên cứu ………………… ………………… 181

Phụ lục 4. Các văn bản của Đảng, Nhà nước liên quan đến sự tham gia của cộng

đồng dân cư vào quá trình ra quyết định của chính quyền xã..…. ……...…..185

Phụ lục 5. Thống kê số liệu văn bản quy phạm pháp luật được ban hành ở các cấp ở

tỉnh Nam Định..............................................................................................188

Phụ lục 6. Thống kê tương quan giữa thu nhập của người dân và tỉ lệ tham gia cuộc

họp xã ở các xã khảo sát thuộc đồng bằng sông Hồng ..................................189

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CĐDC Cộng đồng dân cư

CQĐP Chính quyền địa phương

CQX Chính quyền xã

CTXH Chính trị - xã hội

HĐND Hội đồng nhân dân

KTXH Kinh tế - xã hội

MTTQ Mặt trận Tổ quốc

PAPI Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh

QPPL Quy phạm pháp luật

QLNN Quản lý nhà nước

UBND Ủy ban nhân dân

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Khung lí thuyết ra quyết định 31

Bảng 2.2 Điều kiện áp dụng mô hình ra quyết định 33

Bảng 2.3 Ma trận vai trò tham gia của cộng đồng dân cư vào quá

trình ra quyết định của chính quyền xã

44

Bảng 2.4 Sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra quyết

định của chính quyền xã theo quy định của Pháp lệnh

Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn

55

Bảng 2.5 Ma trận các yếu tố tác động tới quá trình ra quyết định

của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư

64

Bảng 3.1 Khảo sát các yếu tố và đặc điểm quá trình ra quyết định

của chính quyền xã

82

Bảng 3.2 Tác động của sự khác biệt quan điểm tới việc tham gia

của cộng đồng dân cư vào quá trình ra quyết định của

chính quyền xã

120

DANH MỤC HỘP

Hộp 3.1 Quá trình ra quyết định của chính quyền xã có nhiều chủ

thể và mất nhiều thời gian

83

Hộp 3.2 Cộng đồng dân cư cùng tham gia xây dựng phương án

đầu tư

91

Hộp 3.3 Cộng đồng dân cư tự quyết mức thu hoa lợi nộp vào

ngân sách xã

100

DANH MỤC HÌNH

Trang

Hình 2.1 Quá trình ra quyết định 28

Hình 2.2 Quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của

cộng đồng dân cư

54

Hình 2.3 Các văn bản quy định về sự tham gia của người dân vào quản

lý nhà nước

54

Hình 2.4 Bộ máy thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá

trình ra quyết định của chính quyền xã

57

Hình 2.5 Tác động của các yếu tố năng lực và mối quan hệ của cộng

đồng dân cư với chính quyền xã tới sự tham gia vào quá trình ra

quyết định của chính quyền xã

62

Hình 2.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định của chính

quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư

63

Hình 3.1 Tỉ lệ cán bộ xã cung cấp thông tin và tỉ lệ người dân tiếp cận

thông tin trong giai đoạn xác định vấn đề và xây dựng mục tiêu

85

Hình 3.2 Tỉ lệ cán bộ xã tham vấn và tỉ lệ người dân đóng góp ý kiến

trong giai đoạn xác định vấn đề và xây dựng mục tiêu

86

Hình 3.3 Tỉ lệ cán bộ xã cộng tác với CĐDC và tỉ lệ người dân cộng tác

với CQX trong giai đoạn xác định vấn đề và xây dựng mục tiêu

87

Hình 3.4 Tỉ lệ cán bộ xã để CĐDC tự quyết và tỉ lệ người dân tự quyết

