Phòng, chống tham nhũng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN VĂN TĨNH

PHÕNG, CHỐNG THAM NHŨNG

TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC

CẤP TRUNG ƢƠNG THÔNG QUA CÔNG TÁC KIỂM

TRA CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP

LUẬT

HÀ NỘI - 2020

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

TRẦN VĂN TĨNH

PHÕNG, CHỐNG THAM NHŨNG

TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC

CẤP TRUNG ƢƠNG THÔNG QUA CÔNG TÁC KIỂM

TRA CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

CHUYÊN NGÀNH LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP

LUẬT Mã số: 62 38 01 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS, TS Lê Minh Thông

HÀ NỘI - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu

của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là

trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy

đủ theo quy định.

Tác giả

Trần Văn Tĩnh

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU 6

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 6

1.2. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án, giả thuyết nghiên cứu

và câu hỏi nghiên cứu 21

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÕNG, CHỐNG THAM NHŨNG

TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC CẤP TRUNG

ƯƠNG THÔNG QUA

CÔNG TÁC KIỂM TRA CỦA ĐẢNG 26

2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò phòng, chống tham nhũng trong các cơ quan hành

chính nhà nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng 26

2.2. Nội dung, phương thức hoạt động phòng, chống tham nhũng và mối

quan hệ giữa công tác kiểm tra của Đảng với các cơ quan chức năng

liên quan trong phòng,

chống tham nhũng đối với các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương 47

2.3. Điều kiện bảo đảm công tác kiểm tra của Đảng trong phòng, chống tham nhũng

đối với các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương 67

2.4. Kinh nghiệm phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc và những giá trị tham

khảo ở Việt Nam 73

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ PHÕNG, CHỐNG THAM NHŨNG

TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC VÀ CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ

NƯỚC CẤP TRUNG

ƯƠNG THÔNG QUA CÔNG TÁC KIỂM TRA CỦA ĐẢNG 81

3.1. Quá trình phát triển quan điểm của Đảng về phòng, chống tham nhũng

trong bộ máy nhà nước, các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung

ương thông qua công

tác kiểm tra của Đảng 81

3.2. Ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng về phòng, chống

tham nhũng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương

thông qua công tác kiểm

tra của Đảng từ Đại hội X của Đảng đến nay 95

CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP PHÕNG, CHỐNG THAM NHŨNG

TRONG CÁC CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC CẤP TRUNG

ƯƠNG THÔNG QUA

CÔNG TÁC KIỂM TRA CỦA ĐẢNG 125

4.1. Quan điểm phòng, chống tham nhũng trong các cơ quan hành chính nhà nước

cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng 125

4.2. Giải pháp phòng, chống tham nhũng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp

trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng 128

KẾT LUẬN 157

DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN

QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 159

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 160

PHỤ LỤC 168

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BCS đảng Ban Cán sự đảng

Công tác kiểm tra của Đảng Công tác kiểm tra của Đảng Cộng sản Việt

Nam MTTQ Mặt trận Tổ quốc

PCTN Phòng, chống tham nhũng

UBKT Ủy ban Kiểm tra

UBND Ủy ban nhân dân

XHCN Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 2.1: Mô hình tổ chức của các cơ quan hành chính nhà nước cấp

trung ương 27

Hình 2.2: Mô hình tổ chức của Ủy ban Kiểm tra Trung ương và Cơ quan

Ủy ban Kiểm tra Trung ương 36

1

1. Tính cấp thiết của đề

tài

MỞ ĐẦU

Tham nhũng là một hiện tượng xã hội

tồn tại khách quan trong bộ máy nhà nước, là

một trong những căn bệnh gắn liền với quyền

lực nhà nước, luôn ăn sâu bám rễ trong mọi

chế độ xã hội. Một số nơi trên thế giới, tham

nhũng làm suy kiệt cơ thể xã hội, gây xáo

trộn, mất ổn định chính trị. Phòng, chống

tham nhũng (PCTN) là công việc khó khăn,

phức tạp, cần có sự quyết liệt và kiên trì, là

chính sách ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia

và sự nỗ lực của cả cộng đồng quốc tế.

