Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tỉnh Trà Vinh tới năm 2015.pdf

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---oOo---

TRẦN TUẤN ANH

PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH

TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---oOo---

TRẦN TUẤN ANH

PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH

CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH

TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015

Chuyên ngành: Kinh tế, Quản lý và Kế hoạch hoá kinh tế quốc dân

MÃ SỐ: 5.02.05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Giáo viên hướng dẫn: GS TS HOÀNG THỊ CHỈNH

TS VÕ XUÂN TÂM

Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007

MUÏC LUÏC

Trang phuï bìa

Lôøi cam ñoan

Muïc luïc

Danh muïc caùc baûng

Danh muïc caùc bieåu ñoà Trang

MÔÛ ÑAÀU 1

CHÖÔNG 1 - MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU VAØ 4

CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ

1.1. Moät soá khaùi nieäm 4

1.1.1. Cô caáu 4

1.1.2. Cô caáu kinh teá 4

1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån kinh teá 6

1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 6

1.2.2. Ñaëc tröng cô caáu kinh teá 9

1.2.3. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô caáu kinh teá 10

1.2.4. Moät soá yeâu caàu khaùch quan ñeå xaây döïng moät cô caáu 14

kinh teá toái öu

1.2.5. Moái quan heä giöõa chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån 15

kinh teá

1.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình chuyeån dòch cô caáu 18

kinh teá

1.2.7. Vai troø vaø nhieäm vuï cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình 21

chuyeån dòch cô caáu kinh teá

1.3. Caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu kinh teá treân theá giôùi 23

1.4. Nhaän xeùt vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm coù theå öùng duïng vaøo 32

quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû Vieät Nam

1.4.1. Nhaän xeùt 32

1.4.2. Baøi hoïc kinh nghieäm 32

1.4.3. Baøi hoïc chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 33

(Vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long)

Toùm taét chöông 1 35

CHÖÔNG 2 - THÖÏC TRAÏNG CÔ CAÁU KINH TEÁ NGAØNH 38

TÆNH TRAØ VINH GIAI ÑOAÏN 1996 – 2005

2.1. Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi aûnh höôûng ñeán chuyeån dòch 38

cô caáu kinh teá

2.2 Thaønh töïu phaùt trieån kinh teá cuûa caû nöôùc giai ñoaïn 2001-2005 46

2.3. Thöïc traïng cô caáu kinh teá giai ñoaïn 1996-2005 48

2.3.1. Taêng tröôûng vaø cô caáu kinh teá 48

2.3.2. Cô caáu giaù trò saûn xuaát 52

2.3.3. Phaân tích, ñaùnh giaù cô caáu caùc ngaønh kinh teá 55

2.3.3.1. Ngaønh noâng laâm nghieäp (Khu vöïc I) 55

2.3.3.2. Ngaønh coâng nghieäp xaây döïng (Khu vöïc II) 83

2.3.3.3. Ngaønh dòch vuï (Khu vöïc III) 89

Toùm taét chöông 2 97

CHÖÔNG 3 - PHÖÔNG HÖÔÙNG CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU 99

KINH TEÁ NGAØNH TÆNH TRAØ VINH ÑEÁN NAÊM 2015

3.1. Boái caûnh trong nöôùc vaø quoác teá taùc ñoäng ñeán chuyeån dòch 99

cô caáu kinh teá tænh Traø Vinh

3.1.1. Boái caûnh quoác teá 99

3.1.2. Boái caûnh trong nöôùc 101

3.1.3. Ñaùnh giaù thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa tænh Traø Vinh 103

3.2. Quan ñieåm phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015 105

3.3. Muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015

106

3.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 108

3.5. Chuyeån dòch cô caáu caùc ngaønh kinh teá 114

3.5.1. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh noâng laâm ngö nghieäp

(khu vöïc I) 114

3.5.2. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh coâng nghieäp xaây döïng

(khu vöïc II) 132

3.5.3. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh dòch vuï (khu vöïc III) 141

3.6 . Moät soá giaûi phaùp chung 148

3.6.1. Giaûi phaùp veà voán ñaàu tö 149

3.6.2. Giaûi phaùp veà ñaøo taïo, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc 151

3.6.3. Giaûi phaùp veà thò tröôøng, tieâu thuï saûn phaåm 152

3.6.4. Giaûi phaùp veà öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä 154

3.6.5. Giaûi phaùp veà phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn 156

3.7. Kieán nghò 157

3.7.1. Ñoái vôùi trung öông 157

3.7.2. Ñoái vôùi ñòa phöông 158

Toùm taét chöông 3 158

KEÁT LUAÄN 163

Danh muïc caùc coâng trình coâng boá cuûa taùc giaû

Taøi lieäu tham khaûo

Phuï luïc

CAÙC BAÛN ÑOÀ & BAÛNG SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN

Trang

Baûn ñoà 1. Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long 36

Baûn ñoà 2. Vò trí ñòa lyù tænh Traø Vinh 37

Baûng 1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Trung Quoác giai ñoaïn 1986-2002 28