trong giai đoạn xác định vấn đề và xây dựng mục tiêu

88

Hình 3.5 Tỉ lệ cán bộ xã cung cấp thông tin và tỉ lệ người dân tiếp cận

thông tin trong giai đoạn xây dựng phương án

89

Hình 3.6 Tỉ lệ cán bộ xã tham vấn và tỉ lệ người dân đóng góp ý kiến

trong giai đoạn xây dựng phương án

90

Hình 3.7 Tỉ lệ cán bộ xã mời cộng tác và tỉ lệ người dân cộng tác trong

giai đoạn xây dựng phương án

91

Hình 3.8 Tỉ lệ cán bộ xã để người dân tự quyết và tỉ lệ người dân tự

quyết trong giai đoạn xây dựng phương án

92

Hình 3.9 Tỉ lệ cán bộ xã cung cấp thông tin và tỉ lệ người dân tiếp cận

thông tin trong giai đoạn lựa chọn phương án

94

Hình 3.10 Tỉ lệ cán bộ xã tham vấn và tỉ lệ người dân đóng góp ý kiến

trong giai đoạn lựa chọn phương án

95

Hình 3.11 Tỉ lệ người dân và cán bộ xã lựa chọn lí do không đóng góp ý

kiến

96

Hình 3.12 Tỉ lệ cán bộ xã trả lời có cộng tác với người dân và tỉ lệ người

dân trả lời có cộng tác với cán bộ xã trong giai đoạn lựa chọn

phương án

98

Hình 3.13 Tỉ lệ cán bộ xã và người dân lựa chọn lí do không cộng tác 99

Hình 3.14 Tỉ lệ cán bộ xã để người dân tự quyết và tỉ lệ người dân tự

quyết trong giai đoạn lựa chọn phương án

100

Hình 3.15 Tỉ lệ người dân lựa chọn lí do không tự quyết 101

Hình 3.16 Tỉ lệ cán bộ xã sử dụng các hình thức phổ biến thông tin

và tỉ lệ người dân tiếp cận thông tin

105

Hình 3.17 Tỉ lệ cán bộ xã cho biết mức độ hiệu quả của các hình thức

cung cấp thông tin cho người dân

106

Hình 3.18. Tỉ lệ cán bộ xã sử dụng các hình thức tham vấn và tỉ lệ người

dân sử dụng các hình thức đóng góp ý kiến

108

Hình 3.19 Tỉ lệ người dân cho biết mức độ hiệu quả của các hình thức

đóng góp ý kiến

110

Hình 3.20 Tỉ lệ thành viên các tổ chức chính trị xã hội, trưởng thôn, các

ban của cộng đồng tham gia vào quá trình ra quyết định của

chính quyền xã

114

Hình 3.21 Trình độ học vấn của cộng đồng dân cư và sự tham gia vào quá

trình ra quyết định của chính quyền xã

117

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Từ cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỉ XX, trên thế giới đã

xuất hiện xu hướng chuyển từ mô hình hành chính công truyền thống với vai trò áp

đặt một chiều của các cơ quan công quyền sang mô hình quản trị nhà nước trong đó

nhấn mạnh đến sự tham gia của người dân như một trong những trụ cột chính để

quản trị nhà nước tốt. Các sáng kiến cải cách hành chính trong những thập kỉ gần

đây ở Việt Nam đã đề cập đến sự tham gia của người dân trong quản trị nhà nước,

trong đó có tham gia vào quá trình ra quyết định của chính quyền địa phương các

cấp, nhất là chính quyền cấp gần người dân nhất - chính quyền xã. Trong quá trình

vận động và phát triển của xã hội, trình độ dân trí ngày càng cao và người dân có

nhu cầu tham gia nhiều hơn và thực sự đã tham gia chủ động vào quá trình ra

những quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống của cộng đồng dân cư và của chính

mình. Điều đó đặt ra nhiệm vụ cho các nhà khoa học tìm hiểu sâu hơn về vấn đề

này và tác động của nó tới quản lý nhà nước.