Tham nhũng là sự vụ lợi bằng việc lợi

dụng quyền lực, được coi là một tệ nạn ở hầu

hết các nước trên thế giới. Đối với Việt Nam,

trong những năm gần đây, tệ nạn tham nhũng

đã nổi lên một cách tràn lan, xâm phạm kỷ

cương phép nước, làm mất lành mạnh của cơ

quan, tổ chức, gây thiệt hại cho lợi ích tài sản

nhà nước, tập thể và cá nhân, làm tăng thêm

sự phân hóa giàu nghèo bất chính, nẩy sinh

mâu thuẫn xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến

khối đại đoàn kết dân tộc, xói mòn truyền

thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc, đảo lộn các

giá trị xã hội và ảnh hưởng tiêu cực đến thế hệ

tương lai, làm tổn thất đến đội ngũ cán bộ,

công chức, viên chức thậm chí làm hư hỏng

một số cán bộ đã được đào tạo, rèn luyện qua

nhiều thời kỳ...từ đó làm giảm sút lòng tin của

nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng và sự

quản lý, điều hành của Nhà nước và ảnh hưởng

tiêu cực đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ

quốc của nhân dân ta. Đảng và Nhà nước ta đã

xác định tham nhũng là “quốc nạn”, một nguy

cơ lớn, thậm chí đe dọa sự tồn vong của chế

2

độ. Tham nhũng hiện diện trong

hầu hết các lĩnh vực đời sống xã

hội mà chủ thể là những cá nhân

có chức, có quyền, có cơ hội lợi

dụng quyền để vụ lợi. Trong các

cơ quan hành chính nhà nước

nói chung và đặc biệt là cơ quan

hành chính nhà nước cấp trung

ương nói riêng, cơ quan thực thi

quyền lực nhà nước, quản lý mọi

mặt đời sống xã hội, có thẩm

quyền quyết định đơn phương, thì

tham nhũng càng có điều kiện

nảy sinh và phát triển, do đó

việc PCTN ở những cơ quan

này càng phải chú trọng. Nhiệm

vụ này được quy định cho nhiều

chủ thể, bao gồm các cơ quan

quyền lực, cơ quan thực thi pháp

luật, cơ quan hành chính nhà

nước, các tổ chức chính trị, chính

trị xã hội, các tổ chức xã hội và

nhân dân, trong đó vai trò của

Đảng Cộng sản Việt Nam thông

qua công tác kiểm tra của Đảng

có ý nghĩa, tác dụng rất quan

trọng.

Trên thực tế những năm

qua, vai trò PCTN của Đảng

Cộng sản Việt Nam thông qua

công tác kiểm tra của Đảng đã

được đẩy mạnh và tỏ rõ có hiệu

quả cao. Cần thiết

phải có sự nghiên cứu sâu về mặt lý luận để làm rõ ý nghĩa, nội dung, hình thức,

phương pháp của hoạt động PCTN này, cũng như phải có sự đánh giá thực trạng để từ

đó đề xuất các giải pháp tiến hành thể chế hóa tạo cơ sở pháp lý đầy đủ hơn nhằm

tăng cường và nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy hơn nữa vai trò công tác kiểm

tra của Đảng trong PCTN đối với các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung

ương. Đề tài luận án này là một cố gắng theo hướng đó, nó có tính cấp thiết, có ý

nghĩa cả về lý luận và thực tiễn lớn.

Vì vậy, việc nghiên cứu về PCTN trong các cơ quan nhà nước thông qua công

tác kiểm tra của Đảng vừa có ý nghĩa lý luận đối với Đảng cầm quyền, vừa có ý nghĩa

thực tiễn lớn trong PCTN ở nước ta giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những phân tích

trên đây, nghiên cứu sinh đã lựa chọn vấn đề “Phòng, chống tham nhũng trong các

cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của

Đảng cộng sản Việt Nam” để làm đề tài nghiên cứu viết luận án tiến sỹ luật học.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cở sở nghiên cứu về lý luận và đánh giá thực trạng, luận án có mục đích

xây dựng các quan điểm và đề xuất giải pháp khoa học nâng cao vai trò, hiệu quả

công tác PCTN trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương thông qua

hoạt động kiểm tra của Đảng.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Thứ nhất, phân tích, làm rõ tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, tìm ra

những nội dung đã nghiên cứu và xác định những vấn đề cần tập trung nghiên cứu.