Baûng 1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29

Baûng 1.3. Kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29

Baûng 1.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Malayxia giai ñoaïn 1986-2002 30

Baûng 1.5. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Thaùi Lan giai ñoaïn 1986-2002 31

Baûng 1.6. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL 33

Baûng 1.7. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 34

B¶ng 2.1. NhiÖt ®é trung b×nh 38

Baûng 2.2. Phaân boá dieän tích ñaát töï nhieân chia theo caùc huyeän naêm 2003 41

B¶ng 2.3. D©n sè trung b×nh cña tØnh chia theo huyÖn 42

B¶ng 2.4. Trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân 43

B¶ng 2.5. Caùc chæ tieâu kinh teá 47

Baûng 2.6 Chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh 48

Baûng 2.7. Tæng s¶n phÈm (GDP) 50

Baûng 2.8. C¬ cÊu tæng s¶n phÈm 51

Baûng 2.9. Cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL vaø tænh Traø Vinh 51

Baûng 2.10. GDP bình quaân/ngöôøi 52

Baûng 2.11. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù coá ñònh 1994) 53

Baûng 2.12. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù thöïc teá) 54

Baûng 2.13. Cô caáu giaù trò saûn xuaát khu vöïc I 57

Baûng 2.14. Cô caáu dieän tích caây haøng naêm 59

Baûng 2.15. Cô caáu dieän tích luùa 60

Baûng 2.16. Heä soá söû duïng ñaát 62

Baûng 2.17. Cô caáu saûn löôïng luùa 64

Baûng 2.18. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh chaên nuoâi 65

Baûng 2.19. Ñaøn gia suùc tænh Traø Vinh 66

Baûng 2.20. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70

Baûng 2.21. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh khai thaùc thuûy haûi saûn 73

Baûng 2.22. Saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 74

Baûng 2.23. Cô caáu saûn löôïng ngaønh khai thaùc 75

Baûng 2.24. Cô caáu saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 76

Baûng 2.25. Giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 80

Baûng 2.26. Cô caáu giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 82

Baûng 2.27. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 85

Baûng 2.28. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 86

Baûng 2.29. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn 86

Baûng 2.30. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh x©y dùng 88

Baûng 2.31. C¬ cÊu GDP khu vùc III 90

Baûng 2.32. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc III 92

Baûng 2.33. Giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh thöông maïi 94

B¶ng 3.1. Phöông aùn 1 - GDP 108

B¶ng 3.2. Phöông aùn 2 - GDP 109

B¶ng 3.3. Phöông aùn 3 - GDP 110

Baûng 3.4. Moät soá muïc tieâu chuû yeáu cuûa phöông aùn choïn 114

B¶ng 3.5. Dù b¸o GDP khu vùc I 115

B¶ng 3.6. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh n«ng nghiÖp 117

B¶ng 3.7. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 117

Baûng 3.8. S¶n xuÊt c©y lö¬ng thöïc 118

Baûng 3.9. Döï kieán phaùt trieån caây aên quaû 120

Baûng 3.10. Döï kieán phaùt trieån saûn xuaát mía 122

Baûng 3.11. Döï kieán phaùt trieån ngoâ, ñaäu phoäng, rau - ñaäu 123

Baûng 3.12. Döï kieán phaùt trieån chaên nuoâi 125

Baûng 3.13. Cô caáu GDP ngaønh thuûy haûi saûn 129

Baûng 3.14. GDP khu vöïc II 133

Baûng 3.15. GDP ngaønh coâng nghieäp 135

Baûng 3.16. Cô caáu GDP ngaønh coâng nghieäp 135

Baûng 3.17. Mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp 137

Baûng 3.18. GDP khu vùc III 143

Baûng 3.19. C¬ cÊu GDP khu vùc III 144

Baûng 3.20. Tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145

Baûng 3.21. C¬ cÊu tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145

Baûng 3.22. XuÊt nhËp khÈu ®Þa phöông 147

Baûng 3.23. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu 147

Baûng 3.24. Voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi 151

CAÙC BIEÅU ÑOÀ SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN

Bieåu ñoà 2.1. Giaù trò GDP 49

Bieåu ñoà 2.2. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát 55

Bieåu ñoà 2.3. Cô caáu GDP Khu vöïc 1 56

Bieåu ñoà 2.4. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát ngaønh noâng nghieäp 58