Ở Việt Nam, chính quyền xã là cấp chính quyền cơ sở ở nông thôn, gần

người dân nhất, có vai trò quan trọng trong việc đưa các chủ trương của Đảng và

chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống; là cơ quan nhà nước mà người

dân đến gặp trực tiếp và đầu tiên khi quan hệ, tiếp xúc với cơ quan chính quyền

hoặc khi có bất kì vấn đề xã hội nào xảy ra tại xã. Chính quyền xã vững mạnh góp

phần làm cho hệ thống chính quyền quốc gia vững mạnh, hoạt động có hiệu lực,

hiệu quả. Với khoảng 65% dân số sống ở nông thôn, chính quyền xã càng có vai trò

quan trọng. Trong quá trình thực hiện chức năng quản lý nhà nước, chính quyền xã

phải giải quyết nhiều vấn đề tại địa phương và đưa ra các quyết định để giải quyết

vấn đề, đáp ứng nhu cầu của người dân, thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã

hội địa phương. Quyết định của chính quyền xã tác động trực tiếp tới người dân, do

đó vừa phải đảm bảo tính hợp pháp, tức là tuân thủ các quy định pháp luật nhưng

đồng thời cũng phải hợp lí, tức là phù hợp với thực tiễn xã hội tại địa phương. Các

2

quyết định của chính quyền xã có tính khả thi cao khi có được sự đồng thuận của

cộng đồng dân cư, đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của cộng đồng dân cư tại

địa phương. Để quyết định đạt được sự đồng thuận và phản ánh đúng nguyện vọng

của cộng đồng dân cư, cần có sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra

quyết định của chính quyền xã. Ra các quyết định hợp pháp, hợp lí, có tính khả thi,

đạt được sự đồng thuận khi thực hiện, có tác động tích cực tới phát triển kinh tế - xã

hội tại địa phương là nhiệm vụ quan trọng đặt ra cho mỗi chính quyền xã.

Trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa, sự tham gia của người dân vào quản lý nhà nước tại địa phương là tất yếu

khách quan. Sự tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra quyết định của

chính quyền xã không chỉ là nhu cầu tự thân mà còn là biểu hiện của nền dân chủ,

góp phần thúc đẩy dân chủ cơ sở, tăng cường vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư

trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội tại xã. Tuy nhiên, không phải quyết định

nào của chính quyền xã cũng cần có sự tham gia của cộng đồng dân cư và đối với

những quyết định cần có sự tham gia của cộng đồng dân cư thì mức độ, hình thức

tham gia của cộng đồng dân cư cũng rất đa dạng. Để quá trình ra quyết định của

chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư phải có những điều kiện đảm

bảo nhất định. Làm thế nào để thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng dân cư khiến

quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia thực chất, hiệu quả của

cộng đồng dân cư và các quyết định đảm bảo tính hợp pháp, hợp lí là vấn đề cần

được nghiên cứu. Trong bối cảnh nguồn lực công bị hạn chế, huy động nguồn lực

từ các khu vực ngoài nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội

là xu thế trong cải cách khu vực công. Cộng đồng dân cư sở hữu nguồn lực dồi dào

(thông tin, nhân lực, cơ sở vật chất, v.v.) và có thể tham gia với chính quyền cấp

gần dân nhất để cùng ra các quyết định giải quyết vấn đề tại địa phương và phát

triển địa phương.

Trong những năm qua, nhà nước Việt Nam đã chú trọng tới phát huy dân

chủ, thúc đẩy sự tham gia của người dân trong quản lý nhà nước, xây dựng nhà

nước của nhân dân, do nhân dân, và vì nhân dân. Quyền tham gia của công dân vào

quản lý nhà nước được quy định trong hiến pháp. Nhiều văn bản pháp luật về sự

3

tham gia của người dân ở cấp cơ sở đã được ban hành. Pháp lệnh Thực hiện dân

chủ ở xã, phường, thị trấn ban hành 2007 đã tạo cơ sở pháp lí cho việc ra quyết

định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, trên thực

tiễn, việc thực hiện quy định pháp luật về ra quyết định của chính quyền xã có sự

tham gia của cộng đồng dân cư vẫn còn bị hạn chế, sự tham gia của người dân vẫn

còn mang tính hình thức. Tình trạng mất dân chủ trong quá trình ra quyết định của