Thứ hai, phân tích, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về vị trí, vai trò công tác

kiểm tra của Đảng và đặc điểm, nội dung, phương thức kiểm tra của Đảng đối với

PCTN trong cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương; Làm rõ kinh nghiệm của

Trung Quốc trong việc phát huy vai trò của công tác kiểm tra của Đảng về phòng,

chống tham nhũng trong cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương.

Thứ ba, phân tích, đánh giá thực trạng PCTN trong cơ quan hành chính nhà

nước cấp trung ương: quá trình phát triển quan điểm của Đảng, ưu điểm, hạn chế và

nguyên nhân.

Thứ tư, phân tích rõ quan điểm của Đảng về đấu tranh PCTN trong các các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương. Trên cơ sở đó đề xuất các nhóm giải pháp

nâng cao vai trò, hiệu quả công tác kiểm tra của Đảng trong PCTN đối với các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là hoạt động đấu tranh PCTN trong các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi nội dung: Luận án giới hạn ở những vấn đề về công tác kiểm tra của

Đảng trong PCTN đối với các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương.

- Phạm vi thời gian: Mốc thời gian nghiên cứu của đề tài luận từ Đại hội X của

Đảng năm 2006 đến thực Đại hội lần thứ XII của Đảng năm 2019.

4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án

4.1. Cơ sở lý luận

Cơ sở lý luận của Luận án là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,

các quan điểm, đường lối, nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng và chính sách, pháp

luật của Nhà nước về đấu tranh PCTN, lãng phí trong bộ máy nhà nước nói chung

và các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương nói riêng. Ngoài ra, Luận án

nghiên cứu thực tiễn về kết quả PCTN trong bộ máy nhà nước, về công tác kiểm tra,

giám sát của Đảng trong PCTN, kiểm soát quyền lực nhà nước…của các nhà khoa

học, tác giả đi trước cũng là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng của luận án.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình viết Luận án, tác giả đã sử dụng các phương pháp phân tích và

tổng hợp, phương pháp lịch sử và lôgíc, phương pháp so sánh - thống kê, khái quát

hóa, phương pháp trao đổi, xin ý kiến chuyên gia.

- Phương pháp tiếp cận hệ thống: Luận án tiếp cận thực tiễn nghiên cứu về

PCTN bộ máy nhà nước và công tác kiểm tra của Đảng trong PCTN đối với các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương ở trong và nước ngoài có liên quan đến nội

dung luận án. Trên cơ sở đó hệ thống hóa, khái quát và so sánh để làm sáng tỏ cơ sở

lý luận của luận án, nghiên cứu vấn đề PCTN trong các cơ quan hành chính nhà nước

cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng ở Việt Nam. Đồng thời xác

định rõ những vấn đề mà luận án cần triển khai tiếp tục nghiên cứu.

- Phương pháp phân tích, tổng hợp: Luận án nghiên cứu tổng kết công tác thực

tiễn để thống kê, phân tích, so sánh và đánh giá tình hình về những kết quả, hạn chế,

cùng với nguyên nhân của PCTN trong bộ máy nhà nước và các cơ quan hành chính

nhà nước cấp trung; đồng thời, đánh giá, phân tích thực trạng về những kết quả, hạn

chế và nguyên nhân của PCTN trong các cơ quan hành chính nhà nước thông qua

công tác kiểm tra của Đảng.

- Phương pháp tổng kết thực tiễn: luận án sử dụng phương pháp phân tích và

tổng hợp, phương pháp lịch sử và lôgíc phân tích, luận chứng để làm sáng tỏ các quan

điểm và giải pháp bảo đảm nâng cao hiệu quả PCTN trong các cơ quan hành chính

cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng ở Việt Nam hiện nay.