Bieåu ñoà 2.5. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70

Bieåu ñoà 2.6. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 73

Bieåu ñoà 2.7. Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 84

Bieåu ñoà 2.8. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 85

Bieåu ñoà 2.9. GDP Khu vöïc 3 89

Bieàu ñoà 3.1. Phöông aùn 1 - Cô caáu GDP 111

Bieàu ñoà 3.2. Phöông aùn 2 - Cô caáu GDP 112

Bieàu ñoà 3.3. Phöông aùn 3 - Cô caáu GDP 113

Bieåu ñoà 3.4. Döï baùo cô caáu GDP phöông aùn ñöôïc choïn 116

Bieåu ñoà 3.5. Döï baùo GDP ngaønh thuûy haûi saûn 127

Bieåu ñoà 3.6. Döï baùo cô caáu GDP khu vöïc 2 134

1

LÔØI MÔÛ ÑAÀU

1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi

Vaên kieän Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX cuûa Ñaûng ñaõ neâu: “Naêm 2010 toång

saûn phaåm trong nöôùc (GDP) taêng ít nhaát gaáp ñoâi naêm 2000; chuyeån dòch maïnh cô

caáu kinh teá, cô caáu lao ñoäng…”. [62] Veà phöông höôùng, nhieäm vuï keá hoaïch phaùt trieån

kinh teá-xaõ hoäi 5 naêm 2001-2005 trong baùo caùo ñaõ vieát: “Taêng tröôûng kinh teá nhanh

vaø beàn vöõng, oån ñònh vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Chuyeån dòch maïnh cô caáu

kinh teá, cô caáu lao ñoäng theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Naâng cao roõ reät

hieäu quaû söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá…”.[62]

Ñoái vôùi moãi quoác gia, moãi vuøng hay moãi tænh ñeàu caàn thieát phaûi xaùc ñònh moät

cô caáu kinh teá hôïp lyù trong ñoù xaùc ñònh ñuùng ñaén moái quan heä giöõa caùc khu vöïc kinh

teá, caùc ngaønh kinh teá, caùc vuøng laõnh thoå, giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhöõng moái

quan heä treân ñöôïc xaùc laäp chaët cheõ theå hieän caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng.

Vieäc xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù laø nhaân toá raát quan troïng trong taêng tröôûng

vaø phaùt trieån beàn vöõng neàn kinh teá. Ngöôïc laïi, taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá coù

taùc ñoäng ñeán cô caáu kinh teá.

Cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh maø thay ñoåi tuyø theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån

cuûa neàn kinh teá. Ñoái vôùi nöôùc ta trong thôøi gian qua, cô cheá quaûn lyù thay ñoåi töø quaûn

lyù neàn kinh teá theo cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp sang cô cheá thò tröôøng coù söï

quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, do vaäy vieäc chuyeån ñoåi cô

caáu kinh teá laø taát yeáu khaùch quan.

Sau 20 naêm chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN, nöôùc ta

ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng. Neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao vaø lieân

tuïc nhieàu naêm. Möùc soáng cuûa moät boä phaän lôùn daân cö ñoâ thò vaø noâng thoân ñöôïc caûi

thieän roõ neùt, böôùc ñaàu ñaõ coù tích luõy töø noäi boä neàn kinh teá ñeà ñaàu tö cho phaùt trieån.

Nhöõng thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua baét nguoàn töø nhöõng chuû tröông

vaø chính saùch phaùt trieån kinh teá ñuùng ñaén hôïp lyù, trong ñoù coù chuû tröông chuyeån dòch cô

caáu kinh teá

Tænh Traø Vinh naèm trong vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long vôùi dieän tích

221.515 ha vaø soá daân 1.018,2 ngaøn ngöôøi (soá lieäu naêm 2004) laø tænh ngheøo,

GDP/ngöôøi naêm 1995 môùi ñaït 2,1 trieäu ñoàng, naêm 2000 cuõng môùi ñaït 2,9 trieäu ñoàng,

naêm 2004 ñaït 4 trieäu ñoàng vaø öôùc naêm 2005 ñaït 4,3 trieäu ñoàng, cô caáu kinh teá laïc

haäu, laø tænh saûn xuaát noâng nghieäp laø cô baûn. Ñeán 2005 ngaønh noâng laâm ngö nghieäp

vaãn chieám treân 61,1%, ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng chieám 9,8%, ngaønh dòch vuï

chieám 29,1% (theo giaù coá ñònh 1994 )trong cô caáu kinh teá. Muoán ñöa neàn kinh teá coù

toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng, khoâng ngöøng naâng cao ñôøi soáng nhaân daân thì moät

trong nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát laø phaûi chuyeån dòch cô caáu kinh teá.

Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh Traø Vinh laàn thöù VIII (thaùng 12/2005)

ñaõ xaùc ñònh phöông höôùng cuûa thôøi kyø 2006-2010 nhö sau: “…Khai thaùc coù hieäu quaû

moïi nguoàn löïc, ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa,

2

hieän ñaïi hoùa noâng ngö nghieäp vaø kinh teá noâng thoân, taäp trung phaùt trieån kinh teá ñaït

toác ñoä taêng tröôûng cao hôn giai ñoaïn 5 naêm tröôùc (2001-2005), ruùt ngaén khoaûng caùch

tuït haäu so vôùi caùc tænh trong khu vöïc, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn cuûa nhaân

daân…”. [61]

Veà quan ñieåm tö töôûng chæ ñaïo, vaên kieän ñaõ xaùc ñònh: “…phaùt trieån nhanh caùc

ngaønh ngheà kinh teá, taïo ra böôùc ñoät phaù veà chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá, cô caáu saûn

xuaát trong töøng ngaønh, töøng lónh vöïc, gaén saûn xuaát vôùi thò tröôøng tieâu thuï caùc saûn

phaåm laøm ra, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa caùc saûn phaåm, caùc

donh nghieäp vaø toaøn neàn kinh teá …” [61]

Nhö vaäy chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø nhieäm vuï quan troïng trong giai ñoaïn

hieän nay cuûa tænh Traø Vinh. Vieäc xaùc ñònh cô caáu nhö theá naøo laø hôïp lyù ñeå taïo ñieàu

kieän cho tænh söû duïng coù hieäu quaû taøi nguyeân cuûa mình, phaùt huy ñöôïc theá maïnh, ñaûm

baûo ñöôïc caùc muïc tieâu tröôùc maét vaø laâu daøi. Ñoù laø moät vieäc raát caáp thieát khoâng

nhöõng coù yù nghóa lyù luaän khoa hoïc maø coøn laø ñoøi hoûi böùc xuùc cuûa cuoäc soáng.

2. Tình hình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi

Töø tröôùc tôùi nay coù nhieàu baøi baùo, taïp chí vaø caùc coâng trình nghieân cöùu veà cô

caáu kinh teá vaø söï chuyeån dòch cuûa noù.

Ñoái vôùi tænh Traø Vinh, caùc coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán cô caáu kinh

teá, cô caáu ngaønh laø:

- Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi tænh Traø Vinh giai ñoïan 1996-2010

cuûa Trung taâm nghieân cöùu Kinh teá mieàn Nam Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö. [41]

- Quy hoaïch chuyeån ñoåi cô caáu saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp thôøi kyø 2003-

2010 cuûa Phaân vieän Quy hoaïch vaø thieát keá Noâng nghieäp [40]

- Quy hoaïch toång theå thuûy saûn ñeán naêm 2010 cuûa Phaân vieän kinh teá vaø qui

hoaïch thuûy saûn… [44]

Nhö vaäy nhöõng coâng trình nghieân cöùu treân ñaây chæ taäp trung vaøo coâng taùc quy

hoaïch maø chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu toaøn dieän veà chuyeån dòch cô caáu kinh

teá. YÙ thöùc ñöôïc vaán ñeà ñoù, vôùi yeâu caàu khaùch quan cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa,

hieän ñaïi hoùa, chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá noâng nghieäp, noâng thoân theo höôùng

coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, toâi choïn ñeà taøi “Phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu

kinh teá ngaønh tænh Traø Vinh ñeán naêm 2015” laøm luaän aùn tieán só.

3. Muïc tieâu vaø noäi dung cuûa luaän aùn

a) Muïc tieâu

Treân cô sôû nghieân cöùu lyù luaän cô baûn veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù tính ñeán

kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc vaø thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa tænh Traø

Vinh ñeå xaùc ñònh phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh cuûa tænh ñeán naêm

2015.

b) Noäi dung

3

- Heä thoáng hoùa cô sôû lyù luaän veà cô caáu kinh teá, chuyeån dòch cô caáu kinh teá,

nghieân cöùu caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu cuûa moät soá nöôùc trong khu vöïc vaø vieäc

vaän duïng kinh nghieäm ñoù vaøo hoaøn caûnh thöïc tieãn cuûa Vieät Nam.