chính quyền xã vẫn xảy ra. Một số lãnh đạo xã chưa nhận thức được sự cần thiết

tham gia của cộng đồng dân cư vào quá trình ra các quyết định ảnh hưởng trực tiếp

tới cộng đồng khiến các quyết định ban hành không được lòng người dân và phải

hủy bỏ, gây lãng phí nguồn lực và suy giảm niềm tin của người dân đối với chính

quyền cơ sở. Trong quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia tích

cực của một số bộ phận cộng đồng dân cư nhưng cũng có sự thờ ơ, bàng quan của

một số không ít cộng đồng dân cư. Vấn đề thực tiễn này đặt ra nhiệm vụ cho chính

quyền xã ở Việt Nam phải thúc đẩy sự tham gia thực chất, hiệu quả của cộng đồng

dân cư vào quá trình ra quyết định, góp phần nâng cao hiệu lực của quản lý nhà

nước.

Nam Định là một tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, nơi có truyền thống tự quản làng

xã lâu đời, hiện đang là một trong những tỉnh đi đầu trong xây dựng nông thôn mới,

được nhiều địa phương đến học hỏi kinh nghiệm. Triển khai Pháp lệnh Thực hiện

dân chủ ở xã, phường, thị trấn, chính quyền xã ở Nam Định đã thúc đẩy sự tham

gia nhiều hơn của người dân vào quản lý nhà nước tại địa phương. Tuy nhiên, thực

tiễn cho thấy vẫn có những trường hợp các quyết định của chính quyền xã ở Nam

Định thiếu sự tham gia của cộng đồng dân cư, do vậy, không được cộng đồng dân

cư ủng hộ khi thực hiện, dẫn đến kém hiệu quả, gây lãng phí nguồn lực của Nhà

nước, tạo bức xúc trong dư luận. Đây là vấn đề đặt ra cần phải nghiên cứu và giải

quyết để nâng cao chất lượng ra quyết định của chính quyền xã của tỉnh Nam Định.

Hiện nay, trên thế giới có nhiều tài liệu nghiên cứu về quá trình ra quyết

định, về sự tham gia của người dân trong quản trị nhà nước nhưng quá trình ra

quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư chưa được

nghiên cứu một cách hệ thống và rộng rãi. Các nghiên cứu ở Việt Nam cũng chưa

4

xây dựng được những cơ sở lí luận có hệ thống về quá trình ra quyết định của chính

quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư. Như vậy, cần thiết phải có một

nghiên cứu về lĩnh vực này để hệ thống hóa các cơ sở lí luận về quá trình ra quyết

định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư, để xác định được

điều kiện và phương thức tham gia thực chất, hiệu quả của cộng đồng dân cư vào

quá trình ra quyết định của chính quyền xã; góp phần nâng cao chất lượng ra quyết

định của chính quyền xã; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước tại địa

phương. Nghiên cứu về quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia

của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định là rất cần thiết để tìm ra bài học cho Nam

Định hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của

cộng đồng dân cư, phát huy dân chủ tại cơ sở, góp phần cải thiện hiệu quả, hiệu lực

quản lý nhà nước tại địa phương. Bài học của Nam Định có thể là cơ sở tham khảo

cho các địa phương khác có điều kiện và mức độ phát triển tương tự, nhất là các

tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng.

Với những lý do cần thiết về lí luận và thực tiễn như vậy, tác giả chọn đề tài:

“Quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng

dân cƣ ở tỉnh Nam Định” làm luận án tiến sĩ của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận án là đánh giá thực trạng và đề xuất các giải

pháp hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của

cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý

nhà nước ở tỉnh Nam Định.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

+ Nghiên cứu cơ sở khoa học của quá trình ra quyết định của chính quyền xã

có sự tham gia của cộng đồng dân cư;

+ Phân tích mô hình ra quyết định của chính quyền xã ở tỉnh Nam Định;

+ Đánh giá thực trạng quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham

gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định hiện nay;