- Phương pháp chuyên gia: thông qua việc gặp gỡ, trao đổi trực tiếp những nội

dung về cơ chế, pháp lý, tổ chức bộ máy hoặc góp ý vào luận án, tác giả luận án có

điều kiện tranh thủ được kiến thức của các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ chuyên

ngành về công tác PCTN và công tác kiểm tra của Đảng để củng cố thêm những căn

cứ khoa học, kinh nghiệm thực tiễn góp phần hoàn thiện luận án. Trong đó, cách

thức chọn mẫu theo nội dung về cơ chế thành lập UBKT cấp ủy; xây dụng mô hình

sát nhập UBKT với Thanh tra, Nội chính; bổ sung quy định, cơ chế UBKT cấp ủy

thực hiện PCTN và giám sát, kiểm soát quyền lực; nghiên cứu xây dựng Luật

Giám sát và cơ quan Giám sát; mô hình về tổ chức bộ máy của UBKT cấp ủy

trong các bộ, ngành trung ương đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Cách thức tiến hành khảo sát thực hiện phỏng vấn cá nhân (trao đổi trực tiếp

hoặc qua điện thoại) theo các hình thức phỏng vấn bán tiêu chuẩn: có một số câu hỏi

có tính chất quyết định được tiêu chuẩn hóa, còn các câu hỏi khác có thể phát biểu

tùy tình hình cụ thể và phỏng vấn sâu: thực hiện phỏng vấn lấy ý kiến chuyên gia

đi sâu vào một số nội dung.

Về đối tượng khảo sát bao gồm các đồng chí là thành viên UBKT Trung ương

(phó chủ nhiệm và Ủy viên UBKT Trung ương) và lãnh đạo một số ban đảng Trung

ương (kể cả một số đồng chí đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu); các đồng chí là bí

thư đảng ủy các bộ, ngành cơ quan hành chính nhà nước trung ương (các đồng chí

đối tượng này cơ bản giữ chức vụ chính quyền là thứ trưởng và tương đương); một số

đồng chí là Bí thư, Phó bí thư Đảng Khối các cơ quan Trung ương; với tổng số

khoảng 30 đồng chí.

5. Những điểm mới về khoa học của luận án

Một là, trên cơ sở nghiên cứu khái quát hóa lý luận về PCTN trong các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng,

làm rõ

khái niệm, đặc điểm, nội dung, phương thức cũng như sự cần thiết về cơ sở chính trị

và cơ sở pháp lý trong việc xác lập vai trò công tác kiểm tra của Đảng trong PCTN

của các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương trong điều kiện chính trị do một

Đảng duy nhất cầm quyền ở nước ta hiện nay.

Hai là, luận án xác định chính xác ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực

trạng phòng, chống tham nhũng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung

ương thông qua hoạt động kiểm tra của Đảng.

Ba là, đề xuất các quan điểm và giải pháp đột phá, khả thi, khoa học nhằm

nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra của Đảng trong đấu tranh PCTN tại các cơ

quan hành chính nhà nước cấp trung ương. Đặc biệt xác định cơ chế, mô hình tổ

chức cơ quan phù hợp thực hiện có hiệu quả công tác đấu tranh PCTN và giám sát

kiểm soát quyền lực nhà nước; góp phần tích cực vào việc thực hiện chủ trương đẩy

mạnh cuộc đấu tranh PCTN, xây dựng Đảng và Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

6.1. Ý nghĩa lý luận

Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần bổ sung và phát triển và làm

phong phú thêm các vấn đề lý luận về PCTN trong các cơ quan hành chính nhà

nước cấp trung ương thông qua công tác kiểm tra của Đảng; góp phần làm sáng tỏ

quan điểm của Đảng về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của UBKT Trung ương,

UBKT các cấp trong cuộc đấu PCTN thông qua công tác kiểm tra của Đảng.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn

Luận án là công trình khoa học có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà

khoa học, nhà nghiên cứu giảng dạy những nội dung liên quan đến PCTN

trong các Trường Đại học chuyên luật và không chuyên luật, trong hệ thống các

Trường chính trị từ Trung ương đến địa phương. Đặc biệt Luận án góp phần cung

cấp cơ sở khoa học về PCTN thông qua công tác kiểm tra của Đảng cho những

người trực tiếp tham gia hoạt động PCTN trong bộ máy nhà nước và các cơ quan

hành chính nhà nước cấp trung ương.

7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả đã

công bố liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung

luận án được kết cấu gồm 4 chương, 10 tiết.