Ñaùnh giaù thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá, cô caáu caùc ngaønh cuûa caùc khu

vöïc kinh teá tænh Traø Vinh.

Xaùc ñònh quan ñieåm phöông höôùng vaø muïc tieâu chuyeån dòch cô caáùu kinh teá vaø

caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh.

4. Ñoái töôïng, phaïm vi vaø phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ñeà taøi:

- Ñoái töôïng:

Ñeà taøi nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa caùc ngaønh kinh teá ñoàng thôøi

nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu noäi boä caùc ngaønh.

- Phaïm vi:

+ Veà khoâng gian ñöôïc giôùi haïn trong tænh Traø Vinh.

+ Veà thôøi gian, ñeà taøi laáy moác thôøi gian töø 1995 ñeán 2005 ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng

töø ñoù nghieân cöùu phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh ñeán naêm 2015.

- Phöông phaùp nghieân cöùu:

Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp chuû yeáu nhö phuông phaùp duy vaät bieän chöùng;

duy vaät lòch söû cuûa chuû nghóa Macxít; phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp phaân tích heä

thoáng, phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp chuyeân gia vaø caùc phöông phaùp khaùc…

Trong tính toaùn duøng giaù coá ñònh vaø giaù thöïc teá.

Döïa vaøo soá lieäu, taøi lieäu cuûa caùc ngaønh, ñaëc bieät cuûa ngaønh thoáng keâ cuûa Sôû Keá

hoaïch vaø Ñaàu tö Traø Vinh, ñeà taøi toång hôïp, xöû lyù phaân tích ñeå ñaùnh giaù chuyeån dòch cô caáu

kinh teá nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan vaø thöïc tieãn cho caùc nhaän xeùt, ñaùnh giaù. Ngoaøi ra,

ñeà taøi cuõng keá thöøa caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông coù lieân quan

ñeán ñeà taøi.

5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn

- Toång hôïp moät soá vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà cô caáu kinh teá vaø chuyeån dòch cô

caáu kinh teá.

- Laàn ñaàu tieân ñaùnh giaù toaøn dieän cô caáu kinh teá cuûa tænh mang tính khoa hoïc vaø

thöïc tieãn.

- Luaän aùn ñaõ ñöa ra phöông höôùng caùc giaûi phaùp mang tính toaøn dieän, ñoät phaù

cho söï chuyeån dòch cô caáu.

- Goùp phaàn cung caáp coù cô sôû, caên cöù trong vieäc xaây döïng vaø chæ ñaïo thöïc hieän

chuyeån dòch cô caáu kinh teá cho caùc caáp cuûa ñòa phöông.

4

ch−¬ng 1

MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU

VAØ CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ

1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM

1.1.1. Cô caáu

Cô caáu hay coøn goïi laø caáu truùc, coù nguoàn goác chöõ La tinh “Structure”

coù nghóa laø xaây döïng, laø kieán truùc. Xeùt veà maët trieát hoïc, cô caáu laø moät phaïm

truø phaûn aùnh caáu truùc beân trong cuûa moät soá ñoái töôïng, laø taäp hôïp nhöõng moái

lieân heä cô baûn töông ñoái oån ñònh giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh ñoái töôïng ñoù,

trong moät thôøi gian, khoâng gian nhaát ñònh.

Trong khi phaân tích quaù trình phaân coâng lao ñoäng chung, Kark Marx ñaõ

noùi: “Cô caáu laø söï phaân chia veà chaát löôïng theo moät tyû leä veà soá löôïng cuûa quaù

trình saûn xuaát xaõ hoäi”.

Laø moät phaïm truø trieát hoïc, khaùi nieäm cô caáu ñöôïc söû duïng ñeå bieåu thò caáu

truùc beân trong, tyû leä vaø moái quan heä giöõa caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa moät heä

thoáng. Cô caáu ñöôïc bieåu hieän nhö laø taäp hôïp nhöõng moái quan heä lieân keát höõu cô,

caùc yeáu toá khaùc nhau cuûa moät heä thoáng nhaát ñònh. Cô caáu laø thuoäc tính cuûa moät

heä thoáng. Do ñoù, khi nghieân cöùu cô caáu phaûi ñöùng treân quan ñieåm heä thoáng.