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN

QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ

ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về phòng, chống tham nhũng

1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

Nghiên cứu về PCTN trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp trung ương

thông qua công tác kiểm tra của Đảng góc độ tiếp cận đầu tiên phải xuất phát từ việc

tìm hiểu kiến thức nền tảng về tham nhũng và PCTN. Trên phương diện này, có thể

điểm danh một số công trình nghiên cứu tiêu biểu sau:

- Sách “Phòng, chống tham nhũng trong hoạt động công vụ ở Việt Nam - Lý

luận và thực tiễn” của Nguyễn Quốc Sửu [63]. Nội dung sách đề cập tương đối toàn

diện và có hệ thống về tham nhũng và PCTN trong hoạt động công vụ ở nước ta hiện

nay. Tác giả đã phân tích, làm rõ những hành vi tham nhũng có nguy cơ nảy sinh

trong quá trình cán bộ, công chức thi hành nhiệm vụ như: tham ô tài sản; nhận hối lộ;

lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản; lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong

khi thi hành nhiệm vụ, công vụ… Phân tích tình hình tham nhũng và thực trạng công

tác đấu tranh PCTN ở nước ta hiện nay, dự báo tình hình tham nhũng trong những

năm tới là cơ sở để tác giả đưa ra bốn nhóm giải pháp cơ bản nhằm bảo đảm nâng

cao hiệu quả công tác PCTN trong hoạt động công vụ. Cuốn sách là một tài liệu

tham khảo có giá trị cho học viên, sinh viên, các nhà nghiên cứu và hoạch định

chính sách về PCTN ở Việt Nam.

- Đề tài về “Luận cứ khoa học cho việc xây dựng chiến lược phòng ngừa và

nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam cho đến năm

2020” do Thanh tra Chính phủ chủ trì [66]. Đề tài xây dựng 9 chuyên đề bao gồm: hệ

thống các tiêu chí điều tra nhận diện tham nhũng; phương pháp tính và các chỉ tiêu

tổng hợp; phần mềm xử lý số liệu; chiến lược, chính sách chống tham nhũng của

Trung Quốc, Hàn Quốc, EU, Hungary; các biện pháp chống rửa tiền và báo cáo kết

quả điều tra xã hội học về thực trạng và nguyên nhân tham nhũng, cùng với Báo cáo

kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả phòng, ngừa, đấu tranh chống tham nhũng

và việc xây

dựng Chiến lược PCTN của Việt Nam. Nội dung của Đề tài là cơ sở lý luận và căn cứ

khoa học cho việc nghiên cứu xây dựng nội dung cơ bản của luận án cả về lý thuyết

và thực tiễn.

- Đề tài khoa học: “Đấu tranh chống tham nhũng: những vấn đề lý luận và giải

pháp thực tiễn” của Quách Lê Thanh [65] đã xây dựng khái niệm, đặc trưng cơ bản về

tham nhũng, đánh giá tình hình và nguyên nhân tham nhũng và những kết quả, hạn

chế, yếu kém trong đấu tranh chống tham nhũng. Trên cơ sở đó đề ra mục tiêu, quan

điểm và một số giải pháp đấu tranh PCTN trong thời gian tới.

- Đề tài khoa học cấp Bộ “Tham nhũng và phòng, chống tham nhũng trong

khu vực tư ở Việt Nam” của Đinh Văn Minh [51]. Đề tài cho rằng tham nhũng sẽ

xuất hiện và tồn tại ở nhiều lĩnh vực và hoạt động của khu vực tư. Do vậy, trong

phạm vi nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đã đề xuất một số định hướng và giải pháp

PCTN trong khu vực tư ở Việt Nam; gắn PCTN trong khu vực tư với PCTN trong

khu vực công; tạo cơ chế phát huy mạnh mẽ tiềm năng to lớn của khu vực kinh tế

tư nhân gắn với tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động sản xuất kinh doanh của

các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng và

thực hiện quy tắc kinh doanh không tham nhũng, không hối lộ, chống xung đột lợi

ích.

- Đề tài khoa học cấp Bộ: “Xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực

trong thể chế chính trị nhằm ổn định và phát triển bền vững chế độ chính trị ở Việt

Nam” của Nguyễn Văn Mạnh [47] là công trình nghiên cứu sâu về kiểm soát quyền

lực chính trị ở Việt Nam hiện nay. Trong một chừng mực nhất định Đề tài cũng đã đề

cập đến tham nhũng và PCTN trong hệ thống trị nói chung và bộ máy nhà nước nói

riêng, cũng như việc xây dựng cơ chế để kiểm soát chặt chẽ quyền lực chính trị,

trong đó có quyền lực nhà nước hiện nay.

- Chuyên đề “Chống tham nhũng của Việt Nam và một số nước trên thế giới”

của Lê Văn Giảng [30]. Nội dung chuyên đề đã đề cập những quan niệm về tham

nhũng của Lênin, Hồ Chí Minh và quan niệm về tham nhũng của các học giả trên thế

giới và Việt Nam hiện nay để đưa ra khái niệm về tham nhũng. Qua đó xác định

nguồn gốc, bản chất và đặc trưng của tham nhũng. Đồng thời tác giả cũng đánh giá

thực trạng, tác hại và nguyên nhân tham nhũng và đấu tranh chống tham nhũng ở Việt

Nam. Trên cơ sở đó đưa ra quan điểm, mục tiêu, yêu cầu và giải pháp đấu tranh

chống tham nhũng trong thời gian tới ở nước ta.

- Bài “Nguyên tắc xử lý tài sản tham nhũng” [7]. Nội dung bài báo thể hiện

nguyên tắc xử lý tài sản tham nhũng phải được thu hồi, tịch thu, trả lại cho chủ sở

hữu, quản lý hợp pháp hoặc sung quỹ nhà nước kể cả tài sản tham nhũng có yếu tố

nước ngoài. Theo bài báo này thì nguyên tắc công khai là một trong những nguyên

tắc xử lý tài sản tham nhũng có hiệu quả và phải quán triệt.

- Bài “Giám sát xã hội như một giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng

phí” của Tạ Ngọc Tấn [64] đã phân tích và luận giải sự cần thiết của hoạt động giám

sát xã hội đối với hoạt động của bộ máy nhà nước. Xét về bản chất, giám sát xã hội

thực chất là sự kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá

nhân nắm giữ quyền lực nhà nước. Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền

xã hội chủ nghĩa (XHCN), hoạt động giám sát xã hội cần phải được coi trọng để

nhân dân thực hiện quyền làm chủ. Trên cơ sở đánh giá thực trạng về hoạt động

của bộ máy nhà nước, tác giả đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám

sát xã hội, góp phần đấu tranh, PCTN, nâng cao hiệu quả, hiệu lực của quản lý nhà

nước.

- Bài “Bổ sung quyền giám sát của nhân dân” của Nguyễn Văn Hải [33] cho

rằng trong giai đoạn mới động viên, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để người

dân được tham gia giám sát hoạt động của bộ máy Đảng, chính quyền và giám sát cán

bộ, công chức là một trong những biện pháp ngăn ngừa, PCTN, lãng phí, tiêu cực có

hiệu quả. Đó là đòi hỏi tất yếu để xây dựng Nhà nước ta thực sự là Nhà nước của dân,

do dân và vì dân và đội ngũ cán bộ, đảng viên thực sự là “công bộc, đầy tớ” trung

thành, tận tụy của nhân dân.

1.1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

- Theo từ điển Oxford Unabridged Dictonary [39] tham nhũng là sự bóp méo

hoặc phá hoại tính liêm chính trong thực hiện công vụ bởi hối lộ hay thiên vị. Từ điển

Webster's Collegiate Dictonary [39] tham nhũng là sự khích lệ làm điều sai trái bởi

những phương tiện không đúng đắn hoặc bất hợp pháp (như hối lộ). Theo từ điển bách

khoa của Cộng hòa Liên bang Đức [39] thì tham nhũng là hiện tượng mất phẩm chất,

hối lộ, đút lót, thường xảy ra đối với công chức có quyền hành [39, tr.10]. Áo cho

rằng tham nhũng là hiện tượng lừa đảo, hối lộ, bóc lột [39, tr.10]. Từ điểm bách khoa

Thụy sỹ tham nhũng là hậu quả nghiêm trọng của sự vô tổ chức của tầng lớp có trách

nhiệm trong bộ máy nhà nước, đó là hành vi phạm pháp để phục vụ lợi ích cá nhân

[39, tr.10].