1.1.2. Cô caáu kinh teá

Trong caùc taøi lieäu kinh teá coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau veà khaùi nieäm

cô caáu kinh teá.

“Cô caáu kinh teá laø toång theå caùc ngaønh, lónh vöïc, boä phaän kinh teá coù quan

heä höõu cô töông ñoái oån ñònh hôïp thaønh. Coù caùc loaïi cô caáu kinh teá khaùc nhau: cô

caáu neàn kinh teá quoác daân, cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät, cô caáu theo

vuøng, cô caáu theo ñôn vò haønh chính - laõnh thoå, cô caáu theo thaønh phaàn kinh teá,

trong ñoù cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät maø tröôùc heát cô caáu coâng - noâng

nghieäp laø quan troïng nhaát. Trong thôøi kyø quaù ñoä xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi,

chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam hieän nay laø xaây döïng moät cô caáu kinh teá

goàm: (1) cô caáu ngaønh: phaùt trieån caùc ngaønh noâng - laâm - ngö nghieäp gaén vôùi

coâng nghieäp cheá bieán laø nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu, ñoàng thôøi taêng toác ñoä

phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp, môû roäng khu vöïc dòch vuï, töøng böôùc ñöa neàn

kinh teá phaùt trieån toaøn dieän vaø theo höôùng hieän ñaïi, (2) cô caáu thaønh phaàn: neàn

kinh teá coù nhieàu thaønh phaàn, trong ñoù thaønh phaàn kinh teá quoác doanh ñoùng vai

troø chuû ñaïo, (3) Cô caáu vuøng: phaùt trieån nhöõng vuøng chuyeân moân hoùa saûn xuaát

coù hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi cao. Xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù vaø thuùc ñaåy söï

5

chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø vaán ñeà coù yù nghóa chieán löôïc quan troïng phuï thuoäc

vaøo söï hieåu bieát saâu saéc caùc nhaân toá kinh teá, xaõ hoäi, kyõ thuaät cuï theå ôû töøng vuøng

trong töøng thôøi gian vaø khaû naêng toå chöùc saûn xuaát, quaûn lyù kinh teá, treân cô sôû ñoù

khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû nhaát taøi nguyeân, ñaát ñai, söùc lao ñoäng, tö lieäu

saûn xuaát, taïo ra söï phaùt trieån treân moïi vuøng ñaát nöôùc vaø taïo ñieàu kieän naâng cao

ñôøi soáng nhaân daân noùi chung, khaéc phuïc söï laïc haäu cuûa nhieàu vuøng, nhieàu daân

toäc”[55].

Cô caáu kinh teá coøn laø toång theå caùc moái quan heä taùc ñoäng laãn nhau giöõa

caùc yeáu toá vaø trong töøng yeáu toá cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaát vôùi

nhöõng ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi cuï theå trong nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån nhaát

ñònh cuûa xaõ hoäi.

Ñöùng treân quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø lyù thuyeát heä thoáng coù theå

hieåu: cô caáu kinh teá laø moät toång theå hôïp thaønh bôûi nhieàu yeáu toá kinh teá cuûa neàn

kinh teá quoác daân, giöõa chuùng coù nhöõng moái lieân heä höõu cô, nhöõng töông taùc qua

laïi caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, trong nhöõng khoâng gian vaø ñieàu kieän kinh teá cuï

theå, chuùng vaän ñoäng höôùng vaøo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh. Theo quan ñieåm naøy,

cô caáu kinh teá laø moät phaïm truø kinh teá, laø neàn taûng cuûa cô caáu xaõ hoäi vaø cheá ñoä

xaõ hoäi.

Moät caùch tieáp caän khaùc thì cho raèng: cô caáu kinh teá hieåu moät caùch ñaày ñuû

laø moät toång theå heä thoáng kinh teá bao goàm nhieàu yeáu toá coù quan heä chaët cheõ vôùi

nhau, taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau trong nhöõng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh,

trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh, ñöôïc theå hieän caû veà maët ñònh

tính laãn ñònh löôïng, caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñöôïc xaùc

ñònh cuûa neàn kinh teá. [14]

Nhìn chung, caùc caùch tieáp caän treân ñaõ phaûn aùnh ñöôïc maët baûn chaát chuû

yeáu cuûa cô caáu kinh teá. Ñoù laø caùc vaán ñeà:

- Toång theå caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kinh teá

cuûa moät quoác gia.

- Soá löôïng vaø tyû troïng cuûa caùc nhoùm ngaønh cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh

heä thoáng kinh teá trong toång theå neàn kinh teá ñaát nöôùc.

- Caùc moái quan heä töông taùc laãn nhau giöõa caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu

toá… höôùng vaøo caùc muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh. Cô caáu kinh teá coøn laø moät

phaïm truø; muoán naém vöõng baûn chaát cuûa cô caáu kinh teá vaø thöïc thi

caùc giaûi phaùp nhaèm chuyeån dòch cô caáu kinh teá moät caùch coù hieäu

quaû caàn xem xeùt töøng loaïi cô caáu cuï theå cuûa neàn kinh teá quoác daân.

6

Nhö vaäy cô caáu kinh teá laø moät toång theå bao goàm nhieàu yeáu toá mang tính

ñònh tính vaø ñònh löôïng, coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi laãn nhau

trong moät khoaûng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá

vaø xaõ hoäi nhaát ñònh. Noù theå hieän veà caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng phuø hôïp vôùi

muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh veà phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi.

Söï hình thaønh cô caáu kinh teá thöôøng bò chi phoái bôûi caùc nhaân toá chuû yeáu

nhö:

- Nhöõng nhaân toá ñòa lyù-töï nhieân (taøi nguyeân thieân nhieân, khoaùng saûn,

nguoàn nöôùc, nguoàn naêng löôïng, ñaát ñai, khí haäu…).

- Nhaân toá veà chính trò coù aûnh höôûng raát quan troïng, coù khi mang tính chaát

quyeát ñònh ñeán cô caáu kinh teá, tuøy ñöôøng loái chính trò moãi thôøi kyø maø aûnh höôûng

ñeán hình thaønh cô caáu kinh teá.

- Nhöõng nhaân toá kinh teá xaõ hoäi beân trong ñaát nöôùc, nhu caàu cuûa con ngöôøi

qui ñònh caùc daïng lao ñoäng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng nhö cô caáu keát quaû

nhöõng hoaït ñoäng ñoù. Nhu caàu xaõ hoäi, vôùi tính caùch laø ñoäng cô thuùc ñaåy beân trong

cuûa saûn xuaát laø nhöõng tieàn ñeà cuûa cô caáu kinh teá.

- Nhöõng nhaân toá veà kinh teá ñoái ngoaïi vaø phaân coâng lao ñoäng quoác teá döôùi

nhieàu hình thöùc seõ gia taêng thích öùng vaø phuø hôïp veà cô caáu cuûa neàn kinh teá vôùi

beân ngoaøi. Tính ña daïng cuûa caùc nhu caàu phoå bieán vaø söï khaùc nhau veà ñieàu kieän

thuaän lôïi cho neàn saûn xuaát ôû caùc nöôùc ñoøi hoûi baát cöù neàn kinh teá naøo cuõng coù söï

trao ñoåi keát quaû hoaït ñoäng vôùi beân ngoaøi vôùi möùc ñoä vaø phaïm vi khaùc nhau.

Nhö vaäy muïc tieâu phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa moät neàn kinh teá trong

töøng thôøi kyø seõ quyeát ñònh vieäc hình thaønh caùc yeáu toá, caùc boä phaän caáu thaønh veà

caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng, trong ñoù maët chaát löôïng qui ñònh vai troø, vò trí

cuûa caùc yeáu toá, caùc boä phaän, coøn maët soá löôïng theå hieän quan heä tyû leä cuûa caùc boä

phaän phuø hôïp vôùi maët chaát löôïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Khi soá löôïng thay ñoåi seõ taïo

ra khaû naêng thay ñoåi veà chaát, luùc ñoù seõ daãn ñeán söï thay ñoåi veà cô caáu kinh teá. Do

vaäy khi noùi ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø noùi ñeán söï thay ñoåi caû veà chaát

löôïng vaø soá löôïng töông öùng vôùi chaát löôïng ñoù.

Töø nhöõng khaùi nieäm treân taùc giaû cho raèng: cô caáu kinh teá phaûi ñaûm baûo

tính lieân keát trong noäi boä neàn kinh teá vaø taùc ñoäng qua laïi laãn nhau ñeå cuøng nhau

phaùt trieån, laøm cô sôû cho quaù trình chuyeån dòch cô caáu trong neàn kinh teá.

1.2. CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ

1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá

Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø “quaù trình caûi bieán kinh teá xaõ hoäi töø tình

traïng laïc haäu, mang naëng tính chaát töï caáp töï tuùc töøng böôùc vaøo chuyeân moân hoùa

7

hôïp lyù, trang bò kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi, treân cô sôû ñoù, taïo ra naêng suaát lao

ñoäng cao, hieäu quaû kinh teá cao vaø nhòp ñoä taêng tröôûng maïnh cho neàn kinh teá noùi

chung. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá bao goàm vieäc caûi bieán kinh teá theo ngaønh,

theo vuøng laõnh thoå vaø cô caáu caùc thaønh phaàn kinh teá. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá

laø vaán ñeà mang tính taát yeáu khaùch quan vaø laø moät quaù trình ñi leân töøng böôùc döïa

treân söï keát hôïp maät thieát caùc ñieàu kieän chuû quan, caùc lôïi theá veà kinh teá xaõ hoäi, töï

nhieân trong nöôùc, trong vuøng, trong ñôn vò kinh teá vôùi caùc khaû naêng ñaàu tö, hôïp

taùc, lieân keát, lieân doanh veà saûn xuaát, dòch vuï, tieâu thuï saûn phaåm cuûa caùc nöôùc,

caùc vuøng vaø ñôn vò kinh teá khaùc nhau…”. [37]

Quaù trình phaùt trieån, hoaït ñoäng kinh teá cuûa caùc ngaønh, caùc vuøng vaø caùc thaønh

phaàn kinh teá khoâng phaûi bao giôø cuõng ñoàng ñeàu vaø nhòp nhaøng vôùi nhau, vì trong

quaù trình aáy coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ñeán xu höôùng phaùt trieån cuûa moãi ngaønh.

Ngoaøi ra, cô caáu kinh teá seõ thay ñoåi theo töøng thôøi kyø phaùt trieån bôûi caùc yeáu toá hôïp

thaønh cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh. Ñoù laø söï thay ñoåi veà soá löôïng caùc ngaønh hoaëc söï

thay ñoåi veà quan heä tyû leä giöõa caùc ngaønh, caùc vuøng, caùc thaønh phaàn do söï xuaát hieän

hoaëc bieán maát cuûa moät soá ngaønh vaø toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh cô

caáu kinh teá khoâng ñoàng ñeàu. Söï thay ñoåi cuûa cô caáu kinh teá töø traïng thaùi naøy sang

traïng thaùi khaùc cho phuø hôïp vôùi moâi tröôøng phaùt trieån ñöôïc goïi laø söï chuyeån dòch

kinh teá.

Ñaây khoâng phaûi ñôn thuaàn laø söï thay ñoåi vò trí, maø laø söï bieán ñoåi caû veà

chaát vaø löôïng trong noäi boä cô caáu. Vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá phaûi döïa treân

cô sôû moät cô caáu kinh teá hieän coù, do ñoù noäi dung cuûa chuyeån dòch cô caáu laø caûi

taïo cô caáu cuõ laïc haäu hoaëc chöa phuø hôïp ñeå xaây döïng cô caáu môùi tieân tieán, hoaøn

thieän vaø boå sung cô caáu cuõ thaønh cô caáu môùi hieän ñaïi vaø phuø hôïp hôn. Nhö vaäy,

chuyeån dòch cô caáu kinh teá veà thöïc chaát laø söï ñieàu chænh cô caáu treân 3 maët bieåu

hieän cuûa cô caáu nhö ñaõ trình baøy treân nhaèm höôùng söï phaùt trieån cuûa toaøn boä neàn

kinh teá theo caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi ñaõ xaùc ñònh cho töøng thôøi kyø phaùt

trieån.

Cho duø coù söï bieán ñoåi trong noäi boä cô caáu kinh teá, song neáu cô caáu kinh teá

vaãn coøn thích öùng, chöa gaây ra nhöõng trôû ngaïi lôùn cho söï phaùt trieån cuûa töøng boä

phaän vaø caû toång theå thi chöa ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh laïi cô caáu kinh teá.

Chuyeån dòch cô caáu kinh teá seõ dieãn ra khi:

- Coù nhöõng thay ñoåi lôùn veà ñieàu kieän phaùt trieån.

- Coù nhöõng khaû naêng vaø giaûi phaùp môùi laøm thay ñoåi phöông thöùc khai

thaùc caùc ñieàu kieän hieän taïi.

- Trong quan heä phaùt trieån giöõa caùc boä phaän cuûa cô caáu kinh teá coù nhöõng

trôû ngaïi daãn ñeán haïn cheá laãn nhau, laøm aûnh höôûng ñeán phaùt trieån chung.

1.2.1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø moät quaù trình